Γνωρίζουμε τον Διονύση Ν. Μουσμούτη ως τον σημαντικότερο σήμερα μελετητή της θεατρικής ιστορίας των Επτανήσων, ιδιαίτερα της Ζακύνθου. Ο ίδιος έχει εκδώσει στο πρόσφατο παρελθόν αξιόλογα βιβλία και μελέτες που συμβάλλουν στην κατανόηση της θεατρικής ιστορίας και της καλλιτεχνικής ζωής της περιοχής, ερευνώντας δίπλα στο θέατρο τις κοινωνικές και μουσικές εκδηλώσεις καθώς και τα λαϊκά θεάματα που συνόδευαν ανέκαθεν τη ζωή του νησιού. Η εργασία του έχει αναγνωριστεί ευρέως από τον ακαδημαϊκό κόσμο και έχει οδηγήσει στην αγόρευση του ίδιου σε επίτιμο διδάκτορα του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών το 2020.
Το πλέον πρόσφατο ωστόσο πόνημά του, με τίτλο «Το θέατρο στη Ζάκυνθο τον 20ό αιώνα», από τις εκδόσεις Πλέσσα, υπερβαίνει ασφαλώς κάθε άλλη προηγούμενη συνεισφορά του αρχειοδίφη σε εύρος, υλικό και τεκμηρίωση. Το βιβλίο αναδεικνύει και πάλι την πλούσια και πολυεπίπεδη πολιτιστική κληρονομιά της Ζακύνθου, επικεντρώνοντας αυτή τη φορά στον 20ό αιώνα και συνεχίζοντας την ανάλογη και ανάλογα επίπονη έρευνα του ίδιου μελετητή στο θέατρο της Ζακύνθου στον 19ο αιώνα, την οποία είχαμε παρουσιάσει παλιότερα.
Το βιβλίο χωρίζεται σε δύο τόμους και ακολουθεί χρονολογική σειρά, ξεκινώντας από το 1901 και καταλήγοντας στο 1953 (Α’ τόμος: 1901-1930, Β’ τόμος: μέχρι το 1953, χρονιά του μεγάλου σεισμού που θέτει το ante quem της έρευνας). Κατορθώνει έτσι να εξετάσει αναλυτικά τη νεότερη θεατρική ιστορία της Ζακύνθου, επικεντρώνοντας σε παραδοσιακές αλλά και παρεμφερείς μορφές σκηνικής έκφρασης, που περιλαμβάνουν εξίσου τα μουσικά και λαϊκά θεάματα της εποχής. Η μελέτη καλύπτει έτσι τη γενικότερη καλλιτεχνική, κοινωνική και πολιτική ζωή του νησιού, αναδεικνύοντας με αυτόν τον τρόπο τη συνάρτηση της θεατρικής τέχνης με τις ευρύτερες αλλαγές που συντελούνται στο νησί της περιόδου σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο.
Για να καλύψει το μακρύ και σύνθετο αυτό πεδίο ο Μουσμούτης χρησιμοποίησε μια πληθώρα πηγών. Αντλησε πληροφορίες από τοπικά αρχεία και εφημερίδες, ιδιωτικές συλλογές και συνεντεύξεις. Η πρώτη και κύρια πρόκληση που προφανώς αντιμετώπισε υπήρξε η έλλειψη κάποιου συμπαγούς αρχειακού υλικού, ως αποτέλεσμα του καταστροφικού σεισμού του 1953. Για να ξεπεράσει το εμπόδιο όφειλε να στραφεί σε εναλλακτικές πηγές πληροφόρησης, άρθρα τοπικών και ξένων περιοδικών και εφημερίδων, προφορικές μαρτυρίες και ιδιωτικά αρχεία και συλλογές από την πόλη της Ζακύνθου και αλλού.
Το βιβλίο κατορθώνει να προσφέρει έτσι μια ζωντανή εικόνα του ερασιτεχνικού εν πρώτοις θεάτρου, που αναδεικνύεται σε αναπόσπαστο στοιχείο της κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής στη Ζάκυνθο. Τα λαϊκά θεάματα και οι καλλιτεχνικές εσπερίδες υπήρξαν πράγματι σημαντικό μέρος της ζωής του νησιού. Μια συγκεκριμένη φιγούρα μάλιστα, η Μιλούλα Δαμίρη-Παπαλεονάρδου, παρουσιάζεται σαν το κλειδί για την εκ μέρους μας κατανόηση της εξέλιξης του ερασιτεχνικού θεάτρου και της συνολικής πολιτιστικής δραστηριότητας της Ζακύνθου. Οι καλλιτεχνικές και φιλανθρωπικές πρωτοβουλίες της αποτυπώνουν την έντονη κοινωνική και πολιτιστική δυναμική που μπορεί να έχει μια μοναδική προσωπικότητα στην τοπική κοινότητα. Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η συμμετοχή της Φιλαρμονικής και της Μαντολινάτας στις διάφορες εκδηλώσεις, καθώς και η περιγραφή των καρναβαλικών εορτασμών, που συμβάλλουν κι αυτές από κοινού στον πολυεπίπεδο καμβά που αναδεικνύει την ιδιαίτερη πολιτισμική ταυτότητα του νησιού.
Ενα άλλο κρίσιμο θέμα που αναπτύσσεται ευρέως στο βιβλίο αφορά τη συμβολή της ιταλικής όπερας στην καλλιτεχνική ζωή της Ζακύνθου. Οπως φανερώνεται, η όπερα γονιμοποίησε με την πλούσια παράδοσή της την τοπική καλλιτεχνική σκηνή. Πλήθος ξένων συνθετών και τραγουδιστών εμφανίστηκαν στο πλαίσιο ευρύτερων περιοδειών τους στο νησί, επιδρώντας σημαντικά στην ανάπτυξη της τοπικής μουσικής παιδείας και αισθητικής. Εξίσου σημαντική για να συμπληρωθεί η γενική εικόνα είναι η παρουσία στο ίδιο διάστημα ελληνικών επαγγελματικών θιάσων, που επισκέφτηκαν και αυτοί το νησί στο πλαίσιο των περιοδειών τους στη Δυτική Ελλάδα.
Το τελικό συμπέρασμα από το επίπονο έργο είναι ότι ανέκαθεν το θέατρο στη Ζάκυνθο υπήρξε κάτι παραπάνω από μια απλή ψυχαγωγία. Συχνά οι παραστάσεις του νησιού αντανακλούσαν τις τρέχουσες κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες, προσφέροντας τρόπους επεξεργασίας και σχολιασμού των γύρω πολιτικών γεγονότων. Η μουσική, από την άλλη πλευρά, ενίσχυσε τη συνοχή των Ζακυνθινών, δημιουργώντας στο νησί την αίσθηση της κοινότητας με αφορμή τακτικές εκδηλώσεις και εορτασμούς.
Η μεγάλη αρετή του βιβλίου του Μουσμούτη είναι πως παρά την έκτασή του παραμένει λόγω της διαυγούς γλώσσας του εξαιρετικά προσιτό όχι μόνο στο ακαδημαϊκό αλλά και στο ευρύτερο κοινό που ενδιαφέρεται για την ιστορία και την παράδοση της Ζακύνθου. Ακόμη τα οπτικά στοιχεία, φωτογραφίες, χάρτες και διαγράμματα, εμπλουτίζουν την αφήγηση, διευκολύνουν την κατανόηση και συμβάλλουν στην πληρέστερη αναγνωστική εμπειρία. Στην ίδια κατεύθυνση λειτουργούν τα Επίμετρα του βιβλίου, με δημοσιεύματα, καταλόγους, χρονολόγια, βιογραφικά, καθώς και τα χρήσιμα Ευρετήρια, στο τέλος, για την αναζήτηση συγκεκριμένων πληροφοριών στο μεγάλο εύρος του.
Το νέο πόνημα του Μουσμούτη αντανακλά χωρίς αμφιβολία την πολυετή εμπειρία του στην έρευνα και συγγραφή. Η επιμελημένη έκδοσή του μάλιστα συμβάλλει αποφασιστικά στην περαιτέρω διάδοση ενός «έργου ζωής», που αφορά την τοπική και συλλογική μνήμη, παραμένοντας μεθοδολογικά άρτιο και ευρέως προσβάσιμο στον καθένα.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας