Χαμηλόφωνες εντάσεις

Είναι η ιστορία του Χάρη Αλεξιάδη που τον χειμώνα του 1972, παιδί ακόμα, υπήρξε μάρτυρας, μέσα από τις συζητήσεις των γονιών του, της σύλληψης ενός γείτονα δημοσιογράφου. Τότε μπήκε μέσα του ο σπόρος της δημοσιογραφίας μ’ ένα περίβλημα εξόχως ιδεολογικό. Ο πόλεμος στη Γιουγκοσλαβία, την εποχή που η ιδιωτική τηλεόραση δυνάμωνε και ανθούσε, δημιουργεί την ανάγκη για πολεμικούς ανταποκριτές στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Ο Χάρης θα επισκεφτεί ξανά και ξανά τα ματωμένα εκείνα χώματα.

Ο Μαλανδράκης, που εργάζεται στο τμήμα μυθοπλασίας της ΕΡΤ, λαμβάνει μια καθοριστική κατασκευαστική απόφαση ερχόμενος αντιμέτωπος με την πρόκληση της μεγάλης φόρμας, κάνοντας χρήση και των κινηματογραφικών του γνώσεων. Χωρίζει το μυθιστόρημα σε αρκετά ολιγοσέλιδα κεφάλαια, τα οποία τιτλοφορεί με τον τόπο και τη χρονολογία, και προβαίνει σε διαρκή χρονικά μπρος-πίσω, πριν επιστρέψει στις τελευταίες σελίδες για να πιάσει το νήμα από εκεί που το άφησε στο πρώτο κεφάλαιο.

Πέρα από τη σταθερότητα και την εύρυθμη λειτουργία της κατασκευής, η απόφασή του αυτή αποδεικνύεται ιδανική για την πλήρη, πλην όμως αναπόφευκτα αποσπασματική, βιογράφηση του Χάρη. Αποσπασματική όπως είναι η κάθε ζωή, ακόμα και εκείνου που ο παντογνώστης αφηγητής με φροντίδα και λεπτομέρεια δημιούργησε στη φαντασία του. Ενα ιδιότυπο μοντάζ με τις σημαντικότερες στιγμές της ζωής του, τις οποίες ένα αιτιοκρατικό αλλά και προϊόν τύχης νήμα συνδέει, ενώ το εξώφυλλο της έκδοσης, εκτός της εικαστικής ομορφιάς του, αποδεικνύεται άρρηκτα συνδεδεμένο με την πλοκή.

Η ιστορία του Χάρη, που εκτείνεται μέχρι τα τέλη της πρώτης δεκαετίας του εικοστού πρώτου αιώνα, συνυφασμένη με την ιδιωτική τηλεόραση και τις παχιές αγελάδες της ανάπτυξης, επιτρέπει στον συγγραφέα να αφηγηθεί, παράλληλα με την ατομική ιστορία του Χάρη, έμμεσα και την ιστορία σχεδόν μισού αιώνα, την ιλιγγιώδη οικονομική άνοδο και την κατακρήμνισή της, τοποθετημένη ως χωροχρονικό πλαίσιο, όπως πρέπει, στην κυρίως πλοκή. Χωρίς να το φωνάζει και φροντίζοντας να σκύψει και να εξετάσει προσεκτικά τον Χάρη, ο Μαλανδράκης θα αναφερθεί στην έκπτωση των αξιών, στο θάμπωμα της δόξας και του χρήματος, στα πήλινα και τελικώς εύθραυστα πόδια μιας ψευδαίσθησης αέναης εκτόξευσης, στα πλήγματα που η πραγματική ζωή επιφέρει, στη φρικαλεότητα του κάθε πολέμου.

Ο Μαλανδράκης χειρίζεται αβίαστα το υλικό του και το εμπλουτίζει με πραγματολογικά στοιχεία έρευνας, καθιστώντας οικείο και γνώριμο το μυθοπλαστικό πρόσωπο του Χάρη που σε όλους μας κάτι θα θυμίζει. Η αποσπασματικότητα στην αφήγηση, η οικονομία στα μέσα και ο σταθερός ρυθμός που τα χρονικά μπρος-πίσω επιβάλλουν επιτρέπουν στο Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ να αποκτήσει μια ευδιάκριτη αφηγηματική ταυτότητα και στον συγγραφέα να πετύχει τους στόχους του.

Ακόμα και οι ανατροπές ή οι αλλαγές στην κατεύθυνση της ζωής του Χάρη δεν βαραίνουν το μυθιστόρημα, δεν δημιουργούν νοηματικές ασυνέχειες που η αποσπασματική θεώρηση των πεπραγμένων θα μπορούσε να γεννήσει. Ο συγγραφέας δεν επιζητά τη συναισθηματική πρόσληψη του ήρωά του από τον αναγνώστη, δεν ζητάει την επιβράβευση ή την αποστροφή, παίρνει τις κατάλληλες αποστάσεις από εκείνον, όπως κάθε τριτοπρόσωπος αφηγητής οφείλει, έτσι ώστε απερίσπαστος να μπορέσει να αφηγηθεί την ιστορία του.

Τα καλά βιβλία συνηθίζουν να αφήνουν την αίσθηση του απλού και εύκολου στον αναγνώστη. Είναι το τίμημα που πληρώνουν όντας καλογραμμένα. Ωστόσο ο Μαλανδράκης με το Δυναμώστε τη μουσική, παρακαλώ δεν προβαίνει σε εκπτώσεις για χάρη της αναγνωστικής διευκόλυνσης, δεν εγκαταλείπει στιγμή το ξεκάθαρο στίγμα πλοήγησης μέσα στη βιογράφηση της ζωής του Χάρη. Είναι μία από τις ευτυχείς εκείνες περιπτώσεις που η τεχνική καθορίζει από κοινού με το ύφος την αφήγηση και εξυπηρετεί την τελική λειτουργία της κατασκευής.