Υπάρχουν σίγουρα καταλληλότεροι από εμένα που θα μπορούσαν να γράψουν για τη ζωή και τον θάνατο του Μίκη Θεοδωράκη. Πιο μουσικά καταρτισμένοι, πιο ιστορικά ενημερωμένοι, πιο ακουστικά εξοικειωμένοι. Υπάρχει όμως μια στιγμή που αντιλαμβάνεσαι πως ξαφνικά όλα τα άλλα θέματα βουβαίνουν και ακούγονται παράταιρα. Πως ό,τι και να γράψεις θα μετριέται με το βάρος της υπεκφυγής. Και εκεί αρχίζεις να αντιλαμβάνεσαι το μέγεθος της απώλειας. Ή πιο σωστά το μέγεθος της παρουσίας που προηγήθηκε της απώλειας. Πως ό,τι και να κάνεις ο Μίκης Θεοδωράκης είναι ένα μέγεθος που δεν μπορείς να το αποφύγεις ακόμα και αν δεν νιώθεις πλήρως καταρτισμένος ώστε να μιλήσεις για αυτό.
Ας κινηθούμε λοιπόν διστακτικά, κάπου ανάμεσα στο βίωμα και τη γενίκευση, προσπαθώντας τελικά να ανιχνεύσουμε μια σχέση που μπορεί να μοιάζει προσωπική. Αλλά τελικά τι άλλο μπορεί να είναι αυτό που μένει όταν σταματήσουν τα φωνήεντα των επικήδειων και οι σιωπές των στεφανιών παρά η προσωπική μας σχέση με το έργο του καλλιτέχνη;
Για πολλούς από εμάς που κουβαλούμε μια ηλικία κάπου ανάμεσα στα 30 με τα 50 η μουσική του Θεοδωράκη ήταν η μουσική των γονιών μας. Ή πιο σωστά των γονιών μας και των φίλων τους, αφού στα τραγούδια αυτά πάντοτε συναντούσες όχι το μοναχικό άκουσμα, αλλά το συλλογικό τραγούδισμα των κομματιών. Και μαζί την ιστορική περίοδο που κουβαλούσαν τα τραγούδια αυτά, τις ιδιαίτερες συνθήκες μέσα στις οποίες πρωτακούστηκαν, τις ιστορίες αυτών που τα άκουγαν.
Λίγο πολύ η σχέση μας απέναντί τους ορίστηκε ως μια σχέση παιδιού-γονέα. Το αρχικό δέος απέναντι σε ένα μέγεθος που έμοιαζε απέραντο, η σταδιακή εξοικείωση και η σταδιακή άρνηση, η επιστροφή σε μια εκ νέου ανακάλυψη και επαναδιατύπωση της σχέσης με πιο ώριμους όρους, οι στιγμιαίες απογοητεύσεις και η επιστροφή στον ενθουσιασμό. Μέχρι την τελική ρεαλιστική αποδοχή τόσο του μεγέθους του καλλιτέχνη Θεοδωράκη όσο και των αντιφάσεών του.
Είναι κάπως παράδοξο αλλά νιώθω πως όλα αυτά τα στάδια δεν περιγράφουν τόσο μια διαδικασία, όσο μια ταυτόχρονη και παράλληλη παρουσία διαφορετικών συναισθημάτων, εντυπώσεων και βιωμάτων που έρχονται όλα μαζί στην επιφάνεια με την είδηση του θανάτου του Θεοδωράκη. Με τον ίδιο τρόπο που συμβαίνει όταν χάνουμε κάποιον οικείο μας. Και με κάποιον τρόπο αυτός ο πληθυντικός δεν μοιάζει να έρχεται σε αντίθεση με το ίδιο το στίγμα του μεγάλου καλλιτέχνη. Γιατί αυτό ακριβώς ήταν ο Μίκης Θεοδωράκης, ένας μεγάλος πληθυντικός.
Ο συνθέτης που καθόρισε τη σχέση του λαϊκού με το κλασικό και του δημοφιλούς με το μοντέρνο, που κατάφερε να ενώσει κόσμους φαινομενικά μακρινούς και μάλιστα με τρόπο που να μοιάζει απλός. Ο δημιουργός που περιέγραψε την τέχνη ως μια κατεξοχήν στράτευση στην ίδια τη ζωή. Την ελπίδα, τον αγώνα και τις διαφορετικές εκφάνσεις της. Ο μουσικός που μετέφερε στίχους μεγάλων ποιητών και τους έκανε κτήμα των απλών και των λαϊκών ανθρώπων δίνοντας στην ίδια την ποίηση για μια ελάχιστη φορά το πραγματικό κοινό που της αντιστοιχεί. Ο κατεξοχήν δημιουργός τραγουδιών που ακόμη εμπλουτίζουν την καθημερινότητά μας με τρόπο δεδομένο.
Και μαζί ο κατεξοχήν κουβαλητής της «Χαμένης Ανοιξης» στις δεκαετίες που την ακολούθησαν, της σύντομης καλλιτεχνικής άνθησης της δεκαετίας του '60 που κόπηκε απότομα από το δρεπάνι των συνταγματαρχών και τον γύψο της χούντας. Ο άνθρωπος που ταυτίστηκε έμπρακτα με τη βιωμένη περιπέτεια της Αριστεράς για δεκαετίες. Για όλους εμάς που είχαμε την ατυχία να συμπέσουμε χρονολογικά με τη δύση της καλλιτεχνικής και πολιτικής πορείας του Μίκη Θεοδωράκη, δόθηκε ταυτόχρονα η τύχη να ανακαλύψουμε το παρελθόν έργο του και την ηθική του στάση με όρους προσωπικούς. Ως μια ατομική ιχνηλάτηση σε ένα από τα τελευταία συνεκτικά και μαζικά καλλιτεχνικά αφηγήματα που κατάφερε να παράξει αυτός ο τόπος.
Ο αριθμός των διαφορετικών εαυτών μας που αυτή τη στιγμή συμμετέχει στην ταυτόχρονη ακρόαση των τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη περιγράφει και την ίδια την έκταση του έργου του. Οχι στην ιστορία της ελληνικής μουσική ή της ελληνικής τέχνης. Αλλά κυρίως στην ιστορία του ακροατή εαυτού μας. Την προσωπική μας εξοικείωση με την ομορφιά και τον αγώνα.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας