Η κατάσταση των πολιτικών πραγμάτων στην κοινωνία μας

Οταν μιλάμε για την κατάσταση των πολιτικών πραγμάτων σε μια κοινωνία, εξετάζουμε συνθήκες, καταστάσεις, πλαίσια και μέσα που αναφέρονται στην πολιτική, τη δημοκρατία, τους θεσμούς, τα συστήματα των δικαιωμάτων και πολλά άλλα πράγματα. Χρησιμοποιούμε κριτήρια (μέτρα και σταθμά) τα οποία η νεωτερική και η σύγχρονη πολιτική φιλοσοφία έχει επεξεργαστεί και τα οποία έχουν κατοχυρωθεί και θεσμοθετηθεί στις σύγχρονες πολιτικές κοινωνίες. Στη βάση αυτών των κριτηρίων αξιολογείται μια κοινωνία σε ποιον βαθμό π.χ. είναι ορθολογική, δημοκρατική ή σύγχρονη. Για παράδειγμα ο βαθμός ορθολογικότητας μιας πολιτικής κοινωνίας κρίνεται με βάση τις μεθόδους που χρησιμοποιεί η πολιτική κοινωνία για να αμβλυνθούν οι κοινωνικές ανισότητες. Μια ορθολογική πολιτική κοινωνία είναι περισσότερο συνεκτική στο δομικό και λειτουργικό κοινωνικό πλαίσιο σε σχέση προς μια ανορθολογική.

Μετά απ’ αυτή την εισαγωγή, η οποία μας κατατοπίζει σχετικά με κριτήρια, μεθόδους και εργαλεία, με τα οποία θα εξετάσουμε τα πολιτικά πράγματα στον τόπο μας σήμερα, ας προχωρήσουμε λοιπόν σε μια σκιαγράφηση της πολιτικής κατάστασης στην κοινωνία μας. Εχει γίνει αντιληπτό σε όλους μας ότι η ελληνική πολιτική κοινωνία, μετά τη δημοσιονομική κρίση που πέρασε (η οποία, ας σημειωθεί, δεν ήταν μόνο δημοσιονομική) και μετά την εφαρμογή της μεθόδου των μνημονίων για την αντιμετώπισή της, έχει εισέλθει σε μια νέα φάση εξέλιξης των πολιτικών πραγμάτων, η οποία διαφοροποιείται ριζικά από τις προηγούμενες φάσεις της πολιτικής ιστορίας του τόπου μας. Τα μνημόνια ως μέθοδος αντιμετώπισης της δημοσιονομικής κρίσης είχαν ένα τίμημα στην πολιτική εμπειρία της δημοκρατίας. Δεν είναι τυχαίο ότι ο τότε Ευρωπαίος επίτροπος επί των Οικονομικών Υποθέσεων της Ε.Ε. χαρακτήρισε τα μνημόνια ως «ένα δημοκρατικό σκάνδαλο» (3 Σεπτεμβρίου 2017). Η μέθοδος αυτή άφησε τη σφραγίδα της στην πολιτική κατάσταση της κοινωνίας μας και σήμερα βρισκόμαστε μπροστά σε μια στιγμή «ανακατασκευής» της πολιτικής σκηνής του τόπου μας. Δεν ισχυρίζομαι ότι η πηγή όλων των κακών στην πολιτική σκηνή του τόπου μας είναι ή ανάγεται στα μνημόνια. Αλλά η γραφειοκρατική συνθήκη του Eurogroup αντικατέστησε την κοινοβουλευτική συνθήκη. Ολες οι αποφάσεις για τη μοίρα μιας χώρας ελήφθησαν από μια ομάδα τεχνοκρατών «κεκλεισμένων των θυρών». Η πολιτική αυτή εμπειρία, όσο μακριά και να τοποθετείται στο παρελθόν, έχει καθορίσει σε μεγάλο βαθμό τα πολιτικά μας πράγματα.

Τα ερωτήματα, το ένα μετά το άλλο, διατυπώνονται και επαναδιατυπώνονται: Τι συμβαίνει με την πολιτική; Είναι η αριστοτελική μέθοδος που εγγυάται το «ευ ζην» των πολιτικών ή μήπως είναι μηχανισμός εξυπηρέτησης των συμφερόντων των οικονομικώς ισχυρών; Τι συμβαίνει με τη δημοκρατία και τη διαδικασία της αντιπροσώπευσης; Συμμετέχουν όλες οι κοινωνικές τάξεις, ομάδες και στρώματα στις διεργασίες του πολιτικού συστήματος; Αν ναι, τότε πώς ερμηνεύεται η πρωτοφανής αποχή των πολιτών στις πρόσφατες ευρωεκλογές; Γιατί πρωταγωνιστούν στην πολιτική σκηνή πολέμιοι του λαϊκισμού; Γι’ αυτούς άραγε ο λαϊκισμός δεν είναι μηχανισμός πολιτικής ενσωμάτωσης; Πιστεύουμε, άραγε, στα σοβαρά ότι οι αποφάσεις λαμβάνονται από τον «συνταγματικό λαό»; Να, λοιπόν, ένα κριτήριο βάσει του οποίου αξιολογείται ο δημοκρατικός χαρακτήρας μιας πολιτικής κοινωνίας. Οι αποφάσεις που αφορούν όλους μας να λαμβάνονται στο συνταγματικό πλαίσιο από τον λαό και όχι από το «επιτελικό κράτος» του Μητσοτάκη.

Ο κατάλογος με τα ερωτήματα για την κατάσταση των πολιτικών πραγμάτων στον τόπο μας μπορεί και να συμπληρωθεί και να εμπλουτιστεί. Εξάλλου μια τέτοιου τύπου άσκηση σεμιναρίου και έρευνας γίνεται στα πανεπιστήμια μας. Υπάρχει όμως ένα πολιτικό φαινόμενο το οποίο χρειάζεται να το εξετάσουμε επισταμένως και με ιδιαίτερη προσοχή. Και αυτό το φαινόμενο ή πολιτικό πρόβλημα ορθότερα αναφέρεται στην κατάσταση των πολιτικών κομμάτων. Πράγματι, μετά το τέλος της μνημονιακής περιόδου στο ελληνικό κοινοβούλιο έκαναν την εμφάνισή τους πληθώρα δήθεν κομμάτων. Δεν χρειάζεται να τα απαριθμήσω. Είναι γνωστά σε όλους τους πολίτες. Πολλοί από εμάς τους πολίτες τα έχουμε ψηφίσει. Αναφέρω μόνον ενδεικτικά αυτό που ονομάζεται Νίκη. Δεν πρόκειται για πολιτικό κόμμα. Είναι «ένωση προσώπων» που υπερασπίζεται και αγωνίζεται για τη χριστιανική πίστη. Θα μας δοθεί η ευκαιρία να αναφερθούμε σ’ όλες αυτές τις υποπολιτικές κοινωνικές ομάδες που συσπειρώνονται για να αγωνιστούν για τα συμφέροντά τους, αλλά όχι για το «κοινό καλό» του τόπου μας. Σ’ αυτή την παρέμβασή μου θα κάνω μόνον δύο παρατηρήσεις για τη βαθιά κρίση που περνάνε και τα τρία κόμματα εξουσίας (αυτός ο πολιτικο-δημοσιογραφικός όρος μας βοηθάει πολλαπλώς για να εντοπίσουμε την κρίση των κομμάτων). Αναφέρομαι στη Νέα Δημοκρατία, στο ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛΛ. και στον ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. Η κρίση που περνάνε αυτά τα τρία κόμματα διαγιγνώσκεται διά γυμνού οφθαλμού. Ωστόσο το φαινόμενο της κρίσης δεν είναι ενιαίο και δεν μπορεί να αναλυθεί ως μία καθολική παθογένεια των πολιτικών κομμάτων. Εσχάτως ο όρος που τα ευρωπαϊκά κέντρα πολιτικής έρευνας χρησιμοποίησαν και αυτός δεν είναι άλλος από τον όρο «ρευστοποίηση των κομμάτων» ακούγεται ολοένα και περισσότερο.

Εάν κανείς ψάξει βαθύτερα στα κομματικά πολιτικά πράγματα, διαπιστώνει τα εξής (εντελώς επιγραμματικά!): η κρίση στη Ν.Δ. δημιουργήθηκε επειδή «κατασκευάστηκε» το επιτελικό κράτος και μετατοπίστηκε το κέντρο βάρους της κυβέρνησης προς το πολιτικό κέντρο. Η κρίση στο ΠΑΣΟΚ-ΚΙΝ.ΑΛΛ. δημιουργήθηκε επειδή αυτό το πολιτικό κόμμα, ενώ επί δεκαετίες λειτούργησε ως η «συνείδηση της κοινωνίας» μας, στη φάση της δημοσιονομικής κρίσης έπαιξε τον ρόλο της «Ιφιγένειας», θυσιάστηκε για να σωθεί η Ελλάδα μέσω των μνημονίων! Η κρίση στον ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ δημιουργήθηκε επειδή αυτό το πολιτικό κόμμα δεν εφάρμοσε το πρόγραμμά του! Ολα τα άλλα, και αυτά που συμβαίνουν και όσα δεν συμβαίνουν, εντάσσονται στο πολιτικό περιθώριο. Και μία τελευταία παρατήρηση: Η κοινή συνισταμένη που εντοπίζεται στην κρίση των τριών κομμάτων εξουσίας είναι η ψευδής αντίληψη ότι η κρίση τους ονομάζεται (από τα ίδια τα κόμματα) κρίση αντιπροσώπευσης! Ενώ η Ιστορία μάς ρίχνει ένα βλέμμα και μας λέει ότι η κρίση θα πρέπει να μας οδηγήσει σε άλλες συλλογικές οντότητες έκφρασης και δημιουργίας.

*Πολιτικός φιλόσοφος