Οι φωνές στα τραγούδια του Μάνου

Πρωτοεμφανίστηκε το 1947 με τη «Μικρή Λευκή Αχιβάδα» και μετά ακολούθησαν: το 1949 οι «Εξι Λαϊκές Ζωγραφιές», το 1950 το «Καταραμένο Φίδι», το 1952 ο «Κύκλος του C.N.S.», το 1956 ο «Κύκλος με την Κιμωλία», το 1959 οι «Ορνιθες» του Αριστοφάνη. Ολα τα προηγούμενα αποτελούν ολοκληρωμένα έργα και σε αρκετά απ’ αυτά τραγούδησε ο Γιώργος Μούτσιος (1932-2012), ο οποίος ηχογράφησε συνολικά 33 τραγούδια του Χατζιδάκι.

Τη δεκαετία του 1950 ο Χατζιδάκις έγραψε τραγούδια για κινηματογραφικές ταινίες και για τη δισκογραφία. Σ’ αυτή τη δεκαετία υπήρχαν μόνο οι δίσκοι 78 στροφών με ένα τραγούδι σε κάθε πλευρά. Στο τέλος της δεκαετίας κυκλοφόρησαν τα 45άρια που και αυτά είχαν συνήθως από ένα τραγούδι σε κάθε πλευρά και σπανίως από δύο. Ετσι, έχουμε πολλούς τραγουδιστές να ερμηνεύουν τραγούδια του Χατζιδάκι, διασκορπισμένα σε δεκάδες μικρούς δίσκους.

Τα χρόνια πριν από το 1970 κάθε νέο τραγούδι του Χατζιδάκι το ηχογραφούν δύο και τρεις διαφορετικοί τραγουδιστές ώστε κάθε δισκογραφική εταιρεία να το έχει στον κατάλογό της. Ολα αυτά τα τραγούδια έχουν μπει και ξαναμπεί σε δεκάδες δίσκους-συλλογές με τραγούδια του Χατζιδάκι, σε βινύλιο μέχρι το 1990 και σε CD από το ’90 και μετά. Μέχρι το 1974 οι επανεκτελέσεις τραγουδιών του Χατζιδάκι είναι δεκάδες. Οταν επέστρεψε ο Χατζιδάκις στην Αθήνα από τη Νέα Υόρκη, όπου έζησε από το 1966 ώς το 1972, και ξεκίνησε και πάλι την ενασχόλησή του με την ελληνική δισκογραφία, απαγόρευσε την ηχογράφηση της μουσικής του χωρίς την έγγραφη άδειά του.

Το 1965 που κυκλοφόρησε στην αγορά το LP «Μάνος Χατζιδάκις: Πρώτη Εκτέλεση», η πρώτη συλλογή 12 τραγουδιών του Χατζιδάκι από τις αρχές της δεκαετίας του 1960, συναντάμε τους Γρηγόρη Μπιθικώτση, Στέλιο Καζαντζίδη, Μαίρη Λίντα, Λάκη Παππά, Ζωή Φυτούση, Αλίκη Βουγιουκλάκη, Γιώργο Μαρίνο. Στο διπλό LP «30 Σπάνιες Ερμηνείες 1955-1965» του 1983, συναντάμε τους προαναφερόμενους τραγουδιστές και τους Μαρίκα Νίνου, Σώτο Παναγόπουλο, Γιοβάννα, Μελίνα Μερκούρη, Ζωζώ Σαπουντζάκη, Σούλη Σαμπάχ, Πόλυ Πάνου, Αννα Χρυσάφη, Πάνο Γαβαλά, Νανά Μούσχουρη, Γιάννη Βογιατζή, Ελσα Λάμπο, Νίκη Καμπά, Δήμητρα Γαλάνη. Ο δίσκος πούλησε δεκάδες χιλιάδες αντίτυπα γι’ αυτό την επόμενη χρονιά κυκλοφορεί το διπλό LP «25 Σπάνιες Ερμηνείες 1955-1965 Νο.2», όπου κι εδώ έχουμε τους προηγούμενους τραγουδιστές και τους Μαίρη Λω, Σοφία Βέμπο, Βούλα Ζουμπουλάκη και Τώνη Μαρούδα. Ανέφερα τα προηγούμενα για να γίνει φανερό πόσο ευρέως διαδεδομένη ήταν η μουσική του Χατζιδάκι σε όλα τα είδη της ελληνικής μουσικής και σε πολλούς τραγουδιστές.

Στον κινηματογράφο ο Χατζιδάκις έδειξε αδυναμία στην Αλίκη Βουγιουκλάκη και τη Μελίνα Μερκούρη. Με τη Βουγιουκλάκη υπάρχουν δισκογραφημένα 24 τραγούδια του και με τη Μερκούρη 14. Δημήτρης Χορν και Μάρω Κοντού είναι επίσης δύο ηθοποιοί με τους οποίους συνεργάστηκε ο Χατζιδάκις σε θεατρικές παραστάσεις και είπαν τραγούδια του.

Για ταινία ήταν και τα τραγούδια του LP «Ελλάς η χώρα των ονείρων» (1960) με στίχους Νίκου Γκάτσου και ερμηνεία της Νανάς Μούσχουρη. Συνολικά η Μούσχουρη έχει βάλει σε δίσκους της 78 τραγούδια του Χατζιδάκι. Υπάρχουν αρκετοί δίσκοι-συλλογές με τίτλο «Η Μούσχουρη τραγουδά Χατζιδάκι» ή παραλλαγές του. Το 1988 κυκλοφορεί ο δίσκος «Οι μύθοι μιας γυναίκας», με τη Μούσχουρη σε 12 καινούργια τραγούδια των Χατζιδάκι - Γκάτσου.

Για τις θεατρικές παραστάσεις «Ματωμένος Γάμος» του Λόρκα και «Παραμύθι Χωρίς Ονομα» του Καμπανέλλη ο Χατζιδάκις ανέθεσε την ερμηνεία στον Λάκη Παππά (1938-2014). Συνολικά ο Παππάς ηχογράφησε 19 τραγούδια του Χατζιδάκι.

Το 1966 μελοποιεί φράσεις του Νίκου Καζαντζάκη στον δίσκο «Καπετάν Μιχάλης». Τραγουδά ο Γιώργος Ρωμανός, που έναν χρόνο πριν είχε ηχογραφήσει 12 τραγούδια των Χατζιδάκι - Γκάτσου στο LP «Μυθολογία». Συνολικά ο Ρωμανός έχει ηχογραφήσει 25 τραγούδια με μουσική Χατζιδάκι.

Το 1970 ο Χατζιδάκις ηχογραφεί 2 κύκλους λαϊκών τραγουδιών. «Της γης το χρυσάφι» με τους Μανώλη Μητσιά και Δήμητρα Γαλάνη και «Επιστροφή» με τους Γρηγόρη Μπιθικώτση και Δήμητρα Γαλάνη. Με τον Μητσιά θα συνεργαστεί ξανά το 1976 στον δίσκο «Αθανασία» και το 1986 στον δίσκο «Χειμωνιάτικος ήλιος». Υπάρχουν 45 τραγούδια του Χατζιδάκι με τη φωνή του Μητσιά, 42 με τη Γαλάνη και 14 με τον Μπιθικώτση.

Τον Δεκέμβριο 1972 κυκλοφορεί «Ο Μεγάλος Ερωτικός» με τη Φλέρυ Νταντωνάκη (1937-1998) και τον Δημήτρη Ψαριανό. Με την Νταντωνάκη συνεργάστηκε και στους κύκλους τραγουδιών «Ο κύκλος του C.N.S.» (1971), «Καπετάν Μιχάλης» (1975), «Οι γειτονιές του φεγγαριού» (1977) και στα «Λειτουργικά» (1991). Συνολικά η Νταντωνάκη είπε 35 τραγούδια του Χατζιδάκι.

Τον Απρίλιο 1974 κυκλοφορεί το LP «Τα Πέριξ», όπου ο Χατζιδάκις διασκευάζει 12 ρεμπέτικα των Τσιτσάνη, Βαμβακάρη, Παπαϊωάννου κ.ά. και αναθέτει την ερμηνεία στην 20χρονη Βούλα Σαββίδη από τις Σέρρες.

Την άνοιξη του ’74 κυκλοφόρησε και ο δίσκος «Ο οδοιπόρος, το μεθυσμένο κορίτσι και ο Αλκιβιάδης» με καινούργια τραγούδια του και πρωτοεμφανιζόμενους τραγουδιστές. Γιάννης Δημητράς, Μαρία Κάτηρα, Ευτύχιος Χατζηττοφής, Φερενίκη Βαλαρή. Με τον Χατζηττοφή θα συνεργαστεί και το 1977 όταν θα ξαναηχογραφήσει με τη φωνή του 5 τραγούδια από τον «Μεγάλο Ερωτικό».

Το 1976 ο Χατζιδάκις δίνει, σε 2 δίσκους, 24 καινούργια τραγούδια, όλα με στίχους Νίκου Γκάτσου. Η «Αθανασία» με τους Μανώλη Μητσιά και Δήμητρα Γαλάνη και τα «Παράλογα» με τους Μαρία Φαραντούρη, Διονύση Σαββόπουλο, Ηλία Λιούγκο, Μελίνα Μερκούρη και Μίκη Θεοδωράκη!

Το 1978 συνεργάζεται με τον Μιχάλη Μπουρμπούλη (1939-2023) σε 12 λαϊκά τραγούδια, όπως τα χαρακτήρισε ο Χατζιδάκις, που ερμηνεύει ο Στέλιος Μαρκετάκης. Ο δίσκος «Για την Ελένη» είναι η μοναδική δισκογραφική παρουσία του Μαρκετάκη.

Το 1980 ο Χατζιδάκις επιτρέπει στην Αλεξάνδρα (Κυριακάκη, 1950-2015) την επανεκτέλεση 13 τραγουδιών του.

Την ίδια χρονιά κυκλοφορεί το διπλό LP «Η εποχή της Μελισσάνθης», με δικούς του στίχους και τραγουδιστές τους Μαρία Φαραντούρη, Βασίλη Λέκκα, Γιώργο Μιχαλισλή, Στέλλα Γαδέδη και τη χορωδία του Τρίτου με διευθυντή τον Αντώνη Κοντογεωργίου. Ο Χατζιδάκις ήταν διευθυντής του Τρίτου Προγράμματος από το 1975 ώς το 1981. Η Φαραντούρη έχει δισκογραφήσει 60 τραγούδια του Χατζιδάκι, ο Λέκκας 31.

Το δίμηνο Οκτώβριος - Δεκέμβριος 1982 ανεβαίνει η θεατρική παράσταση «Πορνογραφία» με σκηνοθεσία και μουσική Χατζιδάκι. Στον δίσκο τα τραγούδια της παράστασης ερμηνεύουν οι Ηλίας Λιούγκος, Βασίλης Λέκκας, Μαριάννα Ευστρατίου, Γιάννα Κατσαγιώργη, Ελλη Πασπαλά και η Σαπφώ Νοταρά. Τους στίχους έγραψαν ο Χατζιδάκις και ο Αρης Δαβαράκης.

Με τους Λέκκα, Λιούγκο, Πασπαλά και Δαβαράκη θα συνεργαστεί και το 1983 στις «Μπαλάντες της οδού Αθηνάς». Συμμετέχει και η Νένα Βενετσάνου, η οποία το 1998 κάνει ολόκληρο δίσκο με τραγούδια του Χατζιδάκι που κυκλοφορεί από τον Σείριο, τη δισκογραφική εταιρεία που ίδρυσε ο Χατζιδάκις. Συνολικά υπάρχουν 32 τραγούδια του Χατζιδάκι με τη φωνή της Βενετσάνου.

Το 1983 ο Χατζιδάκις επιτρέπει στη Λένα Πλάτωνος να διασκευάσει 12 τραγούδια του, από τη δεκαετία του 1960, που ερμηνεύει η Σαβίνα Γιαννάτου. Ο δίσκος έχει τίτλο «Το ’62 του Μάνου Χατζιδάκι». Η Γιαννάτου, το 2002, θα ηχογραφήσει ακόμη έναν δίσκο με 13 τραγούδια του Χατζιδάκι. Είχε τίτλο «Πάω να πω στο σύννεφο».

Το 1986 Λέκκας, Λιούγκος, Πασπαλά και Φαραντούρη είναι οι τραγουδιστές που επιλέγει ο Χατζιδάκις για τη «Ρωμαϊκή Αγορά». Τριπλός δίσκος που περιέχει 35 τραγούδια του από το 1947 ώς το 1985.

Το 1987 Λέκκας, Λιούγκος, Πασπαλά και Γιώργος Νταλάρας είναι οι τραγουδιστές που επιλέγει ο Χατζιδάκις για τη «Λαϊκή Αγορά». Τριπλός δίσκος που περιέχει 30 τραγούδια του από το 1959 ώς το 1975. Ο Λιούγκος έχει ηχογραφήσει 24 τραγούδια του Χατζιδάκι, η Πασπαλά 27 και ο Νταλάρας 11.

Το 1989 συναυλία με τον Χατζιδάκι στο πιάνο και τον Σπύρο Σακκά στο τραγούδι τυπώνεται σε διπλό βινύλιο. Ο Σακκάς ηχογράφησε 45 τραγούδια του Χατζιδάκι.

Το 1993 στο CD «Αντικατοπτρισμοί» η Αλίκη Καγιαλόγλου ερμηνεύει 10 τραγούδια των Χατζιδάκι - Γκάτσου. Στη δισκογραφία υπάρχουν 28 τραγούδια του Χατζιδάκι με την Καγιαλόγλου.

Στο εμπόριο κυκλοφόρησαν τουλάχιστον 300 δίσκοι, LP και CD, με μουσική και τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι, κατασκευασμένοι στην Ελλάδα και σε ακόμη 32 χώρες.

*Μαθηματικός, αλλά γνωστός σ’ εμάς ως ο κατεξοχήν ερευνητής της ελληνικής δισκογραφίας και συγγραφέας βέβαια του πολύτιμου έργου «Κατάλογος Ελληνικής Δισκογραφίας» (1950-2007, Ιδιωτική έκδοση). Εχει επίσης εργαστεί ως ραδιοφωνικός παραγωγός και συντάκτης σε μουσικά περιοδικά