Ελπίδες και προσδοκίες του κατεχόμενου λαού

Τον Μάιο του 1944 στις Κορυσχάδες κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου συνέβη ένα πολύ σπουδαίο γεγονός για κατεχόμενη χώρα. Το γεγονός αυτό δεν είναι άλλο από τη διεξαγωγή του Εθνικού Συμβουλίου που διήρκεσε συνολικά 13 μέρες (από τις 14 Μαΐου έως και τις 27 Μαΐου) στο σχολείο των Κορυσχάδων και το οποίο σφράγισε ανεξίτηλα τις εξελίξεις αλλά και τις μνήμες των ανθρώπων. Δεν μπορεί, για να το πούμε διαφορετικά, να μην αναγνωρίσει κάποιος ότι η διεξαγωγή του Εθνικού Συμβουλίου επηρέασε καίρια τις εξελίξεις επιταχύνοντας την πορεία απελευθέρωσης της χώρας και γεμίζοντας με προσδοκίες και ελπίδες τον δοκιμαζόμενο και κατακτημένο λαό.

Υστερα από τη διεξαγωγή σχεδόν πανελλαδικών εκλογών που τελέστηκαν σε δύο φάσεις τον Απρίλιο του 1944, στις οποίες ο αριθμός των ψηφισάντων προσέγγισε τα 2.000.000, εξελέγησαν περισσότεροι από 200 Εθνοσύμβουλοι (η έρευνα μας έχει καταδείξει ότι πρόκειται συνολικά για -έως τώρα- 218 Εθνοσυμβούλους) που μετέβησαν ή αναμένονταν να μεταβούν -χωρίς τελικά να το καταφέρουν να παραβρεθούν όλοι- στον ορεινό οικισμό των Κορυσχάδων διαμορφώνοντας τους όρους μιας σύγχρονης Βουλής.

■ Η ΠΕΕΑ (Πολιτική Επιτροπή Πολιτικής Απελευθέρωσης), λεγόμενη και Κυβέρνηση του Βουνού, είχε μεταξύ άλλων, προβάλλει ως στόχο τη δημιουργία ενός αντιπροσωπευτικού βουλευτικού σώματος που θα συνόδευε τη λειτουργία της ΠΕΕΑ και θα νομιμοποιούσε την Κυβέρνηση του Βουνού, αλλά και θα έθετε τις βάσεις για τη λειτουργία και τη δημιουργία ενός «οιονεί» κράτους αρχικά στην απελευθερωμένη από τις δυνάμεις κατοχής χώρα, αλλά και αργότερα, όπως εξελισσόταν και ο πόλεμος στο διεθνές πεδίο στο απελευθερωμένο ελληνικό κράτος. Το γεγονός της διεξαγωγής του Εθνικού Συμβουλίου αποτέλεσε ορόσημο για τις διεθνείς και εγχώριες εξελίξεις τόσο στο επίπεδο της οργάνωσης του ελεύθερου από τις δυνάμεις κατοχής τμήματος της χώρας όσο και στις εμφύλιες διενέξεις στο εσωτερικό ανάμεσα στα διαφορετικά πολιτικά στρατόπεδα που ακολούθησαν.

■ Η επιλογή του οικισμού ως έδρας του Εθνικού Συμβουλίου οφειλόταν στον μεγάλο χώρο που διέθετε, αλλά περισσότερο προτιμήθηκε λόγω της καταλληλότητας της τοποθεσίας για άμυνα έναντι του ενδεχόμενου αεροπορικής επίθεσης από τις δυνάμεις κατοχής. Η σημασία που δόθηκε από την ΠΕΕΑ και το ΕΑΜικό μπλοκ πολιτικών δυνάμεων στην ίδια την προετοιμασία του χώρου για τη διεξαγωγή του Εθνικού Συμβουλίου ήταν μεγάλη και φάνηκε από την αρχή των διαδικασιών. Το ΕΑΜ φρόντισε για την πλήρη διαμόρφωση του χώρου του σχολείου, την προσεκτική εικονογράφησή του μέσα από την παρουσία σπουδαίων καλλιτεχνών οι οποίοι προσκλήθηκαν να μεταβούν για να λάβουν μέρος στον «καλλωπισμό» και την οριστική του διαμόρφωση. Την πρόσκληση αποδέχτηκαν και μετέβησαν στο βουνό οι Γιώργος Δήμου, Δημήτρης Κατσικογιάννης, Δημήτρης Οικονομίδης, Βάλιας Σεμερτζίδης με επικεφαλής τον Δημήτρη Μεγαλίδη.

Το ενδιαφέρον και η σημασία που απέδιδε στη διαδικασία αυτή η ΕΑΜική ηγεσία και η ΠΕΕΑ φαίνεται, εκτός των άλλων, και από τη θεματολογία με την οποία καταπιάνονται οι καλλιτέχνες στο βουνό. Και εδώ, στο σημείο αυτό, έρχομαι στο δεύτερο σκέλος αυτής της σύντομης αναφοράς που σχετίζεται με την έννοια της μνήμης. Φιγούρες των ηρώων του 1821, συνθήματα περί ελευθερίας, συνθήματα εναντίον των δυνάμεων κατοχής κοσμούν τους τοίχους του περιβάλλοντος χώρου. Ετσι φιλοτεχνούνται με μεγάλη επιμέλεια στιγμές από τον ηρωικό αγώνα του 1821 για να θυμίζουν ότι η συνέχεια της επανάστασης του 1821 είναι ο αγώνας που κάνει το αντιστασιακό κίνημα έναντι του κατακτητή, αλλά την ίδια στιγμή δεσπόζει στον χώρο και μια εικόνα που γνωρίζουμε ότι δημιούργησε ο Βάλιας Σεμερτζίδης και αφορούσε μια διαδήλωση στην πόλη που εκ πρώτης όψης δεν μοιάζει να σχετίζεται με τον αγροτικό χώρο. Ενδεχόμενα η τοιχογραφία αποτελεί έμμεση αναφορά στις πρώτες εργατικές κινητοποιήσεις εναντίον της κατοχής στην Αθήνα.

Η διεξαγωγή όμως του Εθνικού Συμβουλίου δημιούργησε διαφορετικές οπτικές πάνω στα ίδια τα γεγονότα. Ετσι το ίδιο το γεγονός τα μετέπειτα χρόνια δίχασε. Τα γεγονότα αυτά πολλοί θέλησαν να τα ξεχάσουν διότι δημιουργούσαν σκιές και εντάσεις, διαφωνίες, πολιτικές διενέξεις, ιδιαίτερα σε περιόδους πολιτικής ακόμα και ένοπλης αντιπαράθεσης. Το χωριό των Κορυσχάδων μετονομάστηκε σε Κυψέλη, το σχολείο ασβεστώθηκε - σοβατίστηκε για να ξεχαστούν οι τοιχογραφίες που θύμιζαν εκείνες τις στιγμές. Οι εικόνες όμως έμειναν, η μνήμη γύρω από την προσπάθειά τους δεν έσβησε, καταδεικνύοντας ότι οι άνθρωποι αυτοί που έλαβαν μέρος σε αυτές τις διαδικασίες, παρά τις δυσκολίες, υπερέβησαν όρια και δεδομένα και κατάφεραν να ανοίξουν διάπλατα διαύλους για μια καλύτερη ζωή και ελπίδα. Ετσι, ο χώρος για όλους μας σήμερα αποτελεί τοπόσημο της περιοχής της Ευρυτανίας αλλά και ευρύτερα με τις πρωτότυπες τοιχογραφίες να κοσμούν τους τοίχους του ιστορικού σχολείου, οι οποίες αποκαλύφθηκαν εκ νέου υπό την επιμέλεια του υπουργείου Πολιτισμού. Η δημιουργία ενός χώρου, όπως αυτός στην περιφέρεια της χώρας, εκτός των άλλων έχει ως στόχο την κινητοποίηση των ανθρώπων της περιοχής για να έρθουν πιο κοντά στην ιστορία τους και το παρελθόν τους. Το παρελθόν δεν χρειάζεται να τρομάζει, όσο και αν βαραίνει τις πλάτες μέσα από τα βιώματα, τις διηγήσεις των οικογενειών. Αξία κάθε φορά έχει περισσότερο η κατανόηση του με όρους πραγματικούς και όχι τεθλασμένους, ακριβώς για να γίνεται πιο αντιληπτή η σύνθετη κάθε φορά πραγματικότητα.

*Ιστορικός, υπάλληλος της Βιβλιοθήκης της Βουλής

♦ Το μουσείο στεγάζει σήμερα τη μόνιμη έκθεση με τίτλο «Εθνικό Συμβούλιο: Η Βουλή της Ελεύθερης Ελλάδας, Μάιος 1944» και η οποία παραδόθηκε και άνοιξε για το κοινό τον Δεκέμβριο του 2023. Η προσπάθεια αυτή η οποία είχε ξεκινήσει το 2019 σε συνεργασία της Βουλής με το υπουργείο Πολιτισμού, την Περιφέρεια Στερεάς Ελλάδας, τον Δήμο Καρπενησίου και το Ιδρυμα Κόκκαλη, υπό την τότε προεδρία της Βουλής Νίκου Βούτση, ολοκληρώθηκε υπό τη σημερινή προεδρία της Βουλής Κωνσταντίνου Τασούλα