Η αναρχική της μόδας

Η Λουκία είναι πρωτοπόρος στον χώρο της μόδας εδώ και περισσότερα από 40 χρόνια. Η ίδια έχει εξιστορήσει τη ζωή της στο βιβλίο της «Με λένε Λουκία. Ζωή - Μόδα - Τέχνη» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πάπυρος. Το όνομά της έχει συνδεθεί στενά με την υψηλή ραπτική, με τα περίτεχνα αέρινα σχέδια, τη δαντέλα, τη θηλυκότητα, την ποιότητα και την απτή πολυτέλεια. Οι δημιουργίες της δεν πατάν στη γη. Η ίδια ωστόσο είναι εντελώς γήινη. Αερικό, μα γήινη. Τολμηρή και δυναμική. Μα κυρίως δυνατή. Είναι ίσως από τις πιο δυνατές γυναίκες που έχουμε γνωρίσει.

Δεν δίνει εύκολα συνεντεύξεις. Μάλλον με θράσος την προσεγγίσαμε: «Θα είναι η τελευταία συνέντευξη που δίνω. Και θα είναι σε σας» μας είπε. Κι όμως, δεν φάνηκε δύσκολος άνθρωπος ή απρόσιτος, παρά οριοθετημένος, με γνώσεις και αισθητική σε κάθε της κίνηση, λέξη, μορφασμό του προσώπου της. Μάλλον μικρότερή μας – τέτοια ήταν η δωρική τρυφερότητα που ανάδιδε. Μας δέχτηκε στο ατελιέ της, με αφορμή την παράσταση «Τα πικρά δάκρυα της Πέτρα φον Καντ» στην οποία έχει δημιουργήσει τα απίστευτα θεατρικά φορέματα και κοστούμια: όλα γυναικεία και ένα ακόμη, κάτι ανάμεσα σε αντρικό και γυναικείο ένδυμα για τον queer χαρακτήρα της παράστασης... Είναι και η ίδια έτσι: αναρχική, γυναίκα και κορίτσι μαζί, τολμηρή και πρωτοπόρος, ο άνδρας της, ο πατέρας και ο μόνος άνθρωπός της. Ολα η ίδια. «Αν κάτι έχω μέσα μου, ολοδικό μου, είναι η μοναξιά μου», μας λέει. «Την οποία αγαπώ».

Ποτέ δεν θέλησε να παραβρεθεί σε τραπέζια, σουαρέ δημοσίων σχέσεων και παρέες ανούσιων συζητήσεων η Λουκία. Ούτε τώρα, πόσο μάλλον πριν από 40 χρόνια που ξεκινούσε δυναμικά. Ωστόσο γνώρισε και συνδέθηκε με στενή φιλία, με ουσιαστική σχέση, με πολύ σπουδαίους ανθρώπους: «Με τη Μελίνα μέναμε δίπλα. Πίναμε και τρώγαμε μαζί. Της είχα φτιάξει τα κοστούμια για το “Γλυκό πουλί της νιότης”, σε σκηνοθεσία Ζυλ Ντασσέν». Ακολούθησαν συνεργασίες της με το θέατρο «Κάτια Δανδουλάκη» (με την ίδια την ηθοποιό ήταν από πάντα στενές φίλες, με τον Πλωρίτη να την εκτιμά ιδιαίτερα), καθώς και με το θέατρο «Αττις» του διεθνούς Ελληνα σκηνοθέτη Θεόδωρου Τερζόπουλου, σε έργα των Τένεσι Ουίλιαμς, Χάρολντ Πίντερ, Χάινερ Μίλερ, Μολιέρου. Εχει δύο φορές τιμηθεί με βραβείο κοστουμιού στον θεσμό των θεατρικών βραβείων του «Αθηνοράματος» και είναι η μοναδική Ελληνίδα σχεδιάστρια που τα Harrods στο Λονδίνο αφιέρωσαν τη βιτρίνα τους σε δικές της δημιουργίες.

«Γεννήθηκα στη Σάμο. Ηρθαμε στην Αθήνα. Πήγα να σπουδάσω στην Αγγλία. Δεν είχαμε χρήματα – ήμασταν αριστερή οικογένεια. Κι εγώ αριστερή είμαι. Η αγαπημένη μου θεία η Μαρία ήταν στη Μόσχα – είχε παντρέψει τον Ταρκόφσκι. Είχα κι εγώ πάθος με το σινεμά και το θέατρο. Αρχικά ήθελα να ασχοληθώ με τη διακόσμηση εσωτερικών χώρων. Η οικογένεια της Εφης (σ.σ. Ρευματά) και ο αγαπημένος μου Μάκης (σ.σ. Ρευματάς), ο πατέρας της, με βοήθησαν να φύγω για Αγγλία. Εκεί έκανα πολλές δουλειές για να τα βγάλω πέρα και να μπορώ να σπουδάζω στο St Martins. Αρχικά ήξερα ελάχιστα αγγλικά, αλλά, με κάποιον μεταφυσικό τρόπο, μου ταίριαζε πολύ το Λονδίνο: όπου πήγαινα ήταν σαν να είχα ξαναπάει. Ηταν το σπίτι μου. Δούλεψα στην Biba – από τα πιο σπουδαία καταστήματα μόδας της αγγλικής πρωτεύουσας, όπου έρχονται όλοι οι διάσημοι. Εγώ ήμουν νεαρή σχεδιάστρια, με κόκκινα μαλλιά και φακίδες και μου έλεγαν “ήρθαν οι Beatles ή οι Rolling Stones” και δεν είχα ιδέα τότε ποιοι ήταν. Θα έμενα στο εξωτερικό, μα έπρεπε να γυρίσω γιατί με είχε ανάγκη η μητέρα μου...

Στην Ελλάδα της δεκαετίας του 1970 το μόνο όνομα στη μόδα ήταν ο Μπίλι Μπο. Εδώ που είμαστε, στο ατελιέ στην Κανάρη, ήταν ένα παλιατζίδικο. Μπήκα μέσα και άρχισα να ψάχνω έπιπλα. Τυχαία ή λιγότερο τυχαία, εξαιτίας της ευκολίας στην επικοινωνία που είχα, ξεκίνησα να διακοσμώ ένα σπίτι στην ίδια πολυκατοικία. Ετσι κατάφερα να νοικιάσω φθηνά ένα δωμάτιο εδώ μέσα και να το κάνω σχεδιαστήριο. Να φανταστείς πως έκανα στην άκρη τα πράγματα του παλιατζίδικου κάθε πρωί για να μπορούν να περνάνε οι πελάτες και τα τοποθετούσα πάλι στη θέση τους στο βράδυ. Είχα εμμονή με τα υφάσματα – έχουν ήχο. Οχι μόνο υφή (μπορώ με κλειστά μάτια να καταλάβω τι ύφασμα αγγίζω). Είχα φτιάξει κάποια ρούχα, έγινα θέμα στη “Γυναίκα” που είχε τότε η Κατερίνα Τερζοπούλου και έτσι έγινα η “Λουκία”. Τότε ήρθε και η είδηση πως τα Harrods είχαν γεμίσει τη βιτρίνα τους με δικές μου δημιουργίες που είχα κάνει τότε στην Biba και μου έκαναν μια μεγάλη παραγγελία. Μα πού να έβρισκα τα χρήματα να πάρω πρώτες ύλες, πώς θα στήριζα την παραγωγή; Απευθύνθηκα στο κράτος, μα κανείς δεν ενδιαφέρθηκε... Οπότε αυτό δεν έγινε ποτέ».

Μόνο εύκολα δεν ήταν τα πράγματα για τη Λουκία. Προσπαθούμε να φανταστούμε μία γυναίκα νέα, με κόκκινα μαλλιά και φακίδες, σχεδιάστρια μόδας τέλη του 1970 στην Ελλάδα, μόνη της, να δημιουργεί όνομα και αισθητική και ρούχα, με τεχνικές και όραμα που πολύ αργότερα θα ανακαλύψουν συνάδελφοί της στο εξωτερικό: «Κανείς δεν τολμούσε ν’ αγγίξει τη δαντέλα τότε. Ε, λοιπόν, πήρα ένα ψαλίδι και τις κομμάτιασα. Δούλεψα τελείως αναρχικά. Ενωνα δεκάδες κομμάτια ύφασμα μεταξύ τους – ήταν τρόπος ζωής και σκέψης για μένα. Ηταν ο τρόπος που φαινομενικά ασύνδετα πράγματα έδεναν στο μυαλό μου». Τη ρωτάμε τι είναι η μόδα. Και πού πάει. Ξέρουμε ποιον ρωτάμε και ξέρουμε ότι κατανοεί τι ακριβώς ρωτάμε: γιατί «μόδα» δεν είναι μόνο το ρούχο, η πασαρέλα και τα μοντέλα. «Η μόδα πήγαινε πριν από τις κοινωνικές εξελίξεις πάντα. Αλλοτε τις ακολουθούσε, αλλά κυρίως τις προλάβαινε, τις προκαλούσε, τις προμήνυε. Τις αισθανόταν. Δεν μπορείς να είσαι καλός σχεδιαστής αν δεν αισθάνεσαι τις κοινωνικές εξελίξεις. Ούτε αν δεν ξέρεις ιστορία». Πρωτοπορία τι είναι; «Πρωτοπορία είναι να ψυχανεμίζεσαι το νέο που έρχεται και να το κάνεις. Ενώ την ίδια στιγμή ξέρεις πως... όλα έχουν ήδη γίνει», μας αποστομώνει.

Η ίδια ήταν μια χειραφετημένη γυναίκα εποχές που στην Ελλάδα δεν γνωρίζαμε καν τον όρο. «Στο εξωτερικό τότε, αν είχες αξία, ακόμη και ως νέα και γυναίκα, αναγνωριζόταν. Οταν ήρθα στην Ελλάδα, δίχως να ξέρω κανέναν και χωρίς καθόλου χρήματα (έστελνα στη μητέρα μου έως τότε) ήταν πολύ διαφορετικά. Γνώρισα όμως πολύ σημαντικούς ανθρώπους, που με έβαλαν στη ζωή τους και αυτό με βοήθησε πολύ. Οπως η Κάτια, η Μελίνα, η Δέσπω Διαμαντίδου (απίστευτα έξυπνη και μορφωμένη γυναίκα!) ή ο Αντώνης Σουρούνης με τον οποίο ήμαστε πολύ φίλοι ώς το τέλος του. Οι άνθρωποι αυτοί ήταν ιδιαίτεροι. Το ίδιο ισχύει και για ένα ξεχωριστό ρούχο. Τώρα είναι δύσκολο να συναντήσεις ιδιαίτερους ανθρώπους γιατί οι περισσότεροι “φοράν” τα ίδια: τι είμαστε έξω μας δεν είναι τόσο διαφορετικό από το μέσα. Τι κυριαρχεί τώρα; Το “ψωνίζω από μία γνωστή αλυσίδα ρούχων κάτι που μπορώ να το πετάξω” – αυτό είμαστε. Αλλά δεν είναι μόδα αυτό. Μόδα είναι κάτι που μένει – όχι που δεν αλλάζει, αλλά που μένει. Εχω πελάτισσες που φοράν ακόμα τα ρούχα μου, εδώ και τριάντα χρόνια. Η μόδα φέρει ζωή, αλλά και αναλλοίωτη αξία. Φέρει μνήμη. Αν δεν έχεις δει τη μικρή “Ινφάντα” του Γκόγια, πώς μπορείς να κάνεις μόδα; Δεν γίνεται! Δες τώρα την παράσταση της Εφης, “Τα πικρά δάκρυα της Πέτρα φον Καντ”... Μου λέτε πως τα ρούχα είναι ένας ακόμα πρωταγωνιστής. Δεν ξέρω αν ισχύει αυτό, ξέρω όμως πως τα κοστούμια και οι εναλλαγές τους μέσα στην παράσταση, ο τρόπος δηλαδή που τα ενέταξε οργανικά η Εφη στο έργο, αναδεικνύουν το πώς νιώθει ο ήρωας κάθε στιγμή – αυτό δεν είναι και ο σκοπός του ρούχου και στην καθημερινότητά μας; Να αναδεικνύει τον ψυχισμό και τη διάθεσή μας; Ακόμα και να την αλλάζει;».

Τη ρωτάμε αν βρίσκει κοινά στοιχεία με την ηρωίδα του Φασμπίντερ: «Ισως να έχω, μα σίγουρα δεν ταυτίζομαι με τον σπαραγμό της Πέτρα σαν έμεινε μόνη της. Εγώ είμαι άνθρωπος της μοναξιάς. Την έχω αποφασίσει τη μοναξιά μου. Οπως και την εγκατάλειψη – είναι στοιχείο της ζωής και το δέχομαι ως τέτοιο. Το τρομερό ξέσπασμα της Πέτρα όταν μένει μόνη της, δεν θα το επέτρεπα ποτέ στον εαυτό μου. Είναι και αυτό θέμα αισθητικής: είναι προσωπική μου απόφαση. Είμαι μόνη μου από μικρή (είπαμε πως μόνο ο Μάκης Ρευματάς, αυτός ο χαρισματικός άνθρωπος, με βοήθησε ουσιαστικά) και έχω συνηθίσει να είμαι μόνη μου. Ισως ακούγεται σκληρό, ίσως δυνατό, ίσως και τρυφερό ακόμα. Ισως όλα μαζί. Πάντως, ξέρω να είμαι τρυφερή με τους ανθρώπους. Οταν αγγίζω έναν άνθρωπο, τον αγγίζω με τρυφερότητα. Οπως και ένα ύφασμα – θέλω να είναι μοναδικό, να αναδειχθεί. Εβαλα χάντρες στις φούστες ώστε τα μοντέλα να ακούνε τον ήχο, να περπατάνε και να νιώθουν αυτό που ένιωθα κι εγώ: την ηχητική του ρούχου. Αυτό είναι τρυφερότητα. Δεν είχα ιδιαίτερη στη ζωή μου, οπότε ξέρω πόσο σημαντικό είναι να τη δίνεις στον άλλο.

Λατρεύω τον Φασμπίντερ. Είχα δει το έργο με τη Χάνα Σιγκούλα και κάποια χρόνια αργότερα τη γνώρισα και από κοντά. Ξέρεις, ήταν και η ίδια ομοφυλόφιλη. Είχε έρθει στην Ελλάδα γιατί είχε σχέση με μία γνωστή Αθηναία. Κατά κάποιον τρόπο, στην ταινία έπαιζε και τον εαυτό της. Τώρα, στο έργο της Εφης, βλέπω πραγματικά Φασμπίντερ και όχι ένα μπερδεμένο όραμα κάποιου σκηνοθέτη. Είναι το καλύτερο ανέβασμα του έργου που έχω δει και δεν το λέω γιατί ξέρω την Εφη: η αφαιρετικότητα της δραματουργίας της και ταυτόχρονα η σκηνοθετική της γενναιοδωρία με έκαναν να ανατριχιάσω. Με εμπνέει εκ νέου η παράσταση!

Οι άνθρωποι με ενέπνεαν πάντα. Και τα έργα τους. Για να σχεδιάσω, διαβάζω πολύ και ακούω πολλή μουσική. Πλέον, όχι μόνο κλασική, αλλά από ρεμπέτικη έως ροκ. Δεν βγαίνω πια. Είχαμε μια ωραία πλατεία στο Κολωνάκι και ο πρώην δήμαρχος τη διέλυσε. Εκοψαν όλα τα δέντρα. Καθόμουν εκεί σε ένα παγκάκι και παρατηρούσα τον κόσμο – πλέον ούτε αυτό δεν μπορείς να κάνεις. Τα κατέστρεψαν όλα».

Τη ρωτάμε για την πόλη. Αν της αρέσει. Μένει στα Εξάρχεια και περπατάει από το Κολωνάκι έως εκεί: «Εχει αλλάξει η Αθήνα. Ασχήμυνε. Με τι θα την έντυνα; Αυτό με ρωτάς; Θα τη σκέπαζα με ένα τούλι. Ενα τούλι με άστρα επάνω».