Σε κάθε ελληνικό σπίτι υπάρχει τουλάχιστον ένα κέντημα φτιαγμένο με το χέρι της γιαγιάς ή της μαμάς, με τις «αθάνατες» -όπως διαφημίζονταν- κλωστές «Πεταλούδας». Και να, στην ιστορική κλωστοϋφαντουργία «Κλωσταί Πεταλούδας-Μουζάκης» που ιδρύθηκε από τον Ελευθέριο Μουζάκη το 1944 και λειτουργεί αδιάκοπα μέχρι σήμερα, μια έκθεση έρχεται να συνδέσει τη σύγχρονη τέχνη με τα κτίρια, τα νήματα και τα μηχανήματα του εργοστασίου, προσδοκώντας να αναδείξει την ιστορία του που είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με τη βιομηχανική ιστορία της Ελλάδας.
«Το Φαινόμενο της Πεταλούδας / The Butterfly Effect» είναι ο τίτλος της έκθεσης που οργανώνει ο αστικός μη κερδοσκοπικός οργανισμός artefact athens από τις 21 Σεπτεμβρίου και βασίζεται σε ιδέα και επιμέλεια του δρος Κώστα Πράπογλου (αρχαιολόγος, αρχιτέκτονας, κριτικός σύγχρονης τέχνης), ο οποίος προσκάλεσε 41 καλλιτέχνες να παρουσιάσουν έργα που ανταποκρίνονται στον χώρο και στο εννοιολογικό πλαίσιο, δημιουργώντας εγκαταστάσεις χώρου, βίντεο, γλυπτά, ηχοτοπία και ζωγραφική.
Το βιομηχανικό περιβάλλον με τον έντονα ρετρό-φουτουριστικό χαρακτήρα του εμπνέει τους δημιουργούς και θα βάλει τους επισκέπτες σε μια συνθήκη όπου το πραγματικό και τo φαντασιακό συνδιαλέγονται και αλληλεπιδρούν. Αρχιτεκτονική, μηχανές, κλωστές και πολυμεσικά έργα τέχνης συνυπάρχουν αρμονικά και αναπτύσσουν ενεργό διάλογο με τον χωροχρόνο.
Ο εννοιολογικός άξονας της έκθεσης εμπλέκει μια ποιητική και αλληγορική μεταφορά του φαινομένου της πεταλούδας. Συνομιλεί με την υπόθεση ότι μια απειροελάχιστη μεταβολή στη ροή των γεγονότων οδηγεί, μετά την πάροδο του χρόνου, σε μια εξέλιξη της Ιστορίας δραματικά διαφορετική από εκείνη που θα λάμβανε χώρα αν δεν είχε συμβεί η μεταβολή.
Ολα τα έργα «στηρίζονται στην έννοια της αλληλοσυνδεσιμότητας», μας επισημαίνει ο επιμελητής, «το πώς δηλαδή μπορεί ένα γεγονός να επηρεάσει κάποιο άλλο στο μέλλον, σαν μια αλυσιδωτή αντίδραση, σαν ένα νήμα που ξεκινά από το παρελθόν και αρχίζει να υφαίνει ποικιλοτρόπως το μέλλον».
● Πώς και γιατί επιλέξατε την ιστορική κλωστοϋφαντουργία «Κλωσταί Πεταλούδας-Μουζάκης» για αυτή την έκθεση;
Το συγκεκριμένο εργοστάσιο αποτελεί για εμένα ένα άριστο δείγμα βιομηχανικής ιστορίας της μεταπολεμικής Ελλάδας. Από τη γεωγραφική του τοποθεσία πλησίον της Ιεράς Οδού από όπου διερχόταν η πομπή των Ελευσίνιων Μυστηρίων στην αρχαιότητα, το επιχειρηματικό φαινόμενο Ελευθέριος Μουζάκης, το γεγονός ότι εκεί εργάστηκαν γενεές ανθρώπων των οποίων η ζωή άλλαξε ριζικά επί δεκαετίες, μέχρι τις εννοιολογικές προεκτάσεις του προϊόντος του νήματος που μας επιτρέπουν να μιλήσουμε για φιλοσοφικά και επιστημονικά θεωρήματα όπως το φαινόμενο της πεταλούδας, η αλληλοσυνδεσιμότητα και η αξία της συνύπαρξης, δημιουργούν ένα γόνιμο έδαφος για να αναπτυχθεί μια έκθεση μεγάλης κλίμακας με 41 καλλιτέχνες.
Είμαι ευγνώμων στον Jon Pal Gagnum Μουζάκη (πρόεδρο του Δ.Σ. της εταιρείας Ελ. Δ. Μουζάκης ΑΕΒΕΜΕ) ο οποίος πίστεψε σε αυτή την έκθεση, με εμπιστεύτηκε και δέχτηκε να παραχωρήσει τους χώρους του εργοστασίου.
● Μπορείτε να μας περιγράψετε ορισμένα έργα των καλλιτεχνών και πώς συνδέονται με τους χώρους και την ιστορία αυτής της βιομηχανίας;
Η εγκατάσταση της Λυδίας Ανδριώτη αναδύεται σαν κύμα στοχασμών που αποκαλύπτει τις κρυμμένες αφηγήσεις μιας αγνότητας και ενός αρχετυπικού φωτός.
Ο Robert Cahen μάς ταξιδεύει σε τοπία του ασυνείδητου. Με την αφήγησή του, ο καλλιτέχνης παίζει με μια αφηρημένη διαστρωμάτωση χρόνου και μνήμης. Το φως, η σκιά και η συνεχής παραμόρφωση της πραγματικότητας είναι ζωτικοί παράγοντες σε μια μεγαλειώδη κατάσταση, όπου το ανθρώπινο σώμα και το περιβάλλον συγχωνεύονται σε μια ενιαία οντότητα.
Το έργο της Λυδίας Δαμπασίνα ξυπνά παιδικές μνήμες φιλτραρισμένες μέσα από συγκεκριμένες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που έζησε η ίδια η καλλιτέχνιδα ως κορίτσι. Βιώνοντας την παρακμή ενός μεγάλου τμήματος του βιομηχανικού τομέα στη χώρα μας, η Δαμπασίνα φέρνει από το μακρινό παρελθόν μια δήλωση που έλεγε κάποτε ο πατέρας της και που ανακεφαλαιώνει όχι μόνο την ουσία της ταυτότητάς μας αλλά και την προσωπική μας ανθεκτικότητα στην κρίση και τις ανισότητες της ζωής, συμπυκνώνοντας ταυτόχρονα ένα μήνυμα ενσυναίσθησης και ελπίδας για το μέλλον.
Η εγκατάσταση της Ελένης Ζούνη είναι μια συλλογή μεγάλων έργων ζωγραφικής, εμπνευσμένων από ίχνη αρχιτεκτονικής και μορφολογίας μηχανών εντός του εργοστασίου. Στρέφει το βλέμμα μας προς τη στιβαρότητα και τη δύναμη των βαρέων μηχανημάτων που προορίζονται για την επεξεργασία λεπτών και ευαίσθητων υλικών.
To φιλμ της Ισραηλινής Michal Heiman υπογραμμίζει όλες τις διακοινωνικές επιπτώσεις που δημιουργούνται όταν η έλλειψη πληροφοριών μετατρέπεται σε παραπληροφόρηση.
Η Αννίτα Καλημέρη παρουσιάζει ένα διφορούμενο τοπίο όπου η αβεβαιότητα πλοήγησης γίνεται μυστηριωδώς αισθητή καθώς η καλλιτέχνις θολώνει τα οπτικά όρια μεταξύ των υπολειμμάτων της αρχαιότητας και των αρχιτεκτονικών χαρακτηριστικών της εκβιομηχάνισης.
H Μαριάννα Στραπατσάκη με μια βιντεο-εγκατάσταση μεγάλης κλίμακας αναδεικνύει τη βαθιά εσωτερική ανάγκη του ανθρώπου για αλλαγή και ανάπτυξη. Αντιλαμβανόμενη την πεταλούδα ως ένα ισχυρό σύμβολο ενός ατελείωτου κύκλου ζωής, ο οποίος ισχύει για όλα όσα υπάρχουν σε αυτόν τον πλανήτη, η καλλιτέχνις δημιουργεί αλληλένδετες προβολές που η μία τροφοδοτεί την άλλη μέσω μιας συναρπαστικής αφήγησης.
Η Κλαίρη Τσαλουχίδου-Χατζημηνά έχει αφετηρία τη βιβλική μορφή της γυναίκας του Λωτ, η οποία μετατράπηκε σε στήλη άλατος. Απαραίτητο για τη ζωή ως ζωτικής σημασίας θρεπτικό συστατικό, το αλάτι είναι πανταχού παρόν σε πολλές χρήσεις, συμπεριλαμβανομένης της διαδικασίας βαφής των υφασμάτων. Οι θεατές έρχονται αντιμέτωποι με μια μεγάλων διαστάσεων σιλουέτα που ορθώνεται επίμονα στη μέση ενός αχανούς χώρου. Η καλλιτέχνις υπογραμμίζει επίσης και θέτει ερωτήματα σχετικά με τη γυναικεία ανωνυμία της συζύγου του Λωτ, η οποία περιέργως παρέμεινε ανώνυμη ανά τους αιώνες...
● Γιατί αυτή η βιομηχανική μονάδα ήταν σημαντική για την ελληνική οικονομία;
Η «Πεταλούδα» επιβίωσε και αναπτύχθηκε σε βάθος δεκαετιών, όχι μόνο με την ποιότητα των προϊόντων της, αλλά και με τη δημιουργία τάσεων στην αγορά και την εφαρμογή ευφάνταστων και αποτελεσματικών διαφημιστικών πρακτικών. Η εταιρεία στράφηκε σχεδόν από την πρώτη στιγμή στις αγορές του εξωτερικού, ανέπτυξε από τη δεκαετία του 1950 συνέργειες με τον γαλλικό κολοσσό DMC, ενώ από τις αρχές της δεκαετίας του 1980 τέθηκαν οι βάσεις για εξάπλωση στις διεθνείς αγορές.
Παράλληλα, ο Ελ. Μουζάκης έλαβε τον τίτλο του πιο έντιμου Ελληνα φορολογούμενου επιχειρηματία, καθώς δήλωνε και πλήρωνε περισσότερα από όλους τους άλλους μεγαλοβιομήχανους της εποχής.
● Βάζετε και ακόμα μία παράμετρο, του δεσμού που υφαίνεται μεταξύ τέχνης και επιχειρείν. Μπορεί η σύγχρονη τέχνη να γίνει αρωγός στην ελληνική βιομηχανία;
Ενας από τους ρόλους της τέχνης είναι να βάζει τον θεατή σε διαδικασία σκέψης όχι μόνο για την τρέχουσα πραγματικότητα αλλά και για γεγονότα που προηγήθηκαν καθώς και για μελλοντικές -ενδεχομένως υποθετικές- συνθήκες. Αλλωστε, η φαντασία και η έμπνευση είναι δυνατά εργαλεία της τέχνης και των καλλιτεχνών και με τα κατάλληλα οπτικά -και όχι μόνο- μέσα μπορούν να προκληθούν πολλαπλά ερεθίσματα και να πυροδοτηθούν περαιτέρω σκέψη και προβληματισμός.
Βλέποντας ο επισκέπτης τα έργα τέχνης σε διάλογο με τους τεράστιους χώρους και τα παλιά μηχανήματα, οπωσδήποτε θα αναλογιστεί το ένδοξο παρελθόν της βιομηχανίας, θα γεμίσει σκέψεις, ερωτήματα και ιδέες για την προοπτική της βιομηχανίας στην Ελλάδα και θα δώσει τροφή για νέες επιχειρηματικές προοπτικές.
■ «Το Φαινόμενο της Πεταλούδας/ The Butterfly Effect»
Κλωστοϋφαντουργία Ελ. Δ. Μουζάκης ΑΕΒΕΜΕ-«Πεταλούδα», λεωφόρος Κηφισού 41. Μετρό σταθμός Ελαιώνας / Αιγάλεω. Λεωφορεία: 420 και 856. Εγκαίνια: Πέμπτη 21 Σεπτεμβρίου στις 19.00. Διάρκεια έκθεσης μέχρι 22 Οκτωβρίου. Ημέρες λειτουργίας: Πέμπτη-Κυριακή: 15.30-20.30
■ Συμμετέχοντες καλλιτέχνες
Εοζέν Αγκοπιάν (Ελλάδα), Λυδία Ανδριώτη (Ελλάδα), Christina Anid (Γαλλία/Ελλάδα/Λίβανος), Αννα Αντάρτη (Ελλάδα), Κλίτσα Αντωνίου (Κύπρος), Ruth Asawa (Αμερική), Orit Ben Shitrit (Ισραήλ/ΗΠΑ/Μαρόκο), Robert Cahen (Γαλλία), Irene Carvajal (Κόστα Ρίκα/Αμερική), Ειρήνη Γκόνου (Ελλάδα), Susan Daboll (Αμερική), Λυδία Δαμπασίνα (Ελλάδα), Σοφία Ζαράρη (Ελλάδα), Ελένη Ζούνη (Ελλάδα), Michal Heiman (Ισραήλ), Kiana Honarmand (Ιράν/Αμερική), Pushpakaran Kadappath (Ινδία), Αννίτα Καλημέρη (Ελλάδα), Μαριάννα Κωνσταντή (Κύπρος), Μαρία Λοϊζίδου (Κύπρος), Ηλιοδώρα Μαργέλλου (Ελλάδα), Δέσποινα Μεϊμάρογλου (Ελλάδα), Στέλλα Μελετοπούλου (Ελλάδα), Μανώλης Μπαμπούσης (Ελλάδα), Εύα Νάθενα (Ελλάδα), Θεόδωρος Νούτσος (Ελλάδα), Sandra Osborne (Αμερική), Αντα Πετρανάκη (Ελλάδα), Λία Πέτρου (Ελλάδα), Pipilotti Rist (Ελβετία), Εύη Σαββαΐδη (Ελλάδα), Ισμήνη Σαμανίδη (Αγγλία/Ελλάδα), Δήμητρα Σκανδάλη (Ελλάδα), Δημήτρης Σκουρογιάννης (Ελλάδα), Franca Sonnino & Maria Jole Serreli (Ιταλία), Μαριάννα Στραπατσάκη (Ελλάδα), Νίκος Τρανός (Ελλάδα), Κλαίρη Τσαλουχίδου-Χατζημηνά (Ελλάδα), Alison Woods (Αμερική), Μαρία Ανδρομάχη Χατζηνικολάου (Ελλάδα).
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας