Ο Πάμπλο Πικάσο είναι αναμφισβήτητα ο κορυφαίος ζωγράφος του 20ού αιώνα, αλλά και από τους πιο σπουδαίους καλλιτέχνες όλων των εποχών. Πρωτοπόρος του κυβισμού, ανανεωτικός και επιδραστικός, μια ιδιοφυΐα που έχει καθορίσει εποχές, γενιές, κινήματα, την ίδια τη μοντέρνα τέχνη.
Ενας επαναστάτης της τέχνης που έφερε την ανατροπή με τον πρωτόγονο ερωτισμό στις «Δεσποινίδες της Αβινιόν» (1907). Ενας αναρχικός και κομμουνιστής που δημιούργησε το παγκόσμιο αντιπολεμικό σύμβολο, την «Γκερνίκα» (1937). Ενας «μινώταυρος», όπως απεικόνιζε τον εαυτό του, που «τσάκισε» τις γυναίκες με τις οποίες συνδέθηκε.
Στις 8 Απριλίου συμπληρώνονται 50 χρόνια από τον θάνατο του διάσημου καλλιτέχνη, ο οποίος γεννήθηκε στη Μάλαγα της Ισπανίας, αλλά έζησε και εργάστηκε για δεκαετίες στη Γαλλία, όπου άφησε την τελευταία του πνοή σε ηλικία 91 χρόνων.
Κι ενώ υπάρχει μια υπόγεια διαμάχη ανάμεσα στις δύο χώρες για το ποια θα οικειοποιηθεί περισσότερο το όνομά του, η επέτειος στέκεται αφορμή για μια συνεργασία ανάμεσα σε Ισπανία και Γαλλία, σε πολιτιστικό επίπεδο για τον «Εορτασμό Πικάσο: 1973-2023». Ετσι, οι εθνικές επιτροπές των δύο χωρών οργανώνουν ένα διεθνές δίκτυο περίπου 50 εκθέσεων και εκδηλώσεων σε μεγάλα μουσεία στην Ισπανία, τη Γαλλία, αλλά και τις ΗΠΑ, προκειμένου να τιμήσουν αυτό το brand name και να ενισχύσουν τον πολιτιστικό τουρισμό, που φέρνει τεράστια έσοδα.
Είναι μια χρονιά κομβική για να προβληθεί η κληρονομιά του Πικάσο (1881, Μάλαγα, Ισπανία - 1973, Μουζέν, Γαλλία). Οπως το θέτει ο υπουργός Πολιτισμού της Ισπανίας Miquel Iceta: «Αν υπάρχει ένας καλλιτέχνης που ορίζει τον 20ό αιώνα, που τον αντιπροσωπεύει με όλη του τη σκληρότητα, τη βία, το πάθος, τις υπερβολές και τις αντιφάσεις του, αυτός είναι αναμφίβολα ο Πάμπλο Πικάσο».
Η Γαλλίδα υπουργός Πολιτισμού Rima Abdul Malak τονίζει ότι «το πλούσιο, εφευρετικό, συχνά ριζοσπαστικό έργο του Πικάσο συνεχίζει να ασκεί μια πραγματική γοητεία σε όλο τον κόσμο. Για την καλλιτεχνική του δύναμη, φυσικά. Αλλά και για την πολιτική του δύναμη.
«Μέσα από τα έργα του μπορούμε να εντοπίσουμε τη συναισθηματική του διαδρομή, τις πιο βίαιες πράξεις του και άλλες πιο ευγενικές»
Δεν παύει ποτέ να ξαναδιαβάζεται, να επανεξετάζεται και να επανερμηνεύεται. Είναι αυτή η τρομερή γενιά, αυτή η διπλή κουλτούρα και αυτό το έργο, που εξακολουθεί να είναι επίκαιρο σήμερα, το οποίο η επέτειος προτείνει να εξερευνήσει, να αμφισβητήσει και να μοιραστεί με μια νέα γενιά που γεννήθηκε τον 21ο αιώνα, και να της επιτρέψει να το ανακαλύψει και να το κατανοήσει, υπό το φως της εποχής μας».
Η επέτειος θα αναδείξει αριστουργηματικά έργα αλλά και το «φαινόμενο» Πικάσο, το πώς και γιατί κατάφερε να φτάσει στην κορυφή, τις επιρροές του αλλά και την επίδρασή του στην τέχνη του 20ού και του 21ου αιώνα. Οι εκδηλώσεις θα κορυφωθούν με διεθνές συμπόσιο τον ερχόμενο Δεκέμβριο στην UNESCO στο Παρίσι, με θέμα «Ο Πικάσο στον 21ο αιώνα: ιστορικά και πολιτιστικά ζητήματα», ενώ παράλληλα θα εγκαινιαστεί το Κέντρο Ερευνας Πικάσο στο Musée National Picasso, επίσης στη γαλλική πρωτεύουσα που ψηφιοποιεί τη βιβλιοθήκη και το αρχείο του.
Μάλιστα το Εθνικό Μουσείο Πικάσο κάλεσε τον ανατρεπτικό Βρετανό σχεδιαστή μόδας Πολ Σμιθ να αναλάβει την επιμέλεια της μόνιμης συλλογής του με φρέσκια οπτική και η πολυαναμενόμενη έκθεση «The collection in a new light» θα εγκαινιαστεί στις 7 Μαρτίου.
Και ο «μισογυνισμός» του;
Ωστόσο, αρκετοί υποστηρίζουν ότι στην εποχή του metοο πρέπει να υπάρξει μια ιστορική αναθεώρηση της δημιουργίας του σε σχέση με τις συντρόφους του -πάντα στο πλαίσιο της εποχής του-, όχι για να αμφισβητηθεί η καλλιτεχνική του αξία, αλλά για να «δικαιωθούν» όλες οι γυναίκες του που έζησαν με την ετικέτα της μούσας και ερωμένης, που υφίσταντο επίσης, σύμφωνα με τους βιογράφους του Πικάσο, τον «μισογυνισμό» του. Τη δυνατότητα αυτή ίσως δώσει η πιο ρηξικέλευθη έκθεση στο Brooklyn Museum της Νέας Υόρκης, που θα εξετάσει το έργο του υπό το πρίσμα του φεμινισμού («Picasso et le féminisme», 2/6-24/9/2023).
Το εορταστικό προσκύνημα μεταξύ άλλων περιλαμβάνει την έκθεση «Πικάσο-Ελ Γκρέκο» (13/6-17/9/2023), στο Museo Nacional del Prado της Μαδρίτης που θα ανιχνεύσει την επίδραση του Κρητικού ζωγράφου του 16ου αιώνα στον Ισπανό μετρ, ανοίγοντάς του νέες προοπτικές αλλά και φανερώνοντας πως οι δυο τους λειτούργησαν σαν πυλώνες στον κόσμο της τέχνης στον 20ό αιώνα, παρότι έζησαν με περίπου 300 χρόνια διαφορά.
Τη λεγόμενη Μπλε Περίοδο της δημιουργίας του (1901-1904) θα αναδείξει το Museo de Belas Artes στη Λα Κορούνια (23/3-2/7/2023), μια περίοδο που χαρακτηρίζεται από το μπλε χρώμα ή αποχρώσεις του τα οποία συμβολίζουν μια συναισθηματικά φορτισμένη περίοδο της ζωής του. Μερικά από τα πιο γνωστά έργα του ανήκουν σε αυτή την εποχή και απεικονίζουν ακροβάτες, αρλεκίνους, πόρνες, επαίτες και καλλιτέχνες.
«Picasso 1906: The Great Transformation», η έκθεση που εγκαινιάστηκε τον Νοέμβριο και θα διαρκέσει ώς τον Μάρτιο του 2024 στο Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía, στη Μαδρίτη, εστιάζει στη Ροζ Περίοδο (1905-1907), η οποία χαρακτηρίζεται κυρίως από πορτρέτα σε πιο ζεστούς τόνους του ροζ και του πορτοκαλί και σύμφωνα με τους ειδικούς αποτελεί μια περίοδο αισιοδοξίας.
Στα επετειακά highlights το αφιέρωμα «Picasso: Matter and Body» στο Μπιλμπάο, στο Museo Guggenheim (29/9/2023- 14/1/2024), θα επικεντρωθεί στα έργα γλυπτικής του καλλιτέχνη τα οποία διακρίνονται για την ποικιλία των υλικών, από ξύλο, γύψο και τσιμέντο μέχρι χάλυβα και σίδηρο, με συνδετικό κρίκο την ανθρώπινη μορφή.
Στην άλλη άκρη του Ατλαντικού, πάλι, στο Solomon R. Guggenheim Museum της Νέας Υόρκης η έκθεση «Ο νεαρός Πικάσο στο Παρίσι» (2/5-6/8/2023) θα αποκαλύψει, με μόλις 10 έργα ζωγραφικής, τη σαγήνη της Πόλης του Φωτός στον ανήσυχο 19χρονο ζωγράφο. Οταν το 1900 κατέφτασε από τη Βαρκελώνη στο Παρίσι για τη Διεθνή Εκθεση όπου συμμετείχε στο ισπανικό περίπτερο, περιηγήθηκε σε γκαλερί, μποέμ καφενεία, θορυβώδη μπαρ και καμπαρέ και αποτύπωσε τις εντυπώσεις του στον καμβά. Στο Παρίσι εγκαταστάθηκε οριστικά το 1904.
Οι γυναίκες της ζωής του
Μακροβιότατος, πολυσχιδής και υπερπαραγωγικός -υπολογίζεται ότι έκανε περίπου 40.000 έργα κάθε είδους-, ο Πάμπλο Πικάσο είναι σταθερή δύναμη στο χρηματιστήριο της τέχνης: ενδεικτικά, ο πίνακάς του «Γυναίκα που κάθεται δίπλα σε παράθυρο» (1932) πωλήθηκε για 98 εκατομμύρια ευρώ από τον οίκο Christie’s το 2021. Απεικονίζει τη Μαρί Τερέζ, την οποία είχε γνωρίσει όταν εκείνη ήταν μόλις 17 χρόνων «αθώο κορίτσι», όπως είχε πει η ίδια, κι εκείνος 46, διάσημος και παντρεμένος με τη Ρωσίδα χορεύτρια Ολγα Χοχλόβα. Ο δεύτερος γάμος του ήταν στα 80 του, με την κατά 46 χρόνια νεότερή του Ζακλίν Ροκ.
Ο Πικάσο σπανίως έδινε συνεντεύξεις, απέφευγε να αναφερθεί στην προσωπική του ζωή, παρότι φωτογραφίες κυκλοφορούσαν σε διεθνή περιοδικά και οι θυελλώδεις σχέσεις του αποτελούσαν θέμα σχολιασμού.
Ο ίδιος είχε παρατηρήσει ότι όλα τα έργα του μπορούσαν να κατηγοριοποιηθούν σε επτά διαφορετικά στιλ, το κάθε ένα και ντοκουμέντο της σχέσης του με τις επτά γυναίκες στη ζωή του - Φερνάντε Ολιβιέ, Εβα Γκουέλ, Ολγα Χοχλόβα, Μαρί Τερέζ Βαλτέρ, Ντόρα Μάαρ, Φρανζουά Ζιλό και Ζακλίν Ροκ. Ο εγγονός του, Ολιβιέ Πικάσο, πιστεύει ότι «μέσα από τα έργα του μπορούμε να εντοπίσουμε τη συναισθηματική του διαδρομή, τις πιο βίαιες πράξεις του και άλλες πιο ευγενικές».
Οι γυναίκες με τις οποίες συνδέθηκε και ζωγράφισε υπέροχα πορτρέτα τους και γυμνά από τη μια αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης και προώθησαν τις εικαστικές του μεταβάσεις, από την άλλη έγιναν αντικείμενα του ακόρεστου ερωτισμού του - άλλωστε του άρεσε να ζωγραφίζει τον εαυτό του σαν μινώταυρο, σύμβολο ανδρικής δύναμης αλλά και τοξικής αρρενωπότητας.
Οπως έχει γράψει η εγγονή του Μαρίνα στη βιογραφία του, που κυκλοφόρησε το 2001: «Τις υπέβαλε στη ζωώδη σεξουαλικότητά του, τις εξημέρωσε, τις μάγεψε, τα κατάπιε και τις στρίμωξε στον καμβά του. Αφού είχε περάσει πολλές νύχτες εξάγοντας την ουσία τους, μόλις τις αφαίμασσε, θα τις απέρριπτε».
Από τη μια ευγενικός και ευαίσθητος, όπως τον περιγράφουν, από την άλλη εγωιστής, τυραννικός και κυριαρχικός, είχε μια σχεδόν σχιζοφρενική συμπεριφορά με τις συντρόφους του, τις οποίες απατούσε και χώριζε με επεισοδιακό τρόπο. Ο ίδιος είχε πει χαρακτηριστικά: «Κάθε φορά που αλλάζω γυναίκα πρέπει να καταστρέψω την προηγούμενη»... Ισως δεν είναι τυχαίο ότι δύο αυτοκτόνησαν, η Μαρί Τερέζ Βαλτέρ αφού την άφησε και η Ζακλίν Ροκ επειδή δεν άντεξε τον θάνατό του, ενώ άλλες αντιμετώπισαν σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα.
Η μόνη που τον εγκατέλειψε, μαζί με τα παιδιά τους Παλόμα και Κλοντ, ήταν η Φρανσουά Ζιλό, η οποία φρόντισε να τον εκθέσει με το βιβλίο της «Η ζωή με τον Πικάσο» που κυκλοφόρησε το 1964. Ζωγράφος και η ίδια, κατάφερε να αντικρούσει την περίφημη φράση του ότι «οι όμορφες γυναίκες δεν μπορούν να γίνουν ζωγράφοι». Με το ταλέντο της αναγνωρίστηκε, ωστόσο η σκιά του Πικάσο την ακολουθεί ακόμα και σήμερα που γιόρτασε αισίως τα 101 χρόνια της.
📌 Εορτασμός Πικάσο: 1973-2023
Ενδεικτικές εκθέσεις:
● «The collection in a new light» Μουσείο Πικάσο, Παρίσι, 7.3.2023
● «Picasso et le féminisme», Brooklyn Museum, Νέα Υόρκη, 2.6-24.9.2023
● «Πικάσο-Ελ Γκρέκο», Museo Nacional del Prado, Μαδρίτη, 13.6-17.9.2023
● «Picasso 1906: The Great Transformation», Museo Nacional Centro de Arte Reina Sofía, Μαδρίτη,
Νοέμβριος 2023 - Μάρτιος 2024
● «Picasso: Matter and Body», Museo Guggenheim, Μπιλμπάο, Ισπανία, 29.9.2023 - 14.1.2024
● «Ο νεαρός Πικάσο στο Παρίσι», Solomon R. Guggenheim Museum, Νέα Υόρκη, 2.5 - 6.8.2023
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας