«Εάν η Πολιτεία δεν βοηθήσει, ο “Δεσμός” εξαφανίζεται»

Το μοναδικό ελληνικό βιβλιοπωλείο στο Παρίσι, με το γαλάζιο χρώμα της θάλασσας στην πρόσοψή του, βρίσκεται στην καρδιά του Μονπαρνάς, στον αριθμό 14 της οδού Βαντάμ. Δεν χρειάζεται συστάσεις, Γάλλοι και Ελληνες το γνωρίζουν, το έχουν αγκαλιάσει.

Ο «Desmos» εδώ και χρόνια καλλιεργεί δεσμούς ανάμεσα στις δύο χώρες, αποτελεί αγαπημένο καλλιτεχνικό στέκι, κυψέλη πολιτισμού, σημείο προβολής και διάδοσης της ελληνικής λογοτεχνίας και γλώσσας.

Δεν είναι μόνο το καλό, μεταφρασμένο βιβλίο που βρίσκει κάποιος στα ράφια του, είναι και οι εκδηλώσεις που διοργανώνει –άπαντες, από τους Κώστα Αξελό, Βασίλη Αλεξάκη, Ροβήρο Μανθούλη, Αρη Φακίνο έως τους Ζακ Λακαριέρ, Κλοντ Μοσέ, Ζαν-Πιερ Βερνάν έχουν φιλοξενηθεί εκεί–, τα μαθήματα Ελληνικών που παραδίδονται, οι δικές του δίγλωσσες εκδόσεις που διαμορφώνουν την ιδιαίτερη ταυτότητά του.

Ο «Δεσμός» θα γιορτάσει τον ερχόμενο Ιούνιο τα 40 χρόνια παρουσίας και δράσης στη γαλλική πρωτεύουσα. Είναι μια επέτειος που χαροποιεί τον ιδιοκτήτη του, Γιάννη Μαυροειδάκο, ο οποίος ταυτόχρονα καλείται να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις της νέας εποχής.

Είχαμε την ευκαιρία να συνομιλήσουμε μαζί του καθώς πρόσφατα βρέθηκε στην Αθήνα για την παρουσίαση της νέας δίγλωσσης έκδοσης «Απριλίου Ξανθίσματα» του ποιητή Νίκου Μοσχοβάκου, αλλά και για να διαλέξει λεξικά και βιβλία για το δραστήριο βιβλιοπωλείο.

«Από την αρχή θελήσαμε να προσανατολίσουμε το βιβλιοπωλείο ως χώρο ενημέρωσης και συνάντησης Ελλήνων και φιλελλήνων και όσων ήθελαν να βρουν κάτι σχετικό με την Ελλάδα. Καθώς το Παρίσι είναι ένα σταυροδρόμι πολιτισμού θέλαμε στα ράφια του βιβλιοπωλείου να υπάρχουν οι αρχαίοι κλασικοί, η βυζαντινή γραμματεία αλλά και η λογοτεχνία τού σήμερα», μας λέει η «ψυχή» του «Δεσμού».

«Μετά την πτώση της χούντας, στις αρχές της –γεμάτης ελπίδα– δεκαετίας του ’80, όσοι Ελληνες μείναμε στο Παρίσι νιώσαμε την ανάγκη για ένα στέκι, έναν τόπο συνάντησης με τους φίλους Γάλλους και τους Ελληνες που βρήκαν σε αυτήν την πόλη μια ζεστή αγκαλιά. Ετσι έγινε αρχικά ένας σύλλογος μη κερδοσκοπικός που τον αποτελούσαν ελληνιστές και βοήθησαν μεταξύ άλλων οι Βασίλης Αλεξάκης, Αρης Φακίνος, Ριχάρδος Σωμερίτης, Κώστας Αξελός, Αδωνις Κύρου κ.ά.». Ετσι γεννήθηκε ο «Δεσμός».

«Ηταν παράλληλα η εποχή που οι Γάλλοι άρχισαν τα καλοκαιρινά ταξίδια στην Ελλάδα. Τη δεκαετία του ’80 γύρω στις 600 χιλιάδες Γάλλοι περνούσαν τις διακοπές τους στη χώρα μας. Από αυτούς, ορισμένοι που είχαν κάνει κλασικές σπουδές και είχαν μια ηλικία δεν έρχονταν στην Ελλάδα μόνο για τον ήλιο και τη θάλασσα, ήθελαν να δουν και άλλα πράγματα. Τότε είχα υπολογίσει ότι τουλάχιστον το 10%, δηλαδή 60.000 άνθρωποι στη Γαλλία, δεν ήθελαν μόνον έναν τουριστικό οδηγό για την Ελλάδα, έψαχναν να βρουν και κάτι άλλο. Αυτό το έβρισκαν στον “Δεσμό”.

Μαζί με τον οδηγό για κάποιο νησί, τους έπειθα να διαβάσουν για παράδειγμα τον Σεφέρη και να φτιάξουν μια δική τους διαδρομή. Στη συνέχεια άρχισαν να ζητούν μυθιστορήματα που διαδραματίζονταν στην περιοχή που θα πήγαιναν. Σταδιακά τους έστρεψα σε βιβλία που παρουσιάζουν την Ελλάδα χωρίς την ξεπερασμένη ηθογραφία και εξωτισμό», συνεχίζει ο Γιάννης Μαυροειδάκος, που καλλιέργησε μια σχέση εμπιστοσύνης με τους αναγνώστες.

Ο «Δεσμός» στη μακρόχρονη πορεία του στηρίχτηκε σε τρεις βασικούς πυλώνες. Στο βιβλιοπωλείο με τους χιλιάδες τίτλους και ένα κοινό που κατά 95% είναι Γάλλοι. Στα μαθήματα Ελληνικών – αρκετοί από τους διδάσκοντες έγιναν στη συνέχεια πανεπιστημιακοί. Και στις εκδηλώσεις του, απ’ όπου έχουν παρελάσει σπουδαίοι ποιητές και μυθιστοριογράφοι, κινηματογραφιστές και εικαστικοί, ακαδημαϊκοί και δημοσιογράφοι.

Κι επειδή κατά παράδοση οι βιβλιοπώλες γίνονται εκδότες, «φτιάξαμε έναν οδηγό για την ελληνική λογοτεχνία από το 1950 ώς το 1990, που περιλαμβάνει 140 ποιητές και πεζογράφους και έχει πάει σε περισσότερες από 200 βιβλιοθήκες.

Στόχος είναι ένας δεύτερος τόμος για την περίοδο από το 1990 μέχρι σήμερα. Αυτό το καλύπτει εν μέρει το δίγλωσσο περιοδικό που βγάζουμε και έχει φτάσει στο 52ο τεύχος», μας πληροφορεί ο Γ. Μαυροειδάκος, ο οποίος παράλληλα έχει εκδώσει τους σημαντικούς ποιητές μας, από Γκάτσο, Kαρούζο, Σινόπουλο, Δημουλά, Αγγελάκη-Ρουκ, Λιοντάκη, μέχρι τους νεότερους Κατερίνα Ηλιοπούλου, Θωμά Τσαλαπάτη, Γιώργο Αλισάνογλου – μάλιστα τώρα ετοιμάζεται η δίγλωσση έκδοση για τον Δημήτρη Αγγελή.

Ωστόσο, σήμερα, ο Γιάννης Μαυροειδάκος αισθάνεται πως υπάρχει μια «κόπωση». «Οι αναγνώστες του “Δεσμού” μεγάλωσαν, ο τρόπος που διαβάζουν οι νέοι είναι διαφορετικός. Είναι δύσκολο να ανταγωνιστούμε την Αmazon και τις γιγάντιες εταιρείες που στέλνουν τα βιβλία χωρίς κανένα κόστος. Τα μαθήματά μας, που ήταν το βασικό εισόδημα, λόγω του κορονοϊού έχουν συρρικνωθεί, από 120 μαθητές έχουμε πέσει στους 45», μας λέει και κρούει το καμπανάκι.

Επιθυμία του είναι τώρα που ο «Δεσμός» θα γιορτάσει τα 40 χρόνια του, να γίνει μια νέα εκκίνηση. Να περάσει η σκυτάλη στις κόρες του, Μυρτώ και Κλειώ, οι οποίες συνεργάζονται με τη νέα γενιά των λογοτεχνών, καλλιτεχνών και επιστημόνων, και να αντιμετωπιστεί το κόστος, αφού δεν υπάρχει δυνατότητα αυτοχρηματοδότησης, προκειμένου να ψηφιοποιηθεί και να γίνει προσιτό το μοναδικό αρχείο του, πλούσιο σε φωτογραφίες, χειρόγραφα, άρθρα, επιστολές, ραδιοφωνικές εκπομπές, βιντεοσκοπήσεις, φιλμ, ηχογραφήσεις. «Μία μαρτυρία τεσσάρων δεκαετιών γεμάτη από την παρουσία-απουσία ανθρώπων που το έργο τους ρίζωσε και κάρπισε στη Γαλλία», όπως λέει ο ίδιος.

«Οι φίλοι του “Δεσμού”, παλιοί και νεότεροι, ενδιαφέρονται, έχω ελπίδες. Ωστόσο εάν η Πολιτεία δεν το καταλάβει και δεν βοηθήσει ή έστω ένα ίδρυμα δεν ενδιαφερθεί για τη δημιουργία της τράπεζας δεδομένων, ο “Δεσμός” εξαφανίζεται», τονίζει ο Γιάννης Μαυροειδάκος.

«Σπάνια σε κάποια πρωτεύουσα, σαν το Παρίσι, ξενόγλωσσα βιβλιοπωλεία άντεξαν τόσο πολύ στον χρόνο. Το λέω χωρίς έπαρση. Δεν έχω να αποδείξω τίποτα. Το μόνο, να μη γίνει μια μαύρη τρύπα αυτός ο χώρος που κρατούσα με τη Φρανσουάζ, τη σύντροφό μου».