Κοράκι

Το πρώτο εξάμηνο του 2022 έγιναν 17.500 πλειστηριασμοί κατοικιών και μέχρι το τέλος του έτους αναμένεται να φτάσουν τους 40.000. Αυτό σημαίνει πως ισάριθμοι «κόκκινοι» δανειολήπτες μάλλον θα χάσουν το σπίτι τους, για χρέη που ξεκινούν από λίγες χιλιάδες ευρώ, από τα γνωστά «κοράκια».

Ο διαβόητος τέως βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας, που καμία Εισαγγελία και καμία Τράπεζα της Ελλάδος δεν βρέθηκε να τον καλέσει για εξηγήσεις, είναι ίσως το πιο γνωστό «κοράκι» των ημερών, εκπροσωπώντας επαξίως αυτόν τον εσμό των φυσικών και νομικών προσώπων που θησαυρίζουν «πατώντας επί πτωμάτων».

Το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας λέει πως η αρχαία λέξη «κοράκιον» είναι υποκοριστικό του «κόραξ, -ακος», που είναι ένα πουλί μεσαίου μεγέθους με χαρακτηριστικό μαύρο φτέρωμα, που τρέφεται κυρίως με πτώματα κατοικίδιων ζώων, επιτίθεται όμως και σε μικρά ζωντανά πουλιά και σε νεοσσούς.

Η λέξη είναι ηχομιμητική και συνδέεται με το λατινικό corvus («corvus corax» είναι το επιστημονικό όνομα του πουλιού). Μεταφορικά, όμως, το κοράκι έχει πολλές σημασίες: είναι ο υπάλληλος ή ο ιδιοκτήτης του γραφείου τελετών (ο νεκροθάφτης), γιατί το εισόδημά του προέρχεται από τους νεκρούς, όπως το κοράκι τρέφεται με πτώματα. Επίσης, «κοράκι» λέμε αυτόν που επωφελείται από ανώμαλες καταστάσεις ή από τη δυστυχία των άλλων...

Το κοράκι, αυτό το σαρκοφάγο ξηροβατικό πτηνό, είναι παμφάγο, αδηφάγο και πανέξυπνο. Εξημερώνεται εύκολα και μπορεί να συμβιώσει με τον άνθρωπο – το κοράκι ήταν το ιερό πουλί του Απόλλωνα, ενώ στον Μεσαίωνα οι ιππότες εξέτρεφαν κοράκια ως φύλακες, παρ’ όλο που θεωρείται, γενικά, κακός οιωνός. Το κοράκι μπορεί να επιλύει προβλήματα και να ακολουθεί λογικά βήματα για να εξασφαλίσει την τροφή του. Επίσης, μπορεί να απομνημονεύσει και να αναγνωρίσει σωστά εικόνες και να μάθει από τα λάθη του.

Η υψηλή ευφυΐα του, που του χάρισε τον χαρακτηρισμό «φτερωτό πρωτεύον» από τους βιολόγους, σε συνδυασμό με το δυσοίωνο αλλά υποβλητικό κατάμαυρο και στιλπνό φτέρωμά του έχουν δώσει στο κοράκι μια ιδιαίτερη θέση στη λαϊκή παράδοση, που αντικατοπτρίζεται στη γλώσσα. Λέμε «όταν ασπρίσει ο κόρακας και γίνει περιστέρι», εννοώντας κάτι που είναι αδύνατον να γίνει, ενώ από τον ανατριχιαστικό κρωγμό του έχουμε δώσει στην ακατάληπτη ή συνθηματική ομιλία την ονομασία «κορακίστικα».

Ακόμα, ναι μεν ορίζουμε την αφόρητη δίψα και το μαύρισμα ως «κοράκιασμα», αλλά λέμε τον μακρόβιο άνθρωπο «κορακοζώητο», γιατί το πουλί μπορεί να ζήσει μέχρι και 21 χρόνια. Και βέβαια, το μαύρο χρώμα των φτερών του χαρακτηρίζει τα κατάμαυρα μαλλιά και, κατ’ επέκταση, τη νιότη και το σφρίγος: «μαλλιά σγουρά, μαλλιά κοράκου χρώμα / που ανέμιζε ο αγέρας στα ζερβά», λέει ένα όμορφο αντάρτικο τραγούδι. «Το κοράκι» είναι ο τίτλος ενός πολύ γνωστού αφηγηματικού και λυρικού ποιήματος του Εντγκαρ Αλαν Πόε, όπου ένας άνθρωπος, ο οποίος δέχεται την επίσκεψη ενός κορακιού που λέει συνέχεια με ανθρώπινη λαλιά «Ποτέ πια!», κατρακυλάει σιγά σιγά στην τρέλα.

Οι εκφράσεις όμως εκείνες που λες και επινοήθηκαν για να περιγράψουν τη μεταφορική σημασία του κόρακα είναι το «κόρακας κοράκου μάτι δεν βγάζει», που χρησιμοποιούμε για την αλληλεγγύη μεταξύ φαύλων και κακόβουλων ανθρώπων, ενώ το συνώνυμο του «άει στο διάολο!», το υβριστικό «άντε (ή πήγαινε) στον κόρακα», είναι η ακριβής μετάφραση του «άπιθι ες κόρακας!» που έλεγαν οι αρχαίοι, ίσως εννοώντας τα δικά τους καθάρματα που καλοπερνούσαν εις βάρος των αδυνάτων.

«Μαύρα κοράκια

Κόκκινα κοράκια

Τι προμηνάνε τα μαύρα και τα κόκκινα κοράκια;

Ωωωωωωω ωωωω!»

Τιμολέων Φανφάρας (Γιώργος Μιχαλακό-πουλος) από την ταινία «Ξύπνα Βασίλη» του Γιάννη Δαλιανίδη