«Ολοι έχουμε κλάψει κάποια στιγμή μ’ ένα τραγούδι»

Συνειρμικό, υπερρεαλιστικό, εικονοκλαστικό και «άναρχο» στον βαθμό που μπορεί με οποιαδήποτε αφορμή (ένα αντικείμενο, μια κατάσταση, έναν κινηματογραφικό τίτλο, μια μυρωδιά, μια αφή, μια γεύση...) να ξεχύνεται σαν ατίθασο ποτάμι λέξεων και μελωδιών και να θέλει ικανό καπετάνιο για να μη χάσει τον δρόμο του. Το τραγουδοποιητικό σύμπαν του Σταμάτη Κραουνάκη. Που είναι επιπλέον και πολύ πολύ προσωπικό.

Παραπλανητικό, εάν ποντάρεις μόνον στην οικειότητα των αναγνωρίσιμων περιγραφών του. Πάντα συναισθηματικό. Αν το παρακάνεις, όμως, σε πετάει έξω. Κι αν σταθείς ευθύγραμμα, σε πετάει κάτω. Πώς να βουτήξεις μέσα του, εάν δεν είσαι ο ίδιος ο δημιουργός του, αλλά ο ερμηνευτής;

Κι όμως, η Ελεωνόρα Ζουγανέλη τα κατάφερε. Στην πρώτη της συνεργασία με τον Σταμάτη Κραουνάκη για τα 13 τραγούδια του άλμπουμ τους που κυκλοφόρησε πρόσφατα με τον αμφίσημο τίτλο «Τι να λέμε τώρα», έφερε σε πέρας την ερμηνεία τραγουδιών που από τον «Ταρίφα» μέχρι την «Οικογένεια Χωραφά» κι από το ομώνυμο μέχρι το «Θεέ μου, τι σου κάναμε» διαφοροποιούνται μεταξύ τους, αλλά τέμνονται σ’ αυτή τη χρυσή τομή της λαϊκότητας και του «έντεχνου», της λιτότητας και του συναισθηματικού βάθους.

Και τα κατάφερε όχι γιατί είναι πια μια έμπειρη και εξαιρετική τραγουδίστρια, αλλά, αντίθετα, γιατί συνάντησε αυτή τη δουλειά με νοοτροπία και ψυχή «μαθητευόμενου». Κι ας είναι πιο ώριμη, ειλικρινής και συνειδητοποιημένη από ποτέ, όπως φαίνεται και σ’ αυτή την κουβέντα…

● Είσαι αρκετά χρόνια στον χώρο, αλλά δεν είχες μέχρι τώρα συνεργαστεί με τον Σταμάτη Κραουνάκη...

Επειδή τον παρακολουθώ πολλά χρόνια και γνωρίζω βαθιά τη δουλειά του, ήξερα κι ότι είναι ένας ιδιαίτερος άνθρωπος, με έντονα συναισθήματα, σκέψεις και έκφραση. Αλλά η συνάντηση μαζί του, μου έφερε και πάρα πολλές εκπλήξεις. Τον Σταμάτη τον νιώθω πλέον φίλο μου, παρότι συνήθως απέναντι σε όσους θαυμάζω πολύ έχω συστολή και δυσκολεύομαι να αισθανθώ τέτοια οικειότητα. Γι’ αυτό δεν περίμενα ότι θα φτάσω σ’ ένα σημείο που θα μπορώ να μοιράζομαι μαζί του σκέψεις μου, φόβους μου και άλλα προσωπικά μου πράγματα.

Κι ύστερα συνέβησαν και δεκάδες άλλα πράγματα, όπως π.χ. οι επιλογές του στην ηχογράφηση, ακόμα και ποιο τραγούδι θα γράψουμε πρώτο. «Καλά κι αυτό παίζει ρόλο;», αναρωτιόμουν στην αρχή που δεν μπορούσα ακόμα να καταλάβω αν όλα παίζουν ρόλο ή αν πρόκειται για παραξενιά. Κι όμως, όλα έπαιξαν τον ρόλο τους. Το πώς θα ενταχθώ και θα ανακαλύψω αυτή τη δουλειά. Πώς θα εκφράσω αυτούς τους στίχους που, όπως όλοι οι στίχοι του Σταμάτη, έχουν ιδιαιτερότητα. Σε όλη αυτή την πορεία, ήταν εξαιρετικά υποστηρικτικός. Οπότε, τον αγαπώ και τον θαυμάζω ακόμα περισσότερο.

● Απ’ όλη τη διαδικασία της προετοιμασίας και της ηχογράφησης αυτού του δίσκου, ποια είναι η δική σου «στιγμή» που την κρατάς πολύτιμη μέσα σου;

Εχω πολλές στιγμές, αλλά ίσως περισσότερο να κρατώ την πρώτη συνάντηση στο σπίτι του Σταμάτη, όταν μου παρουσίασε τα δύο πρώτα τραγούδια. Δεν θα ξεχάσω ποτέ ούτε το σπίτι -που έτσι κι αλλιώς είναι μία εμπειρία- ούτε την επαφή μου μαζί του, ούτε ότι διέκρινα στα μάτια του αγωνία, την ώρα που άκουγα τα τραγούδια. Ηταν τόσο συγκινητικό! Αυτό με έκανε να πιστέψω απ’ την αρχή στους δημιουργούς.

● Αν κάθε συνθέτης ανοίγει ένα διαφορετικό παράθυρο σ’ έναν ερμηνευτή, αυτή η συνεργασία τι παράθυρο άνοιξε;

Μου άνοιξε το σημαντικότερο παράθυρο, γιατί ήρθε σε μια εποχή έπειτα από όλο αυτό το πράγμα που περάσαμε κοινωνικά και ψυχικά, λόγω πανδημίας. Ο Σταμάτης ήρθε σε μια πολύ κομβική στιγμή, που είχα αρχίσει να απογοητεύομαι, να προβληματίζομαι και να σκέφτομαι τι δεν έχω κάνει καλά. Αυτό μου συμβαίνει έτσι κι αλλιώς. Σε όποια δυσκολία βρω, θεωρώ ότι έχω παίξει κι εγώ σοβαρό ρόλο -και δεν αναζητώ ευθύνες σε άλλους. Γενικά, είμαι ανασφαλής και αισθάνομαι ελλιπής σε διάφορα πράγματα. Αλλά ο Σταμάτης ήρθε και η εμπιστοσύνη του κι ο τρόπος που θέλησε να με ανακαλύψει, μ’ έκαναν κι εμπιστεύτηκα αρκετά τον εαυτό μου. Κι όχι μόνο ως ερμηνεύτρια. Ως προσωπικότητα. Αισθάνθηκα ότι πατώ στα πόδια μου. Το λέω για πρώτη φορά.

● Ανασφαλής εσύ; Γιατί; Μπορεί να έπαιξε ρόλο το γεγονός ότι ξεκίνησες ως κόρη δύο ταλαντούχων και αναγνωρίσιμων καλλιτεχνών, άρα είχες την ανασφάλεια ότι πρέπει να αποδείξεις ότι δεν είσαι μόνον η κόρη του Ζουγανέλη και της Σιδέρη;

Δεν μου πέρασε ποτέ απ’ το μυαλό αυτή η σκέψη. Νομίζω ότι οι ανασφάλειές μου έχουν να κάνουν περισσότερο με τον χαρακτήρα μου. Είμαι ένας άνθρωπος που φορτώνεται π.χ. εύκολα ενοχές. Αλλά αυτό το η «κόρη του Ζουγανέλη και της Σιδέρη» το ξεπέρασα γρήγορα κι εγώ κι ο κόσμος. Οι γονείς μου, άλλωστε, ήταν εξαρχής υποστηρικτικοί. Με αφήσαν να κάνω πράγματα, χωρίς να είναι από πάνω. Και σεβάστηκαν ότι άργησα πολύ να τους ζητήσω συμβουλές και οδηγίες. Με άφησαν ελεύθερη να κάνω τη δική μου διαδρομή.

● Επιστρέφοντας στον δίσκο σου με τον Κραουνάκη, ο τίτλος του «Τι να λέμε τώρα» έχει διαφορετικές νοηματικές αποχρώσεις και η μία μπορεί να είναι «τι να λέμε τώρα, σε μια τόσο δύσκολη εποχή». Η απάντηση σ’ αυτή την αμηχανία μπορεί να είναι ένα τραγούδι;

Γενικά, η τέχνη και ειδικά το τραγούδι μπορεί να είναι απάντηση σε πολλά πράγματα. Γι’ αυτό στενοχωριέμαι που αυτή την περίοδο το τραγούδι έχει λίγο παραμεληθεί. Είναι περίεργη η εποχή, αλλά το τραγούδι θα μπορούσε να απαλύνει πολλά πράγματα. Να ξυπνήσει περισσότερο τους ανθρώπους. ‘Η να τους κάνει πιο τρυφερούς. ‘Η…

● ...Να τους κάνει να κλάψουν, να εκτονωθούν από μία ψυχική πίεση. Το ‘χεις κάνει;

Ολοι οι άνθρωποι το ‘χουμε κάνει κάποια στιγμή. Ολοι έχουμε πάει μ’ ένα τραγούδι εκεί όπου ούτε και η ψυχανάλυση δεν μπορεί να σε πάει τόσο γρήγορα. Στο σημείο που πονάει και θέλεις να απαλύνεις τον πόνο.

● Ψυχική πίεση δεν ήταν για σένα -που εκτός από φωνή έχεις και ιδιαίτερη σχέση με τη σκηνή- να στερηθείς τα live την περίοδο των μέτρων λόγω πανδημίας;

Πάρα πολύ δύσκολο και, μάλιστα, έψαξα να βρω και τρόπους κάπως να ισορροπώ ή να επαναφορτίζομαι. Δυστυχώς, δεν τα κατάφερα. Το live είναι για εμένα μια πολύ ιερή στιγμή. Είναι μια συνθήκη που με κάνει καλύτερη. Που με κάνει να έχω ανεκτικότητα, υπομονή, να ψάχνω τον τρόπο που θα μιλήσω στο κοινό, σε τόσο πολλούς διαφορετικούς ανθρώπους, εύκολους και δύσκολους, μυημένους ή λιγότερο. Αλλά αλλάζουν οι εποχές, οι μόδες, οι άνθρωποι έχουν καινούργιες απαιτήσεις, έρχονται με καινούργια «θέλω» να σ’ ακούσουν και χρειάζεται αρκετός αγώνας και για να τους ευχαριστήσεις και να περάσεις το δικό σου μήνυμα.

«Δεν βγαίνουμε στη σκηνή μόνο για να ψυχαγωγηθείτε»

● Ποιο είναι το δικό σου μήνυμα;

Τίποτε άλλο εκτός από αυτήν την ιερότητα που έχει η ζωντανή εμφάνιση ενός καλλιτέχνη. Και η διασκέδαση είναι σημαντική και το να περνάει ο κόσμος καλά. Αλλά, για να περάσουμε καλά και να σηκωθεί κάποιος να χορέψει, υπάρχει ένας άνθρωπος που κουμαντάρει πρώτα τον εαυτό του και τα πάθη του κι έπειτα τους συνεργάτες του (καλώς ή κακώς στα live είμαι «αρχηγός» μιας ομάδας που έχει κι αυτή απαιτήσεις από εμένα). Προσπαθώ μ’ έναν τρόπο όχι διδακτικό, αλλά πιο ανθρώπινο και τρυφερό να περάσω αυτό το μήνυμα. Οτι οι καλλιτέχνες, εκείνη τη στιγμή, κάνουμε κάτι που είναι ιερό. Δεν βγαίνουμε στη σκηνή μόνο για να ψυχαγωγηθείτε. Βγαίνουμε για να επικοινωνήσουμε, να δημιουργήσουμε, να σκεφτούμε όλοι μαζί, τέλος τέλος για να σας εκμυστηρευτούμε τη ζωή μας.

● Πόσο δύσκολο είναι να διατηρεί ένας καλλιτέχνης της ηλικίας σου τα όνειρά του αλώβητα σ’ έναν κόσμο που τη γενιά σου την περίμενε στη γωνία: οικονομική κρίση, πανδημία, τώρα ο φόβος του πολέμου και μιας γενικευμένης αστάθειας;

Δεν είναι εύκολο να ονειρεύεσαι μέσα σ’ αυτό το τοπίο. Καταλάβαινα και σεβόμουν βέβαια σχεδόν απ’ την αρχή την επιφυλακτικότητα των ανθρώπων να δεχτούν μια νέα φουρνιά καλλιτεχνών που είχαμε ξεκινήσει μαζί (και λέω «φουρνιά», γιατί είχαμε μεταξύ μας πολύ διαφορετικά χαρακτηριστικά ώστε να μπορούμε να θεωρούμαστε «γενιά» ή «ομάδα»). Κι ακόμα τώρα καθένας μας παλεύει πολύ, για να δώσει το δικό του προσωπικό του σήμα. Παρ’ όλα αυτά, θεωρώ ευλογημένη τη στιγμή που βγήκα μαζί τους. Δεν πίστεψα ποτέ στη μονάδα. Δεν είμαι της άποψης ότι ξεχωρίζεις σε μία εποχή που δεν υπάρχει τίποτε άλλο. Ισα ίσα, πιστεύω ότι, όταν μια εποχή είναι λαμπερή κι έχεις κι εσύ λάμψη, σε βοηθάει πολύ περισσότερο να ξεχωρίσεις.

Τότε δίνεται ένα σήμα, δημιουργείται μια τάση ή ακόμα και μια μόδα. Αρχίζει ο κόσμος και ψάχνεται κι έτσι έχεις περισσότερες πιθανότητες ν’ ανακαλύψουν κι εσένα και τον διπλανό σου. Ναι, σίγουρα χαίρομαι που ανήκω σ΄ αυτή τη «φουρνιά» που ξεκίνησε έτσι, αλλά, για να πω την αλήθεια, δεν μας έχουν αφήσει και σε ησυχία τα γεγονότα. Είναι συνεχόμενα τα χτυπήματα που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε. Η δουλειά μας έχει αλλάξει πάρα πολύ. Κάθε μέρα αλλάζει. Και πριν από τον κορονοϊό. Αλλαξε η δισκογραφία, άλλαξε ο τρόπος προώθησης των τραγουδιών. Παρ’ όλα αυτά, νομίζω ότι όλοι μας ψιλο-καλά τα καταφέραμε ώς εδώ.

● Τα δικά σου πατήματα ποια είναι στις δυσκολίες;

Σίγουρα οι άνθρωποι που είναι δίπλα μου, οι συγγενείς μου, ο σύντροφός μου, οι φίλοι μου. Αλλά εγώ –καλώς ή κακώς- την προσωπική μου ζωή την έχω ταυτισμένη με αυτό που κάνω. Η αποδοχή των ανθρώπων και ο σεβασμός σε ό,τι κάνω είναι το μεγαλύτερο πάτημα, η μεγαλύτερη ισορροπία, η ευτυχία μου. Και γι’ αυτό νομίζω ότι απ’ όλους πιο ειλικρινής είμαι με το κοινό.

● Εχεις ακόμα τον ίδιο ενθουσιασμό, όταν περνάει δίπλα ένα αυτοκίνητο κι ακούς ένα δικό σου τραγούδι από το ανοιχτό παράθυρο;

Ακόμα μεγαλύτερο ενθουσιασμό. Παλιότερα, είχα και μια αμηχανία. Τώρα, νιώθω μόνο χαρά, χαρά, χαρά…

📌  «Τι να λεμε τωρα» Το άλμπουμ κυκλοφορεί από τη Minos Emi