«Τήλε»

Ισως το πιο «επιτυχημένο» επίρρημα της ελληνικής γλώσσας, η λέξη εκείνη που χαρακτηρίζει τη σύγχρονη ζωή σε σχεδόν όλες τις εκφάνσεις της πλέον, το ελληνικής καταγωγής πρόθημα που σχηματίζει ένα σωρό λέξεις οι οποίες χρησιμοποιούνται καθημερινά από δισεκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως, ανεξάρτητα από τη γλώσσα που μιλούν, είναι το «τήλε», που σημαίνει «μακριά».

Το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας αναφέρει πως το τήλε είναι ένα γλωσσικό πρόθημα για τον σχηματισμό λέξεων το οποίο, πρώτον, προσδίδει σε κάτι την έννοια της μεγάλης απόστασης, και δεύτερον, δείχνει πως κάτι σχετίζεται με την τηλεόραση, π.χ, τηλε-θεατής, τηλε-παρουσιαστής, κ.λπ.

Ετυμολογικά, το πρόθημα προέρχεται από το επίρρημα τήλε, «μακριά», ενώ «φαίνεται προφανής», σύμφωνα με τον λεξικογράφο, η αναγωγή στον ινδοευρωπαϊκό όρο *kwel, που σημαίνει «μακριά», με τοπική και χρονική σημασία. Ως πρώτο συνθετικό το τηλε- πέρασε σε πολλές ξένες γλώσσες: π.χ. tele -, σε αγγλικά και γαλλικά.

Η καραντίνα λόγω της πανδημίας του κορονοϊού επεξέτεινε, κατά κάποιον τρόπο, τις εφαρμοστικές χρήσεις του τήλε. Και πριν υπήρχαν άνθρωποι που δούλευαν από το σπίτι, αλλά τον τελευταίο χρόνο, η τηλεργασία, δηλαδή η «επαγγελματική απασχόληση εκτός επιχειρήσεως (κατ’ οίκον) με χρήση των δυνατοτήτων που παρέχει η τηλεματική», όπως ορίζει την τηλεργασία το Λεξικό, είναι πλέον κοινός τόπος.

Από τον οποίο εξαιρούνται μόνο εκείνοι οι εργαζόμενοι που είναι απολύτως αδύνατον να εργασθούν από το σπίτι – όπως οι γεωργοί ή οι οδοντίατροι, ας πούμε... Οσο για την τηλεματική, είναι το «σύνολο των τεχνικών μεθόδων και υπηρεσιών που συνδυάζουν τις δυνατότητες της πληροφορικής και των τηλεπικοινωνιακών δικτύων».

Επίσης, κάτι που φαινόταν αδύνατο πριν από τον κορονοϊό, ή τουλάχιστον ασυνήθιστο, ήταν να παρακολουθούν οι μαθητές τα μαθήματα του Δημοτικού, του Γυμνασίου ή του Λυκείου εξ αποστάσεως, δηλαδή να κάνουν τηλ-εκπαίδευση. Η οποία ασφαλώς δεν συγκρίνεται με τη διά ζώσης εκπαίδευση, αλλά αν κληθεί κάποιος να επιλέξει μεταξύ της υγείας (και της ζωής...) του παιδιού του και της άρτιας εκπαίδευσής του, μάλλον δεν θα διστάσει.

Αν το σκεφτεί κανείς, ένας άνθρωπος σήμερα, που μένει κλεισμένος σπίτι του γιατί του απαγορεύεται ή φοβάται (ή και τα δυο) να βγει από αυτό, και ζει σε μια προηγμένη χώρα, έχει τη δυνατότητα να κάνει σχεδόν τα πάντα εξ αποστάσεως, καθισμένος μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή του, με ένα σταθερό κι ένα κινητό τηλέ-φωνο δίπλα του.

Δεν θα επεκταθούμε σε κάποιες παλιότερες εφαρμογές του τήλε. Δεν θα μιλήσουμε ούτε για τον τηλε-βόα, τη μεταλλική χοάνη, ηλεκτρική ή όχι, που ενίσχυε τη φωνή του ομιλητή, όταν αυτός έδινε παραγγέλματα σε ναυτικούς (συνώνυμο: «χωνί» ή «μπουρού»), ή φώναζε συνθήματα σε διαδήλωση (η περίφημη «ντουντούκα»).

Δεν θα πούμε ούτε για το τηλε-βόλο, το βαρύ πυροβόλο, ειδικότερα πολεμικού πλοίου, ούτε καν για εκείνες τις λέξεις με το τήλε στην επικοινωνία των ανθρώπων, όπως το τηλέ-τυπο (teletype), την τηλε-ομοιοτυπία (telefax) ή την τηλε-γραφία (telelgraphie). Ούτε για το τηλε-σκόπιο, που φέρνει κοντά τα μακριά πράγματα.

Θα έρθουμε στις τρέχουσες δυνατότητες αυτού του ανθρώπου, που θα μπορούσαμε, ποιητική αδεία, να τον ονομάσουμε Τηλέ-μαχο, που σημαίνει αυτόν που είναι μακριά από τη μάχη, αλλά κι αυτόν που μάχεται από μακριά, σύμφωνα με το Λεξικό... Μπορεί λοιπόν ο Τηλέμαχος, κατ’ αρχάς, να τηλε-φωνήσει στους φίλους και συγγενείς του και μετά να προμηθευτεί τα τρόφιμα και γενικότερα τα είδη που χρειάζεται για να ζήσει, μέσω τηλε-αγοράς (telemarketing).

Οταν ξεμπερδέψει με τα ψώνια, ο Τηλέμαχος έχει τη δυνατότητα, σαν καλός τηλε-θεατής, να χαζέψει με τις ώρες τηλε-όραση (television). Χρησιμοποιώντας το τηλε-χειριστήριό του (telecontrol) μπορεί να παρακολουθήσει ή και να συμμετάσχει σε τηλε-παιχνίδια, ή ακόμα και σε τηλε-μαραθώνιους συγκέντρωσης πόρων για έναν καλό σκοπό, εάν βέβαια νιώθει αλληλέγγυος με τους αναξιοπαθούντες.

Μπορεί αυτός ο έγκλειστος σύγχρονος άνθρωπος να μην είναι υποχρεωμένος πλέον να μορφωθεί μέσω τηλ-εκπαίδευσης, αλλά ακόμα κι αυτός κάπως πρέπει να κερδίζει τα προς το ζην, οπότε, ο Τηλέμαχος δύναται να εργαστεί, όπως είπαμε, μέσω τηλ-εργασίας, και να συσκεφθεί με τους συνεργάτες του μέσω τηλε-διάσκεψης (teleconference). Ο εξ αποστάσεως εργαζόμενος θα τσεκάρει αν πιστώθηκαν τα λεφτά του μισθού του και θα πληρώσει τους λογαριασμούς του μέσω τηλε-τράπεζας (telebank).

Επειδή όμως η ζωή είναι σκληρή, γεμάτη άγχος και μοναξιά, κι επειδή η καθιστική ζωή, όλη μέρα μπροστά σε μια οθόνη, δεν είναι ό,τι καλύτερο για την υγεία, ο Τηλέμαχός μας, αυτός που μάχεται, που ζει εντέλει, από μακριά, εάν αισθανθεί άσχημα, θα μπορούσε ακόμα και να λάβει μια τηλε-διάγνωση (telediagnosis) από τον γιατρό του, κι αν είναι πάρα πολύ πλούσιος, μέχρι και επέμβαση θα ήταν εφικτό να του γίνει, με τη βοήθεια της ρομποτικής, μέσω της τηλε-ιατρικής (telemedicine).

Ομως, επειδή ουκ επ’ άρτω μόνον ζήσεται άνθρωπος, ο άνθρωπός μας μέχρι και ερωτική ικανοποίηση θα μπορούσε να βρει εξ αποστάσεως, εάν χρησιμοποιήσει κάποιον από τους ατέλειωτους τηλεφωνικούς αριθμούς τηλε-γνωριμιών, που προσφέρουν εγγυημένη και εχέμυθη ακουστική απόλαυση. Κι αν αυτή δεν του είναι αρκετή, ο Τηλέμαχος θα μπορούσε να επισκεφθεί τους άπειρους ιστότοπους που υπάρχουν στο Διαδίκτυο, οι οποίοι προσφέρουν το ψηφιακό περιβάλλον για ζωντανές διαδραστικές ερωτικές περιπέτειες με άλλες και άλλους περιορισμένους μοναχικούς, μέσω telesex.

Τι του μένει λοιπόν; Γιατί να βγει από το σπίτι του αυτός ο τηλε-άνθρωπος; Ακόμα και τα παιδιά του, αν δεν ζουν μαζί του, μπορεί να τα νουθετήσει μέσω «κηδεμονίας εξ αποστάσεως» (teleparenting)... Εάν παραταθεί αυτός ο εγκλεισμός, θα τον συνηθίσουμε όλοι μας τόσο πολύ, που θα δυσκολευτούμε να βγούμε από τα ψηφιακά κελιά μας ακόμα κι όταν σταματήσει να υφίσταται ο κίνδυνος της πανδημίας.

Τότε, αυτός ο «άνθρωπος εξ αποστάσεως» μήπως θα φτάσει στο σημείο να συμμετέχει στα κοινά τηλε-ψηφίζοντας (tele-voting), όπως γίνεται στη Γιουροβίζιον, για να εκλέξει τους αιρετούς άρχοντες κάποιας δυστοπικής τηλε-κρατίας (telecracy);...

Τελικά, το τήλε, που σημαίνει «μακριά», αυτή η μικρή, δισύλλαβη λεξούλα των ινδοευρωπαϊκών λαών, όντως έφτασε πολύ μακριά, καταλήγοντας να σημαίνει την απόσταση, τόσο μεταξύ ατόμου και κοινωνίας, όσο και του ατόμου από τον εαυτό του.