O ιδιοφυής Ντέιβιντ Χόκνεϊ και οι εντιμότατοι φίλοι του

Σκιτσάρουμε... Υπάρχει κάτι σαν ένστικτο στο σκίτσο. Μιλάμε στο τηλέφωνο και σχεδόν χωρίς καν να το σκεφτούμε, σχεδιάζουμε σχήματα και φιγούρες με τα στυλό και τα μολύβια στο γραφείο μας. Ιχνογραφούμε ασταμάτητα, με κάθε μέσο, σ’ εκείνες τις χωρίς τέλος συσκέψεις, συναντήσεις, παρουσιάσεις που το σώμα βρίσκεται εκεί αλλά το μυαλό προσπαθεί να αποδράσει. Ταξιδεύουμε με σχέδια και αλλόκοτα ζούδια γεμίζοντας κάθε λευκή γωνιά των βιβλίων μας στις ατελείωτες ώρες των μαθημάτων. Ακόμα και στο μετρό, στα λεωφορεία, στα τρένα καθώς αποκαμωμένοι επιστρέφουμε στη σιγουριά της εστίας απλώνουμε τον δείχτη του χεριού μας και σχεδιάζουμε γραμμές και σχήματα στην ανάσα μας που θολώνει το τζάμι. Ετσι, αδιάφορα, χωρίς προμελέτη, χωρίς καν μια δεύτερη σκέψη.

Ανάγκη και απόλαυση, μαζί με ήσυχη ονειροπόληση. Παιχνιδίσματα της φαντασίας μας και της αντίληψης του κόσμου μας μέσα στους εξωφρενικά ταχείς ρυθμούς που έχει πάρει η ζωή μας. Μπορούμε μάλιστα να πούμε πως είμαστε μέλη μιας συλλογικότητας ανά τον πλανήτη, που παράγει αυτή την παγκόσμια μορφή τέχνης. Ιχνηλατούμε και αποτυπώνουμε την καθημερινότητά μας εφήμερα, χωρίς ποτέ να έχουμε φανταστεί πως δημιουργούμε τέχνη έστω και για λίγο.

Κι αν έχει γίνει συλλογική ανάγκη να εξωτερικεύουμε σκέψεις και συναισθήματα σχεδιάζοντας αμέριμνα, υπάρχουν και οι ταλαντούχοι μοναδικοί δημιουργοί που μπορούν με τις γραμμές τους να απογειώσουν την πραγματικότητα, τη φαντασία και το αίσθημα.

O Ντέιβιντ Χόκνεϊ (1937) γεννήθηκε στο Μπράντφορντ στη Βόρεια Αγγλία και έμελλε να γίνει ένας ανήσυχος, πάντα γεμάτος νέες ιδέες αριστουργηματικός καλλιτέχνης που ασταμάτητα δημιουργεί με κάθε εικαστικό μέσον μέχρι και σήμερα. Πάντα τον ενδιαφέρει να αποτυπώνει παραστατικά και με πάθος την ποικιλία στον κόσμο μας. Χαρισματικός και με άφθονο ταλέντο, το τέταρτο από τα πέντε παιδιά της Λάουρα και του Κένεθ Χόκνεϊ σπούδασε τέχνη στα σχολεία της γενέτειράς του πριν ακόμα συνειδητοποιήσει τις αστείρευτες ικανότητές του και τι σημαίνει να είσαι καλλιτέχνης.

Συνεχίζει στο Royal College of Art και συνδέεται με το κίνημα της βρετανικής ποπ αρτ παρ' όλο που τα πρώτα του έργα εμφανίζουν εξπρεσιονιστικά στοιχεία. Το 1962 το κολέγιο του ανακοινώνει πως δεν θα τον άφηνε να αποφοιτήσει εάν δεν ολοκλήρωνε μια εργασία ζωγραφικής ενός γυναικείου μοντέλου.

Ζωγραφίζει το «Life Painting for a Diploma» (Ζωγραφική Ζωής για ένα Δίπλωμα) σε ένδειξη διαμαρτυρίας που απεικονίζει έναν σκελετό, ένα ανδρικό σώμα με τη λέξη «Δίπλωμα» να δείχνει το επίμαχο σημείο του μοντέλου. Αρνήθηκε να μετάσχει στην τελική, «κατευθυνόμενη» από τους καθηγητές εξέταση, λέγοντας πως πρέπει να αξιολογηθεί αποκλειστικά για τα δικά του έργα. Αναγνωρίζοντας το ταλέντο του και την αυξανόμενη φήμη του, το Royal College άλλαξε τους κανονισμούς του και του απένειμε το δίπλωμα.

Το 1964 μετακομίζει στο Λος Αντζελες, όπου το φως της Δυτικής Ακτής και του Ειρηνικού απογειώνει την έμπνευσή του και δημιουργεί μια σειρά από πίνακες ζωγραφικής με πισίνες χρησιμοποιώντας ζωντανά ακριλικά χρώματα. Μέχρι το 1974 ζει ανάμεσα στο Λονδίνο, το Παρίσι και το Λος Αντζελες μέχρι που ξεκινά η δυνατή δεκαετής προσωπική σχέση του με τον Γκρέγκορι Εβανς –ο οποίος βέβαια παρέμεινε συνεργάτης και φίλος του μέχρι σήμερα– και μετακομίζει μόνιμα στο Χόλιγουντ Χιλς, σε ιδιόκτητο σπίτι όπου φτιάχνει ένα τεράστιο στούντιο.

Πειραματίζεται με σκίτσα, ακουαρέλες, εκτυπώσεις και φυσικά με τις διάσημες μεγάλες ζωγραφιές τοπίου που μαζικά άρχισε να παράγει τη δεκαετία του 1990, όταν επέστρεψε στην πατρίδα του στη Βρετανία αφού πούλησε τα δύο σπίτια του στο Χόλιγουντ και το Μαλιμπού, για να φροντίσει την άρρωστη μητέρα του. Αυτές οι ζωγραφιές, τα αποκαλούμενα τοπία του Γιορκσάιρ, αποκαλύπτουν λεπτομερείς παρατηρήσεις για τις μεταβαλλόμενες τέσσερις εποχές στον κόσμο και πως το φως, ο χώρος και η φύση βρίσκονται σε συνεχή κίνηση με υπέροχα φωτεινά χρώματα και χαρακτηριστικά μοτίβα.

Συνεχίζει τους πειραματισμούς του με εκτυπώσεις, υδατογραφίες, κολάζ και στη φωτογραφία, αλλά εντάσσει στην εικαστική φαρέτρα του τα ηλεκτρονικά μέσα που αρχίζουν να κατακλύζουν τον κόσμο μας. Στον δημιουργικό του οίστρο χρησιμοποιεί πλέον χαρτοπολτό, συσκευές φαξ, βίντεο, πολυμέσα και πρωτίστως προγράμματα σχεδίασης σε υπολογιστές και iPad. O 83χρονος σήμερα Χόκνεϊ είναι ένας θαυμαστός εικαστικός καλλιτέχνης που χειρίζεται άψογα και προς όφελος της δημιουργίας του τις νέες τεχνολογίες με πραγματικά απαράμιλλα έργα.

Πάντα όμως σε όλη τη διάρκεια της καριέρας του επέστρεφε στη ζωγραφική πορτρέτων. Από το 1968 ζωγράφιζε φίλους, εραστές και συγγενείς, σε ρεαλιστικό στιλ. Αυθόρμητα και επανειλημμένα τον προσέλκυε το ίδιο θέμα που το ζωγράφιζε σε πολλές εκδοχές κατά την πάροδο του χρόνου. Πολλαπλά πορτρέτα της οικογένειάς του, της μητέρας του, των συνεργατών του, των φίλων του μα περισσότερο από όλα αυτά στράφηκε στη δική του φιγούρα δημιουργώντας όλα αυτά τα χρόνια πάνω από 300 αυτοπροσωπογραφίες.

Από το 1999 μάλιστα ώς το 2001 ο Χόκνεϊ χρησιμοποίησε μια φωτογραφική «camera lucida» για να διερευνήσει την ιστορία της τέχνης αλλά και να πειραματιστεί στο στούντιό του. Δημιούργησε πάνω από 200 σχέδια -πορτρέτα φίλων, της οικογένειάς του και του εαυτού του- χρησιμοποιώντας αυτή τη συσκευή που βασίζεται σε παλιούς φακούς-αντίκες.

Αυτή την εποχή στη National Portrait Gallery (Εθνική Πινακοθήκη Πορτρέτων) του Λονδίνου μια μεγάλη και σημαντική έκθεση του σπουδαίου Βρετανού εικαστικού δημιουργού εξερευνά τη ζωή και το έργο του μέσα από 150 πορτρέτα δημιουργημένα από τη δεκαετία του 1950 μέχρι σήμερα.

Με τίτλο «David Hockney: Drawing from Life» οι λάτρεις της τέχνης στο όμορφο κτίριο πίσω από την πλατεία Τραφάλγκαρ στο Σεντ Μάρτινς απολαμβάνουν τους πειραματισμούς του στις αυτοπροσωπογραφίες, στα πορτρέτα με τους γονείς του αλλά και στις υπέροχες φιγούρες μιας χούφτας πολύ κοντινών ανθρώπων του. Ξεκίνησε στις 27 Φεβρουαρίου και θα διαρκέσει μέχρι τις 28 Ιουνίου - από τις 18 Μαρτίου λόγω της πανδημίας Covid-19 η πινακοθήκη είναι προσωρινά κλειστή.

Ενα απλό μολύβι, ένας μαρκαδόρος, μια γραφίδα χάραξης και ο Χόκνεϊ δημιουργεί χωρίς αντιπάλους. Εκθαμβωτικός πάντα με το χάρισμα και το ταλέντο του να ξεχειλίζει, καθώς αποτυπώνει όχι μόνο το σώμα και την πραγματικότητα αλλά πολύ περισσότερο την ψυχή των μοντέλων του μέσα από το βλέμμα του. Τον εαυτό του τον αποτυπώνει στη φθορά του χρόνου σχεδιάζοντας τα μάτια του μέσα από τους φακούς των γυαλιών του. Ακόμα και σε μας που κοιτάζουμε τα πορτρέτα του νιώθουμε να μας ταξινομεί καθώς στις αυτοπροσωπογραφίες του, η ματιά του διαβάζει βαθιά την ψυχή μας.

Είναι εκπληκτικό βέβαια πόσο τρυφερά ζωγραφίζει τη μητέρα του. Το «μοντέλο» κοιτά στωικά, με αγάπη και εκτίμηση τον γιο-καλλιτέχνη.

Το σχέδιο ταιριάζει στον Χόκνεϊ και αφήνει γενναιόδωρα χώρο στο έργο του για τους τρεις περισσότερο κοντινούς του ανθρώπους. Τον δεκαετή σύντροφο και αξιόπιστο συνεργάτη του για μια πεντηκονταετία Γκρέγκορι Εβανς σε γοητευτικές στάσεις αλλά και ένα υπέροχο πορτρέτο με φωτογραφίες Polaroid. Tη σχεδιάστρια υφασμάτων Celia Birtwell που συχνά περιγράφεται ως «μούσα» του. Απολαμβάνουμε την πορεία της, παρασυρόμαστε από το βλέμμα και τη διάθεσή της καθώς παρακολουθούμε την αλλαγή στο σώμα και το πρόσωπό της όπως περνούν τα χρόνια στις υπέροχες ζωγραφιές του. Και βέβαια τον διά βίου φίλο και συνεργάτη του τυπογράφο Maurice Payne και τα «χωρίς κίνηση» πορτρέτα του που τον αποτυπώνουν να γερνάει και να στοχάζεται.

Το 2019 ο Χόκνεϊ «ενημέρωσε» τα πορτρέτα και των τριών αγαπημένων του με μια σειρά έργων δημιουργημένων με μελάνι τα οποία παρουσιάζονται στην έκθεση. Μάλιστα ο ίδιος ο καλλιτέχνης με τους τρεις φίλους του φωτογραφήθηκε μπρος από τα έργα. Είναι σαν να παρακολουθείς τους χαρακτήρες μιας ταινίας που από τα νεανικά τους χρόνια ωριμάζουν γοητευτικά μέσα στα μάτια του δημιουργού.

Σκιτσάρει ο Χόκνεϊ και το σκίτσο τού επιτρέπει να κρατά από τους ανθρώπους αυτό που αγαπά. Η έκθεση στην καρδιά της βρετανικής πρωτεύουσας έρχεται να μας αποκαλύψει τη φρεσκάδα του έργου του κι έναν καλλιτέχνη γεμάτο περιέργεια για τους συνανθρώπους και για τον εαυτό του που ολοζώντανος χαίρεται να εφευρίσκει και να δημιουργεί.

? «David Hockney: Drawing from Life», Εθνική Πινακοθήκη Πορτρέτων, Λονδίνο, μέχρι 28 Ιουνίου 

? Μένουμε ασφαλείς! Λόγω της πανδημίας απολαμβάνουμε διαδικτυακά εκθέσεις και συλλογές στην πινακοθήκη και ξεναγούμαστε στις γκαλερί.