«Ιστορικό λάθος» ή σύμπτωμα του εκφυλισμού της Ευρώπης

Πριν από έντεκα χρόνια, ο Jean Peyrelevade, ο πρώην πρόεδρος της γαλλικής τράπεζας Credit Lyonnais, είχε υπογράψει ένα βιβλίο όπου παρουσίαζε τον Νικολά Σαρκοζί ως «ιστορικό λάθος» σε σχέση κυρίως με την πρόθεσή του να μεταρρυθμίσει τη γαλλική οικονομία και κοινωνία. Ο τότε πρόεδρος της Γαλλικής Δημοκρατίας δεν βρέθηκε ωστόσο σε μια ιστορική συγκυρία που θα μπορούσε να τον καταστήσει ιστορικό λάθος.

Για τον Μπόρις Τζόνσον όμως -με το επίσης σύμμεικτο αίμα- τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά. Η περσόνα του συνέπεσε με την παρακμή της ευρωπαϊκής ιδέας. Ετσι, η θέση που λαμβάνει ο πολιτικός ανάμεσα στη συγκυρία και στην ιστορία αποκτά ειδικό σημασιολογικό βάρος. Και όχι μόνο. Ο Μπότζο, ο αντιευρωπαίος φιλέλληνας, κρατά το τιμόνι της Μεγάλης Βρετανίας έχοντας τη δυνατότητα να την οδηγήσει εκτός Ε.Ε., με ή χωρίς συμφωνία. Το ενδιαφέρον για την ψυχοπαθολογία του Βρετανού πρωθυπουργού εντείνεται συνεπώς όσο πλησιάζουμε στην 31η Οκτωβρίου.

Θα αποδειχθεί ο Μπόρις Τζόνσον ένα ιστορικό λάθος; Πρόκειται για ακόμα μια ναρκισσιστική προσωπικότητα που μας κυβερνά; Το βέβαιο είναι πως βρήκε πρόσφορο έδαφος σε μια στιγμή δυσφορίας του βρετανικού πολιτισμού και κατακερματισμού της Ε.Ε., ενσαρκώνοντας μια πολιτική πρόταση που ενισχύει τα εθνικιστικά αισθήματα. Ταυτόχρονα ο ίδιος δεν έπαψε ποτέ να μετατρέπει την άσκηση πολιτικής εξουσίας σε σόου. Ο θεατρινισμός είναι, εξάλλου, μια από τις παθολογίες των σύγχρονων δημοκρατιών, οι οποίες έχουν εξελιχθεί σε κατεξοχήν κοινωνίες θεάματος.

Ο Μπόρις Τζόνσον είναι λοιπόν το σύμπτωμα εκφυλισμού της Ευρώπης, η ενσάρκωση της κατασκευής νέων εθνικών ταυτοτήτων. Στην πραγματικότητα ο Βρετανός ηγέτης ενσαρκώνει μια παλινδρόμηση σε επίπεδο ταυτότητας, σε άλλα σημαίνοντα αλλά όχι στο «εμείς» της Ευρώπης. Αν μιλούσαμε με όρους κλινικούς, θα τολμούσαμε να πούμε πως πρόκειται για μια «μεθοριακή περίπτωση» -όπως θα τη χαρακτήριζαν οι ψυχαναλυτές- που δεν σέβεται τις συναλλαγές (ευρωπαϊκές και όχι μόνο).

Είναι γνωστός, ευρέως, ως κλόουν της βρετανικής Δεξιάς, ως δημαγωγός και γνήσιο τέκνο των fake news. Τι σχέση έχουν όλα αυτά με τη ναρκισσιστική προσωπικότητα; Για τον Νάρκισσο, ο άλλος δεν υπάρχει. Υπάρχει η ανάγκη για την προσοχή και τον θαυμασμό του άλλου, τα οποία αναζητά σαν εθισμένος.

Για να τα εξασφαλίσει, ψεύδεται, κατασκευάζει ιστορίες, γίνεται παλιάτσος, υπερβάλλει για τις επιδόσεις και τα ταλέντα του. Δεν χρειάζεται να υπενθυμίσουμε αναλυτικά τις φορές που ο Μπόρις κατηγορήθηκε για ψευδείς ειδήσεις κατά τη διάρκεια της δημοσιογραφικής του καριέρας.

Ενδεικτικά, πριν από λίγες ημέρες, ο βρετανικός Independent έγραφε πως η ανάγκη του Μπόρις Τζόνσον για θαυμασμό κρύβει μια βαθιά ριζωμένη ανασφάλεια. Ο ναρκισσισμός άλλωστε υπαγορεύει τη στροφή της λιβιδινικής ενέργειας στα κατάλοιπα του παιδικού μας εαυτού.

O Μπόρις έζησε μια όχι και τόσο ευτυχισμένη παιδική ηλικία στις Βρυξέλλες. Η μητέρα του υπέστη νευρικό κλονισμό στο μεγάλο απομονωμένο σπίτι τους στα προάστια της πόλης και νοσηλεύτηκε για εννέα μήνες ενόσω ο γάμος της με τον Στάνλεϊ (τον πατέρα του Μπόρις, που διατελούσε ευρωβουλευτής των Συντηρητικών και υψηλόβαθμο στέλεχος της Eυρωπαϊκής Eπιτροπής και της Παγκόσμιας Tράπεζας) κατέρρεε.

Οταν λοιπόν ο ενήλικος πλέον Μπόρις επέστρεψε στην «καρδιά της Ευρώπης» ως ανταποκριτής της Daily Telegraph, κατασκεύαζε για καιρό αντιευρωπαϊκές ιστορίες, χαϊδεύοντας τον ευρωσκεπτικισμό και ενισχύοντας την ξενοφοβία για χάρη των μεγιστάνων του Τύπου Ρούπερτ Μέρντοχ και Κόνραντ Μπλακ, όπως του καταλογίστηκε εκ των υστέρων.

Είκοσι χρόνια αργότερα και αφού σαγήνευσε αρκετούς Βρετανούς με συνθήματα οικονομικής αμφεταμίνης, έγινε ο πρωθυπουργός-σταυροφόρος υπέρ του Brexit dream, της εξόδου της Βρετανίας από την Ε.Ε. ακόμα και χωρίς συμφωνία. Κατά πόσο η εξουσία στα χέρια του θυμίζει ξεκαθάρισμα λογαριασμών με τον πατέρα του, ο οποίος το 2016 είχε υποστηρίξει την παραμονή της Βρετανίας στην Ε.Ε.;

Οι εμπνευστές του Μπόρις -σύμφωνα με τον ίδιο- είναι ο Περικλής και Τσόρτσιλ. Σε ένα άρθρο ο Guardian σπεύδει ωστόσο να διασαφηνίσει πως δυστυχώς μοιάζει περισσότερο στον ματαιόδοξο Αλκιβιάδη, του οποίου μοναδικό ιερό και όσιο είναι ο εαυτός του.

Οι ναρκισσιστικές προσωπικότητες δεν έχουν άλλωστε ενσυναίσθηση. Ο Μπόρις μιλά για όλα με απροκάλυπτη ευθύτητα αλλά οι υποσχέσεις που... δεν κρατά καταδεικνύουν ένα διχασμένο υποκείμενο, γεμάτο θεμελιώδεις αντιφάσεις. Φέρει έναν διχασμό που αποτυπώνεται ακόμα και στα δύο κείμενα που συνέταξε για το Brexit, ένα υπέρ και ένα κατά.

Φυσικά στη δημοσιότητα δόθηκε μονάχα το δεύτερο. Απαγγέλλει συχνά-πυκνά στίχους από τα αρχαία ελληνικά κείμενα (έχει κάνει κλασικές σπουδές σε Ιτον και Οξφόρδη), διατυμπανίζει την αγάπη του για την ελληνική αρχαιότητα, αλλά δεν στηρίζει την επιστροφή των Μαρμάρων στην Ελλάδα.

Προ ημερών ο Independent έγραφε πως ο Τζόνσον θα γίνει ο Τσίπρας του 2019. Το δημοσίευμα αναφερόταν στη ρητορική των δύο ανδρών και την αντίδραση των Βρυξελλών. Ο Μπόρις, όμως, με τις τουρκικές αριστοκρατικές ρίζες, δεν έχει σχέση με τον Αλέξη. Ούτε η Ελλάδα με τη Βρετανία. Ο Βρετανός ηγέτης -γνωστός για τις μπλόφες και τα ψέματά του- υιοθέτησε μια νοοτροπία απομόνωσης βασισμένη στην έξωθεν απειλή, σε έναν κόσμο διασυνδεδεμένο, εκμεταλλευόμενος τη νοσταλγία των Βρετανών για το αποικιοκρατικό παρελθόν τους και τη βρετανική ιδιαιτερότητα.

Η ψευδαίσθηση μιας εθνικής κυριαρχίας είναι γοητευτική αλλά επικίνδυνη, καθώς το Brexit επιταχύνει την παρακμή της Ευρώπης.

Δεν έχει καμία σημασία να προσθέσουμε κάτι για το πλούσιο βιογραφικό του ως πολιτικού, δημοσιογράφου ή συγγραφέα - τις τουρκικές ρίζες του, τη viral φωτογραφία στο Μέγαρο των Ηλυσίων ή την πρόσφατη εμφάνισή του στο Μπιαρίτς. Οπως δεν έχει σημασία να αναφερθούμε εκτενώς στη σχέση του με τις γυναίκες και τα παιδιά εντός και εκτός γάμων. Είναι όλα γνωστά. Δεν θα είχε σημασία να μπούμε καν στο μυαλό του Μπόρις, που αγαπούσε την αρχαία Ελλάδα και μισούσε τη σύγχρονη Ευρώπη, εάν η Ε.Ε. δεν είχε αποτύχει να γίνει ένα αποτελεσματικό πολιτικό σώμα. Αυτό είναι το πραγματικό «πολιτικό σύμπτωμα» που προσδίδει μια αναπάντεχη σημασία στις ναρκισσιστικές προσωπικότητες σε θέσεις-κλειδιά.