Αν υπάρχει κάποια «γης» όπου ο χρόνος φαίνεται να έχει σταματήσει και αν σ' αυτή τη «γης» υπάρχει ένας άνθρωπος, τότε κατά πάσα πιθανότητα μιλάμε για την κ. Ιωάννα Πρωΐου από την Ικαρία.
Τη συναντήσαμε, δύο χρόνια μετά την πρώτη μας γνωριμία, αυτή τη φορά στο νησί της, λίγες μέρες πριν από τα γενέθλιά της. Θα έκλεινε τα 107, με ρότα για τα 108 (τουλάχιστον).
Αλλαξε κάτι από παλιά; Οχι. Ούτε η ίδια ούτε το απίστευτο μυαλό της ούτε η όρεξή της για δημιουργία ούτε, φυσικά, η δική μας έκπληξη μπροστά σε όλα αυτά. Ναι, δύο χρόνια μετά την πρώτη μας συνάντηση, η κ. Ιωάννα είναι μια χαρά (φτου σκόρδα!). Χαίρει άκρας υγείας, χαίρει αγάπης και εκτίμησης ικανής να την αναζωογονούν καθημερινά και, κυρίως, χαίρει οράματος. Οσο κι αν ακούγεται περίεργο για κάποιους, ναι, η κ. Ιωάννα έχει ακόμα πράγματα να κάνει και αγωνίζεται γι' αυτά. Και έχει και τη δύναμη γι' αυτόν τον αγώνα.
Το «Σπίτι του Αργαλειού», ένας από τους προσωπικούς στόχους της, έχει ήδη γίνει πραγματικότητα. Σε έναν μικρό, μα δυναμικό χώρο, γεμάτο από αργαλειούς και υφαντά, δίπλα στο δημοτικό σχολείο Ραχών Ικαρίας, όποιος θέλει, μπορεί να μάθει και να εξασκηθεί στην τέχνη της υφαντικής με αργαλειό, υπό την καθοδήγηση της ίδιας και των βοηθών της.
«Από 10 χρόνων δούλευα νύχτα - μέρα στο αργαλειό μου. Ακόμα θυμάμαι το πρώτο μου υφαντό», μας λέει η κ. Πρωΐου. «Είχε πεθάνει ένα ζωντανό και χιλιοπαρακάλεσα τη μάνα μου να με αφήσει να πάρω το μαλλί του. “Μα, της νεκρής κατσίκας το μαλλί θέλεις;” μου λέει εκείνη. Ε, με αυτό το μαλλί, που θα θάβονταν μαζί με την κατσίκα, έκανα το πρώτο μου υφαντό. Χαρά που είχα!». «Τότε, τίποτα δεν πήγαινε χαμένο», συμπληρώνει. «Και από τον θάνατο μπορούσες να βγάλεις ζωή».
Η χαρά της εκείνη διόλου δεν έχει ξεθωριάσει μήτε έναν αιώνα (στην κυριολεξία) μετά. «Το αργαλειό» της, όπως το λέει, πάντα σε ουδέτερο, λες και είναι παιδί μικρό, είναι για την ίδια φιλοσοφία ζωής και συμπαραστάτης.
«Ολη μου η ζωή, από τις φασκιές της μάνας μου, που με είχε και με κοίμιζε δίπλα στο αργαλειό, μέχρι τα τώρα, κατοχές, πείνες, χαρές και λύπες, όλα με το αργαλειό μου τα πέρασα και με το αργαλειό μου τα ξεπέρασα», μας λέει. «Μακάρι όλα τα κορίτσια να μάθαιναν -αυτός είναι ένας από τους στόχους μου: να φέρω τους νέους κοντά στο αργαλειό».
Και εξηγεί: «Κάποια στιγμή, οι πρώτοι άνθρωποι κρύωναν. Επρεπε να ντυθούν. Και άρχισαν να πλέκουν. Να φτιάχνουν υφαντά. Στο αργαλειό μπορείς να φτιάξεις τα πάντα. Μετά, η τεχνολογία τα έκανε ηλεκτρικά και όλα γίνονται πιο γρήγορα. Μα η πραγματική χαρά, η βαθιά ευχαρίστηση που είναι και ζωογόνος, είναι το παλιό, το γνήσιο αργαλειό».
Η ίδια από νωρίς θέλησε να προσδώσει και μια φιλοσοφική έννοια, σχεδόν υπαρξιακή, στη γνώση του αργαλειού, ως μέσο ελευθερίας. Γιατί είναι εξαιρετικά ελεύθερο πνεύμα η κ. Ιωάννα. Ούτε σε έρωτες πιστεύει μήτε ήθελε ποτέ να παντρευτεί (αν και είχε έναν ευτυχισμένο γάμο) μήτε σε θεούς ή δαίμονες πιστεύει: «Πάντα ήθελα την ελευθερία μου. Και τώρα που μεγάλωσα, αφοσιώθηκα στις τρέλες μου. Στο αργαλειό και στις πέτρες μου. Να διαβάζει το μυαλό μου και να βγάζει σχέδιο -και πάνω στις πέτρες και πάνω στο αργαλειό».
Οι πέτρες είναι ένα άλλο μεγάλο κομμάτι της ίδιας. Τις «διαβάζει», όπως λέει, και ανακαλύπτει πάνω τους μορφές, «ζωγραφισμένες» ήδη από τη φύση. Εχει εκατοντάδες. Εχει βγάλει και βιβλίο. «Μόλις είδα την πρώτη μορφή πάνω στην πέτρα, είπα: κοίτα να δεις. Αυτές οι πέτρες μιλάνε! Αρα θα υπάρχουν και άλλες που μιλάνε!».
Βιβλίο έχει βγάλει και για την ικαριώτικη διάλεκτο. Κάτι σαν λεξικό με την ντοπιολαλιά του τόπου της.
«Βούα. Ετσι λέγεται το αργαλειό στην Ικαρία», μας λέει... Βασικά, δεν σταματάει να μας λέει. «Είμαι γλωσσοκοπάνα», παραδέχεται και γελάει μαζί μας. «Είσαι περιβόλι», της λένε οι φίλοι. Αυτό που προσωπικά διαπίστωσα, πάντως, είναι πως είναι εξαιρετικά σοβαρή και προσεκτική στα λόγια της. Και διόλου κουραστική.
Στις συζητήσεις μαζί της, μπορεί να αναλύσει από το πώς υφαίνεται το κάθε είδος μαλλιού και από ποιο θα πάρεις τα πιο υγιεινά σκεπάσματα και ρούχα, μέχρι τη Μεγάλη Εκρηξη. Το πώς δημιουργήθηκε ο κόσμος την απασχολεί πολύ τελευταία. Αν και αυτό που την προβληματίζει περισσότερο από όλα είναι ο ουρανός και η ελευθερία που σου δίνει: «Τόσο χρήμα ξοδεύεται για ένα σωρό εφευρέσεις και λέω: γιατί δεν έχουν κατορθώσει ακόμα να μας βάλουν φτερά; Να γίνουμε κι εμείς πουλάκια;», μας λέει με λαχτάρα.
Ακόμα, έως σήμερα, άνθρωποι από όλο τον κόσμο (στην πρόσφατη συνάντησή μας, μια Ελληνοαμερικανίδα έπαιρνε οπτικοακουστικό υλικό) επιδιώκουν να τη συναντήσουν, να φωτογραφηθούν μαζί της και να της μιλήσουν. Κυρίως, όμως, να τη ρωτήσουν.
Γιατί μπορεί η κ. Ιωάννα να τα έχει 400, μπορεί το μυαλό της να δουλεύει σαν να είναι νεαρό κορίτσι, μπορεί και το σώμα της να είναι σε εξαιρετική κατάσταση γιατί το προσέχει πολύ (ίσως χρειάζεται να μιλάς κάπως πιο δυνατά για να σε ακούσει, αλλά τι μ' αυτό;), ωστόσο, όσο και να το πεις, προξενεί έκπληξη ένας άνθρωπος 108 ετών να δείχνει, να φέρεται, να μιλάει, να συνομιλεί και να δημιουργεί όπως η ίδια.
Της λέμε πως σε τρία χρόνια, το 2021, θα έχουν συμπληρωθεί 200 χρόνια από την Επανάσταση του 1821 και πως η ίδια έχει ζήσει περισσότερο από τα μισά αυτών και χαμογελάει.
«Δεν ξέρω πόσο μου μένει ακόμα», μας απαντά, «ξέρω όμως ότι είμαι καλά. Ζωντανεύουμε ακόμα!», καταλήγει με γλύκα και σοβαρότητα μαζί.
«Αυτά είναι μικροπράγματα», μας αποστομώνει στο τέλος. «Το πόσο θα ζήσω και το γιατί. Αυτό που μπορώ να σου πω, γι' αυτό που όλοι με ρωτάνε, τι πρέπει να γίνει για να ζήσει κάποιος πολύ, τούτο άκου: Πρώτον, να μη ζηλεύεις. Τι έχει ο άλλος, τι δεν έχει, να μη σε νοιάζει. Δεύτερον, να είναι η καρδούλα μου μέσα καλή. Να αγαπάς το Σύμπαν όλο. Εγώ σε αυτό πιστεύω. Δεν πιστεύω στον θεό. Πιστεύω στη φύση και στα δημιουργήματά της. Τρίτον, να μην είσαι παραδόπιστος. Δεν χρειάζεται πολλά ο άνθρωπος για να ζήσει. Τα απαραίτητα να έχει και φτάνουν. Είδες πού μας οδήγησε η απληστία. Σε καταστροφές του περιβάλλοντος, σε πολέμους και σκοτωμούς. Τα έζησα και τα ξέρω. Τέταρτον και σπουδαιότερο, να είσαι δημιουργός. Να τρως τον άρτο σου με τον ιδρώτα του προσώπου σου, που λέει και το Ευαγγέλιο (σ.σ. το έχει διαβάσει, ξέρει εδάφια απ' έξω κι ας μην πιστεύει). Και φυσικά να προσέχεις το σώμα σου -αυτό σε κουβαλάει... Αυτά είναι. Αυτά σου λέω και να έχεις την ευχή μου».
Η κ. Ιωάννα γράφει και στίχους. «Σαν ποιηματάκια, σαν τραγουδάκια... δένουν οι λέξεις στο μυαλό μου ακόμα», μας λέει.
Για το «τελικό φευγιό», όπως ονομάζει τον θάνατο, έχει δημιουργήσει πρόσφατα ένα τέτοιο. Που, φυσικά, συνδέεται και πάλι με το αργαλειό της, «δηλαδή με τη ζωή».
Δεν το απαγγέλλει, το σιγοτραγουδά:
«Τάκου τάκου τ' αργαλειό μου
ώσπου να 'ρθει ο καλός μου
ο καλός μου ο Μιχάλης
να με βάλει
στη θερμή του την αγκάλη
να με κάνει νάνι, νάνι
τον αξύπνητο τον ύπνο».
*** Η πρώτη συνέντευξη/παρουσίαση της κ. Ιωάννας Πρωΐου στην «Εφ.Συν.» έγινε τον Ιούλιο του 2016.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας