«Συνένοχοι» στην φοροαποφυγή

Σε συνέντευξή του στη γαλλική εφημερίδα Liberation ο νέος ισχυρός άνδρας της Κομισιόν Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, παραδέχεται ότι το σκάνδαλο φοροαποφυγής, γνωστό ως LuxLeaks, του έχει κάνει ζημιά, αλλά υποστηρίζει ότι όλοι γνώριζαν και κανείς δεν μιλούσε, ενώ υπήρχαν μάλιστα και «ορισμένες χώρες που αντέδρασαν» το 1997, στην πρόταση του να υιοθετηθεί δεσμευτικής ντιρεκτίβας «κατά του επιζήμιου φορολογικού ανταγωνισμού» στη Ε.Ε. 

Ο Γιούνκερ κέρδισε μεν την ψήφο εμπιστοσύνης του Ευρωκοινοβουλίου τον περασμένο μήνα, αλλά από τότε το σκάνδαλο διογκώνεται μέρα με τη μέρα, με αποκαλύψεις νέων ονομάτων πολυεθνικών που συνήψαν ιδιαίτερα ευνοϊκές φορολογικές συμφωνίες με το Λουξεμβούργο, αλλά και την προσωπική εμπλοκή του Γιούνκερ στο σχεδιασμό αυτής της στρατηγικής, που μετέτρεψε το μικροσκοπικό Μεγάλο Δουκάτο σε onshore φορολογικό παράδεισο, εις βάρος άλλων ευρωπαϊκών χωρών, οι οποίες έχαναν τεράστια έσοδα από φόρους.

Χθες, Πέμπτη, οι Financial Times περιέγραψαν, σε ένα αρκετά απολαυστικό ρεπορτάζ, ποιος ήταν ο ρόλος του Γιούνκερ από το αξίωμα του πρωθυπουργού του Λουξεμβούργου στο μηχανισμό φοροαποφυγής που είχε στήσει το Δουκάτο, βιομηχανικής κλίμακας.

«Ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ είχε πάρει ένα άτακτο ύφος», ξεκινάει το δημοσίευμα. «Ήταν λίγο πριν τις εκλογές του 2004 και ο τότε πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου δεν μπορούσε να κρατήσει μυστικό ότι το Δουκάτο ετοιμαζόταν να πιάσει στα δίκτυα του άλλη μια μεγάλη επιχειρηματική ψαριά. Η ΑOL και η Amazon ήδη μετακόμιζαν στο Λουξεμβούργο [...]. Και ο κ.Γιούνκερ- λέει ο τότε πολιτικός του αντίπαλος, Ζανό Κρεκέ- άφησε να εννοηθεί ότι θα ακολουθήσουν κι άλλες. Έτσι, μετά από λίγο ο κ. Γιούνκερ, είπε με μισό χαμόγελο: "Μου αρέσουν τα Μήλα (Apples)". Πολύ σύντομα η θυγατρική iTunes της Apple έκτισε το ευρωπαϊκό της σπίτι στο Λουξεμβούργο και ακολούθησαν η Microsoft, η Cisco και η eBay. Οι εξελίξεις αυτές χαιρετίστηκαν ως άλλος ένα θρίαμβος για την αναγέννηση του μικρότερου κυρίαρχου θύλακα στην Ευρώπη».

Εκείνη την εποχή και έκτοτε, όλα αυτά τα χρόνια, όλοι γνώριζαν λέει τώρα στην Liberation, ο Γιούνκερ, αρνούμενος ωστόσο να παραδεχθεί ξεκάθαρα ότι είχε ενεργό ρόλο στην οικοδόμηση αυτού του παραδείσου: «Υποκειμενικά μιλώντας δεν έχω μεγαλύτερο μερίδιο ευθύνης από ότι οι υπόλοιποι. Και πρέπει να επισημάνω ότι οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις δεν είπαν απολύτως τίποτα μετά τη δημοσίευση των άρθρων. Αλλά μιλώντας αντικειμενικά, είμαι αποδυναμωμένος διότι η υπόθεση LuxLeaks αφήνει να εννοηθεί ότι μετείχα σε αυτή την επιχείρηση και δεν ακολούθησα τους βασικούς ηθικούς κανόνες. Υπάρχουν πολλές αμφιβολίες στο μυαλό αρκετών Ευρωπαίων και λυπάμαι βαθιά γι αυτό».

Κι εάν πιστέψει κανείς την ιστορία όπως την παρουσιάζουν οι Financial Times, οι αμφιβολίες αυτές φαίνονται δικαιολογημένες: «Στην διάρκεια των παχιών αγελάδων», αναφέρεται στο ρεπορτάζ, «ο κ. Γιούνκερ δεν ντρεπόταν καθόλου να διεκδικεί μερίδιο της επιτυχίας. "Εγώ προσωπικά άσκησα πιέσεις γι αυτές τις εταιρείες να επιλέξουν το Λουξεμβούργο ως την βάση τους στην Ευρώπη κι ούτε ντρέπομαι γι αυτό, ούτε νιώθω την ανάγκη να δικαιολογηθώ" είπε ο Γιούνκερ σε συνέντευξη του το 2004. Την ίδια χρονιά δε περηφανεύτηκε στο περιοδικό Le Quotidien : "Προσελκύσαμε την AOL, την Amazon, την Microsoft. Μερικοί πίστευαν ότι έπεσαν αμαχητί. Εγιναν 200 ώρες διαπραγματεύσεων με την AOL. Πρέπει να σου αρέσει η σκληρή δουλειά και να επιμένεις".

Όσα επιχειρηματικά στελέχη συνάντησαν τότε τον Γιούνκερ, γράφει η εφημερίδα, θυμούνται έναν βολικό, προσιτό ηγέτη, με χιούμορ. «Συναντήσαμε τον Γιούνκερ μια ή δυο φορές» είπε ο Ρόμπερτ Κόμφορτ, πρώην επικεφαλής των φορολογικών υποθέσεων της Amazon, σε μια ειλικρινή συνέντευξη που έδωσε το 2003, για τις διαπραγματεύσεις που οδήγησαν τον αμερικανικό κολοσσό στην φιλόξενη αγκαλιά του Λουξεμβούργου. Το μήνυμα του Γιούνκερ ήταν: «εάν αντιμετωπίσεις κάποιο πρόβλημα που νομίζεις ότι δεν μπορείς να λύσεις, έλα να με δεις. θα προσπαθήσω να σε βοηθήσω» είπε τότε ο Κόμφορτ, που μετά την συνταξιοδότηση του από την Amazon το 2012 έγινε επίτιμος πρόξενος του Λουξεμβούργου στην Πολιτεία της Ουάσιγκτον. 

Τώρα η συμφωνία του Δουκάτου με την Amazon -αλλά και με τη Fiat- ερευνώνται από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή του κ. Γιούνκερ, επειδή ήταν υπερβολικά ευνοϊκή και ακόμα και μερικοί από τους συμμάχους του φοβούνται ότι ο ρόλος που έπαιξε στην απρόσμενη εκτόξευση του Λουξεμβούργου στην κορυφή της λίστας με τις πλουσιότερες κατά κεφαλήν χώρες, μπορεί να γίνει τώρα ο λόγος της πτώσης του. 

Όπως λέει ο Ζαν Πολ Ζεν, ο ανώτατος αξιωματούχος του Λουξεμβούργο για τον τεχνολογικό τομέα επί δυο δεκαετίες, ήταν «μια ευτυχής σύμπτωση» που οι νέοι κανόνες για τον ΦΠΑ στην Ευρώπη άρχισαν να ισχύουν από το 2003, επιτρέποντας εξαιρέσεις για την τεχνολογικές εταιρείες. Αυτό τράβηξε την προσοχή του Ρικ Μάινορ, εκτελεστικού στελέχους της AOL, που άνοιξε τον δρόμο για να χρησιμοποιείται το Λουξεμβούργο ως η βάση στην Ευρώπη για το ηλεκτρονικό εμπόριο. Αυτό που ακολούθησε, λέει ήταν πιθανότατα «η μεγαλύτερη εισβολή Αμερικανών στο Λουξεμβούργο μετά τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο».

Όταν έγιναν σαφείς οι δυνατότητες μιας τέτοιας συμφωνίας,  γράφουν οι Financial Times, το Δουκάτο έβαλε μπροστά τις μηχανές. Κι ενώ ο κ. Γιούνκερ είχε συναντήσεις με δισεκατομμυριούχους, όπως ο Τζεφ Μπέζος της Amazon, οι υπουργοί του όργωναν τις αμερικανικές δυτικές ακτές, επισκεπτόμενοι μεταξύ άλλων την Apple, την Yahoo, την eBay και την Microsoft.

Την τριετία 2003-2006 αυτές οι επισκέψεις ήταν ετήσιες ή και δυο φορές τον χρόνο. Μια φωτογραφία από το 2006 δείχνει υπουργό του Λουξεμβούργου, μαζί με το Μεγάλο Δούκα του Λουξεμβούργου ,στο αρχηγείο της eBay στην Καλιφόρνια. Χαμογελαστοί δίπλα στον γαλαζοαίματο, ήταν επίσης ο επικεφαλής των οικονομικών υποθέσεων της eBay, ο επικεφαλής των φορολογικών υποθέσεων, ο αντιπρόεδρος και ένα χαμηλόβαθμο... διευθυντικό στέλεχος, υπεύθυνο για την έμμεση φορολογία. 

Όπως υποστηρίζει τώρα ο Γιούνκερ στη Liberation, το 1997 προσπάθησε να διασφαλίσει ότι ένας κώδικας καλής συμπεριφοράς θα διέπει «τον επιβλαβή φορολογικό ανταγωνισμό» με την υιοθέτηση του από τους υπουργούς Οικονομικών της ΕΕ.

«Προσπάθησα να κάνουμε και το επόμενο βήμα» λέει, «προτείνοντας μια δεσμευτική ντιρεκτίβα. Αλλά ορισμένες χώρες ήταν αντίθετες. Δεν πιστεύω ότι πρέπει να με αντιμετωπίζουν μεμονωμένα, αποκομμένα από τις πράξεις των άλλων. Ξέρω ότι δεν είναι ευγενής δικαιολογία, αλλά ήταν λάθος όλων, διότι δεν αντέδρασαν στην ανισότητα μεταξύ των εθνικών φορολογικών κανόνων, που επιτρέπουν στις πολυεθνικές να βρίσκουν παράθυρα. Η μάχη κατά της φοροαποφυγής και της απάτης» διακηρύσσει τώρα, με καθυστέρηση δεκαετιών ο Γιούνκερ, «είναι μεταξύ των 10 προτεραιοτήτων μου [...] τώρα ο κόσμος μπορεί να με πιστεύει λιγότερο, αλλά θα αποδείξω ότι όσοι έχουν εμπιστοσύνη σε μένα έχουν δίκιο».

Αποδεχόμενος ότι «η ατμόσφαιρα» πλέον έχει αλλάξει όσον αφορά στο ζήτημα της φορολογίας, ο Γιούνκερ λέει ότι καταλαβαίνει την οργή: «Η κοινή γνώμη και ειδικά τα θύματα της λιτότητας και της σκληρής πολιτικής δεν αποδέχονται πλέον - και πολύ δικαιολογημένα-  την απάθεια άλλων παικτών της οικονομικής και κοινωνικής ζωής. Και επειδή οι κυβερνήσεις τώρα υποστηρίζουν ότι πρέπει να καταπολεμηθεί η φοροαποφυγή και η φορολογική απάτη, πιστεύω ότι κανείς δεν θα έχει αντίρρηση στην υιοθέτηση εργαλείων που θα μας επιτρέψουν να κάνουμε πράξη τα λόγια. Και όταν κατατεθεί η σχετική ντιρεκτίβα το 2015, θα δούμε τότε ποιος αντιτίθεται σε αυτή και ποιος όχι».