Η «αλληλεγγύη» τους... γέρνει προς τα δεξιά

Το διαφημίζουν ως μια ισορροπημένη συμφωνία, μια χρυσή τομή μεταξύ αλληλεγγύης και υποχρέωσης, αλλά το ευρωπαϊκό Σύμφωνο για τη Μετανάστευση και το Ασυλο που συμφωνήθηκε χθες μάλλον... γέρνει περισσότερο προς τα δεξιά.

Ισως γι’ αυτό η κριτική που ασκείται μέχρι αυτή την ώρα στο συμβιβαστικό κείμενο των ευρωπαϊκών θεσμών να προέρχεται μόνο από τα αριστερά, μιλώντας για πιο δύσκολες διαδικασίες ασύλου σε μια Ευρώπη-φρούριο. Πάντως ερωτηθείσα για την ακροδεξιά στροφή η πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, Ρομπέρτα Μέτσολα μίλησε για μια «συμφωνία του Κέντρου», που «δεν είναι τέλεια, αλλά ισορροπημένη».

Ηταν μια δύσκολη εξίσωση, όχι μόνο γιατί οι αποστάσεις ήταν τεράστιες μεταξύ των χωρών-μελών, αλλά και μεταξύ των πολιτικών ομάδων. Χρειάστηκαν τρία χρόνια από την πρόταση της Κομισιόν για το Σύμφωνο και δύο μερόνυχτα διαπραγματεύσεων στις Βρυξέλλες προκειμένου να υπάρξει συμφωνία, που σύμφωνα με την Ε.Ε. προβλέπει περισσότερη αλληλεγγύη και εμπλοκή μεταξύ των 27, αλλά και περισσότερους και ταχύτερους ελέγχους στα εξωτερικά της σύνορα για τη διευκόλυνση των επιστροφών/απελάσεων.

Το Σύμφωνο συντίθεται από πέντε κανονισμούς αλληλένδετους μεταξύ τους. Η μεγάλη καινοτομία είναι ένας δεσμευτικός μηχανισμός αλληλεγγύης: κάθε χώρα της Ε.Ε. θα πρέπει να βοηθά τα κράτη-μέλη πρώτης γραμμής που δέχονται μεταναστευτική πίεση, είτε δεχόμενη στο έδαφός της αιτούντες άσυλο, είτε χρηματοδοτώντας τα συστήματά τους για την παροχή ασύλου.

Κάθε χρόνο 30.000 αιτούντες άσυλο θα επιλέγονται από τις χώρες πρώτης υποδοχής προς μετεγκατάσταση σε άλλα κράτη-μέλη. Προς το παρόν έχουν οριστεί 600 εκατομμύρια ευρώ ως χρηματοδοτική συνεισφορά. Σε περίπτωση που ένα κράτος-μέλος δεν θέλει να φιλοξενήσει μετανάστες, θα πρέπει να πληρώνει 20.000 ευρώ για κάθε μετανάστη που δεν φιλοξενεί.

Σε περίπτωση μαζικών αφίξεων ή «εργαλειοποίησης» των μεταναστών -όπως είδαμε στον Εβρο το 2020- η Κομισιόν θα μπορεί να κηρύξει «κατάσταση κρίσης», η οποία συνεπάγεται περισσότερες μετεγκαταστάσεις και οικονομικές συνεισφορές. Ο «συναγερμός» θα κρατάει το πολύ έναν χρόνο.

Για όλα τα άτομα που εισέρχονται παράνομα στην ευρωπαϊκή επικράτεια τίθεται σε εφαρμογή συστηματικός έλεγχος στα εξωτερικά σύνορα με έλεγχο της ταυτότητάς τους, της υγείας τους, του προφίλ ασφάλειάς τους εντός 7 ημερών. Τότε δεν θεωρείται ότι βρίσκονται σε ευρωπαϊκό έδαφος και εάν το αίτημά τους είναι αβάσιμο, υπόκεινται άμεσα σε διαδικασία ταχείας επιστροφής. Κατά τον έλεγχο αυτό όλα τα βιομετρικά τους δεδομένα, συμπεριλαμβανομένων των δακτυλικών αποτυπωμάτων, καταγράφονται σε βάση δεδομένων EURODAC, στην οποία έχουν πρόσβαση οι αρμόδιες αρχές με δυνατότητα προσθήκης συγκεκριμένου αρχείου εάν παρουσιάζουν κίνδυνο ασφαλείας.

Επίσης υπάρχει και παράταση για τη «συνοριακή διαδικασία», τη διαδικασία ταχείας διαδικασίας 12 εβδομάδων που τα κράτη-μέλη μπορούν να εφαρμόσουν σε ορισμένες ομάδες ανθρώπων προκειμένου να αξιολογήσουν ταχύτερα τα αιτήματά τους και να τους στείλουν πίσω στις χώρες καταγωγής τους. Αναμένεται να εφαρμόζεται σε μετανάστες που προέρχονται από χώρες με ποσοστά αναγνώρισης ασύλου κάτω του 20%, που αποκρύπτουν στοιχεία από τις αρχές ή θεωρούνται επικίνδυνοι για την εθνική ασφάλεια.

Ωστόσο η ακρογωνιαία αρχή του Κανονισμού του Δουβλίνου εξακολουθεί να υφίσταται: κάθε μετανάστης μπορεί να ζητήσει άσυλο μόνο στη χώρα πρώτης άφιξης στην Ε.Ε. Αλλά με τον νέο νόμο με περισσότερες εξαιρέσεις, όπως για παράδειγμα μια επαγγελματική εξειδίκευση.

Οι νέοι κανονισμοί πρέπει πλέον να εγκριθούν οριστικά από το Συμβούλιο και το Κοινοβούλιο πριν εκδοθούν. Οι ΜΚΟ που εργάζονται στον τομέα αυτό υποστηρίζουν ήδη ότι η συμφωνία αυτή θα μπορούσε να βλάψει τα δικαιώματα των μεταναστών.

«Η συμφωνία θεωρείται νίκη της Ε.Ε. γιατί πρόκειται να εναρμονίσει τους κανόνες μετανάστευσης σε όλη την Ευρώπη, αλλά και γιατί επετεύχθη συμφωνία με Αριστερά και Δεξιά, με στήριξη από Βορρά προς Νότο μετά από 7 χρόνια αναμονής» είπαν στην «Εφ.Συν.» διπλωματικές πηγές.

Αμεση ήταν η κριτική της Ευρωπαϊκής Αριστεράς. «Μια μαύρη ημέρα για την Ευρώπη, αφού για ακόμη μία φορά η ηγεσία της απέτυχε να εξασφαλίσει πραγματική αλληλεγγύη, την προστασία των χωρών πρώτης υποδοχής, όπως η Ελλάδα, και το δικαίωμα στο άσυλο. Η πραγματική ευρωπαϊκή αλληλεγγύη αναζητείται. Η υποκρισία είναι σίγουρα εδώ» σχολίασε ο ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Κώστας Αρβανίτης, που συμμετείχε στην αρμόδια επιτροπή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.

«Το όνειρο των δεξιών λαϊκιστών στην Ε.Ε. γίνεται πραγματικότητα. Στις διαπραγματεύσεις για το Μεταναστευτικό Σύμφωνο το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έγινε το χαλάκι του ποδιού των κρατών-μελών», είπε η Κορνέλια Ερνστ από τη Γερμανία.

«Αυτό που χρειαζόμασταν με αυτό το Σύμφωνο ήταν η πλήρης αναθεώρηση των κανόνων και η υποχρεωτική μετεγκατάσταση. Παρά τον νέο δεσμευτικό μηχανισμό αλληλεγγύης στο δίκαιο της Ε.Ε., οι ελλείψεις του είναι έντονες -η αλληλεγγύη σημαίνει πλέον επιτήρηση των συνόρων εντός της Ε.Ε., η μετεγκατάσταση δεν έχει προτεραιότητα και δεν υπάρχουν ειδικές διαδικασίες αλληλεγγύης για την έρευνα και διάσωση αποβίβασης» σχολίασε ο Βέλγος ευρωβουλευτής των Πρασίνων, Φιλίπ Λάμπερτς.

Εντονη ήταν και η αντίδραση των ΜΚΟ. «Λυπούμαστε που ο νέος μηχανισμός αλληλεγγύης à la carte -όπου τα κράτη- μέλη της Ε.Ε. μπορούν να επιλέξουν το είδος της αλληλεγγύης που παρέχουν και κυριολεκτικά να εξαγοράσουν τον εαυτό τους από τη μετεγκατάσταση- δεν θα αντισταθμίσει την αυξημένη ευθύνη που θα πέσει στα κράτη-μέλη στα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε. Αντί να καταστήσουν το σύστημα ασύλου της Ε.Ε. ισχυρότερο και δικαιότερο, τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. προτιμούν να μεταθέτουν την ευθύνη τους για το άσυλο σε χώρες εκτός Ε.Ε., να αποτρέπουν τις αφίξεις και να επιταχύνουν την επιστροφή, εκθέτοντας τους μετανάστες σε παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Ενα άλλο σύστημα ασύλου είναι δυνατό, με ενισχυμένες και αξιοπρεπείς διατάξεις ασύλου και υποδοχής που σέβονται τις ανάγκες των ανθρώπων και τα ανθρώπινα δικαιώματα» ανέφερε η οργάνωση Caritas.