Ο Μπάιντεν στην «τρύπα της κολάσεως»

Μετά τις εικόνες με φόντο το μπλε της θάλασσας της Κορνουάλης, τα φωτογραφικά ενσταντανέ των G7 σε μπαλκόνια και παραλίες, αλλά και την ομαδική φωτογράφηση –με τις απαραίτητες αποστάσεις ελέω Covid-19– με τη βασίλισσα Ελισάβετ, ο Αμερικανός πρόεδρος βρίσκεται από χθες το βράδυ στις Βρυξέλλες. Στην… τρύπα της κολάσεως (hellhole), όπως είχε αποκαλέσει την έδρα των ευρωπαϊκών θεσμών και του ΝΑΤΟ ο προκάτοχός του Ντόναλντ Τραμπ, ο Τζο Μπάιντεν θα αντιμετωπίσει την ωμή πραγματικότητα, τόσο στη διάσκεψη κορυφής του ΝΑΤΟ που πραγματοποιείται σήμερα όσο και στη σύνοδο κορυφής Ε.Ε.-ΗΠΑ που θα γίνει αύριο.

Και, παρά τη μεγάλη ικανοποίηση των Βρυξελλών και τη μεγάλη ανακούφιση σε Ε.Ε. και ΝΑΤΟ που «οι ΗΠΑ επιστρέφουν» ως εταίρος της Ευρώπης, η πραγματικότητα συμπεριλαμβάνει τριβές και διαφωνίες, αλλά και «αγκάθια» στις διατλαντικές σχέσεις.

Οι προσδοκίες είναι μεγάλες και στα δύο μέτωπα. Η διάσκεψη στο ΝΑΤΟ σήμερα έχει κατ’ αρχάς τον ρόλο ενός… πάρτι «to know us better» που οργανώνονταν τη δεκαετία του ‘70, μιας συνάντησης δηλαδή όπου τα μέλη της Συμμαχίας θα γνωριστούν καλύτερα. Εχει όμως και υπαρξιακό χαρακτήρα, αφού οι 30 σύμμαχοι θα θελήσουν να επαναπροσδιορίσουν τις βασικές αρχές της συνύπαρξής τους.

Δεν ήταν μόνο ο τέως πρόεδρος Τραμπ που τάραξε τα θεμέλια της Συμμαχίας, αλλά και οι δηλώσεις του Γάλλου προέδρου Μακρόν ότι «το ΝΑΤΟ είναι εγκεφαλικά νεκρό».

Απαντώντας σε αυτά, ο γενικός γραμματέας Γενς Στόλτενμπεργκ θα καλέσει τους ηγέτες να συμφωνήσουν σε τέσσερα θεματικά κείμενα που συμπεριλαμβάνουν από την πολιτική στο διαδίκτυο και την κλιματική αλλαγή μέχρι την ανθεκτικότητα της κοινωνίας και την αντιμετώπιση της σεξουαλικής βίας ως όπλου πολέμου. Η «κορωνίδα» ωστόσο της συνάντησης θα είναι η φιλόδοξη ατζέντα με τίτλο «ΝΑΤΟ 2030», ένας οδικός χάρτης με τις προτεραιότητες της Συμμαχίας τα χρόνια που έρχονται.

Πρόκειται για έναν μακρύ κατάλογο αλλαγών που θέτει –μεταξύ άλλων– σε διαφορετική βάση τις σχέσεις της Συμμαχίας με τη Ρωσία, αλλά και με την Κίνα, η οποία για πρώτη φορά μπαίνει σε κείμενο συμπερασμάτων της Συμμαχίας ως «πρόκληση», ύστερα από την επιμονή των ΗΠΑ. Μία από τις βασικές προσαρμογές θα αφορά το «στρατηγικό δόγμα» του ΝΑΤΟ που χρονολογείται από το 2010, στο οποίο η Ρωσία αναφέρεται ως «δυνητικός στρατηγικός εταίρος». Το κείμενο που αναμένεται να υιοθετήσουν οι σύμμαχοι σήμερα θα αναφέρεται στη Ρωσία ως «απειλή». Επίσης, θα συμπεριλαμβάνεται ο «εκ του Νότου κίνδυνος», εννοώντας τις ομάδες εξτρεμιστών από χώρες του Σαχέλ (Σενεγάλη, Μαυριτανία, Μάλι, Μπουρκίνα Φάσο, Νίγηρας, Τσαντ, Σουδάν και Ερυθραία) και της Μέσης Ανατολής.

Στα οχτώ συνολικά κεφάλαια του «ΝΑΤΟ 2030», οι σύμμαχοι θα δεσμευτούν –μεταξύ άλλων– στην εμβάθυνση των σχέσεων μεταξύ τους, τη βελτίωση της άμυνας και της αποτροπής, την απόκτηση του τεχνολογικού πλεονεκτήματος έναντι της Κίνας και της Ρωσίας, αλλά και τη διατήρηση της διεθνούς έννομης τάξης.

Δύο νίκες και μία μάχη

Εδώ είναι που η Ελλάδα μετράει και δύο νίκες. Η πρώτη αφορά την προσθήκη μιας παραγράφου, σύμφωνα με την οποία αν κάποιο κράτος-μέλος νιώσει ότι θίγεται η αίσθηση ασφάλειάς του από άλλο σύμμαχο ή ότι ένας άλλος σύμμαχος θίγει τις αρχές και τις αξίες του ΝΑΤΟ θα μπορεί να θέσει το ζήτημα εντός της Συμμαχίας. Είναι μια πολύ σημαντική αλλαγή, γιατί μέχρι τώρα υπήρχε το άρθρο 4, που όμως αφορούσε μόνο εξωτερικούς εχθρούς. Η νέα παράγραφος θα επιτρέπει στην Ελλάδα να θέσει ζήτημα στο ΝΑΤΟ αν απειληθεί από την Τουρκία.

Η δεύτερη νίκη αφορά το θέμα της Λιβύης. Με... μπροστάρισσα τη Γαλλία, οι ηγέτες θα συμφωνήσουν στην αποχώρηση όλων των στρατιωτικών δυνάμεων από τη χώρα. Είναι γνωστό πως η Τουρκία επιμένει ότι οι δικές τις δυνάμεις αφορούν εκπαιδευτές. Αλλά, σύμφωνα με το κείμενο που υπήρχε στο τραπέζι μέχρι αργά το βράδυ της Κυριακής, και αυτοί θα πρέπει να αποχωρήσουν.

Την ίδια στιγμή, σε εξέλιξη βρίσκεται μια μάχη της Ελλάδας. Αφορά το κεφάλαιο που σχετίζεται με τη διεύρυνση των σχέσεων Ε.Ε.-ΝΑΤΟ. Εκεί, η ελληνική πλευρά παλεύει να αλλάξει η διατύπωση του κειμένου για να συμπεριληφθεί και η Κύπρος στα ευρωπαϊκά κράτη που θα έχουν σχέση με το ΝΑΤΟ. Το πλαίσιο που ισχύει μέχρι σήμερα αφορά τα κράτη που έγιναν μέλη της Ε.Ε. το 2003, πριν δηλαδή η Κύπρος μπει στην Ενωση.

Η «ταμπακέρα»

Για τους 30, η βασική «ταμπακέρα» θα αφορά τις αμυντικές δαπάνες. Ο Μπάιντεν δεν πρόκειται να αλλάξει τη «γραμμή» που καθιέρωσε ο Τραμπ, που σημαίνει ότι θα επιμείνει στην αύξηση του ποσοστού της συνεισφοράς των συμμάχων. Στο κοινό ανακοινωθέν, ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ θα καλέσει τους συμμάχους να αυξήσουν «ουσιαστικά και σταδιακά» τα επόμενα δέκα χρόνια τις κοινές αμυντικές δαπάνες.

Το θέμα αυτό βρίσκει αντίθετες τις περισσότερες χώρες, με πρώτη τη Γαλλία. Αναζητείται η «σωστή φρασεολογία» γιατί οι αυξήσεις που προοδευτικά συζητιούνται είναι τεράστιες. Για την Ελλάδα, που σήμερα δίνει στον κοινό ΝΑΤΟϊκό κορβανά περίπου 40 εκατ., οι αλλαγές του Στόλτενμπεργκ μπορεί να φτάσουν έως και τα 230-280 εκατ. τον χρόνο! Η Γαλλία, η Γερμανία και άλλες χώρες με μεγαλύτερο στρατό θα χρειαστεί να δώσουν υπέρογκα ποσά.

Η αποσαφήνιση του θέματος θα παραπεμφθεί στην επόμενη σύνοδο κορυφής, που θα πραγματοποιηθεί στη Μαδρίτη. Τότε θα συζητηθούν και τα άλλα πρακτικά θέματα που θα προκύψουν.

Κλείνουν οι πληγές της διατλαντικής εμπορικής διαμάχης

Η επανεκκίνηση των σχέσεων Ε.Ε.-ΗΠΑ θα πραγματοποιηθεί αύριο, στη σύνοδο κορυφής που θα λάβει χώρα στο κτίριο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου – το γνωστό «Αυγό». Οι πρόεδροι των ευρωπαϊκών θεσμών θα καλέσουν τον πρόεδρο Μπάιντεν να δεσμευτεί για τον τερματισμό των διατλαντικών εμπορικών διαφωνιών. Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και Σαρλ Μισέλ αναμένεται να ευθυγραμμιστούν με τον Τζο Μπάντεν, ζητώντας μια νέα, διεθνή και ανεξάρτητη έρευνα για την προέλευση της Covid-19.

Επτά σελίδες θα είναι το κείμενο που θα συνυπογράψουν οι εταίροι, προσπαθώντας να γιατρέψουν τις πληγές που άφησε η διακυβέρνηση Τραμπ. Οι πιο βασικές πληγές είναι το θέμα της μακράς διαμάχης για τις επιδοτήσεις προς εταιρείες κατασκευής αεροσκαφών από τη μία και η άρση των δασμών στον χάλυβα που επιβλήθηκαν από τον Τραμπ από την άλλη.

Διπλωματικές πηγές αναφέρουν ότι οι αμερικανικές χαλυβουργίες πίεσαν πολύ το σύστημα Μπάιντεν να διατηρηθούν οι φόροι εθνικής ασφάλειας σε βάρος των ευρωπαϊκών εταιρειών, αλλά ο πρόεδρος θέλησε να το λήξει. Στο κοινό ανακοινωθέν, οι δύο πλευρές αναμένεται να δεσμευτούν να συνεχίσουν να εργάζονται προς την άρση όλων των πρόσθετων/τιμωρητικών δασμών και στις δύο πλευρές που συνδέονται με τη διαμάχη για τον χάλυβα και το αλουμίνιο πριν από την 1η Δεκεμβρίου 2021.

«Αγκάθι» η Κίνα

Το θέμα της Κίνας θα μπει στο τραπέζι και αυτής της συνόδου, αλλά οι δύο πλευρές διαφωνούν στην προσέγγιση του Πεκίνου. Η Ε.Ε. έχει υπογράψει επενδυτική συμφωνία με την Κίνα, που όμως έχει τεθεί εν αμφιβόλω μετά τον… πόλεμο κυρώσεων μεταξύ των δύο πλευρών. Η Ε.Ε. επέβαλε κυρώσεις στην Κίνα για «αυθαίρετες κρατήσεις» μελών μειονότητας και η Κίνα απάντησε βάζοντας σε μαύρη λίστα 10 πολιτικά πρόσωπα της Ε.Ε., μεταξύ των οποίων και ευρωβουλευτές! Οι ΗΠΑ θεωρούν την Κίνα ανταγωνιστική και επεκτατική.

Στη σύνοδο των Βρυξελλών θα εφαρμοστεί για μία ακόμα φορά η πολιτική του καρότου και του μαστιγίου: οι δύο πλευρές θα συμφωνήσουν να συνεργαστούν για την πολιτική απέναντι στην Κίνα, αλλά θα ζητήσουν επίσης νέα έρευνα για την προέλευση της πανδημίας της Covid-19, που αρχικά εντοπίστηκε στην κινεζική πόλη Γουχάν.

Στο προσχέδιο υπάρχει επίσης η υπόσχεση να καταβληθούν προσπάθειες για τον εμβολιασμό τουλάχιστον των δύο τρίτων του παγκόσμιου πληθυσμού κατά της Covid-19 έως τα τέλη του 2022. Ενα «αγκάθι», αφού οι Ευρωπαίοι έχουν υπονοήσει επανειλημμένως ότι οι ΗΠΑ δεν εξάγουν τα εμβόλιά τους στον υπόλοιπο κόσμο, σε αντίθεση με την Ε.Ε. Στη σύνοδο, Ε.Ε. και ΗΠΑ θα πάρουν το νήμα από τους G7 και θα επιβεβαιώσουν ότι θα συμβάλουν στον εμβολιασμό του πλανήτη.

Η σελίδα «Η Ευρώπη μέσα από τους θεσμούς της», που φιλοξενεί η «Εφ.Συν.» κάθε Δευτέρα, προσαρμόζεται στο δεδομένο ότι σήμερα και αύριο οι Βρυξέλλες είναι το επίκεντρο δύο συνόδων κορυφής, παρουσία του Αμερικανού προέδρου, στις οποίες η Ε.Ε. εκπροσωπείται έμμεσα και άμεσα.