«Διάσωση» μετά φόνου το δόγμα Μογκερίνι

«Βασική μας προτεραιότητα είναι να σώσουμε ζωές και να αποτρέψουμε νέες ανθρώπινες απώλειες στη θάλασσα», διακήρυξε χθες η επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, Φεντερίκα Μογκερίνι, ενώπιον του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, το «πράσινο φως» του οποίου χρειάζεται η Ε.Ε., προκειμένου να λάβει νομική κάλυψη για τα αμφιλεγόμενα και ασαφή ακόμα σχέδιά της περί ανάληψης στρατιωτικής δράσης κατά των κυκλωμάτων διακινητών προσφύγων και μεταναστών στη Μεσόγειο, πρωτίστως στη Λιβύη, με την εμπλοκή πολεμικών σκαφών κι ελικοπτέρων.

«Κανένας πρόσφυγας ή μετανάστης που θα διασωθεί στη θάλασσα δεν θα σταλεί πίσω χωρίς τη θέλησή του», διαβεβαίωσε εμφατικά, προσπαθώντας να κάμψει τους εύλογους φόβους ανθρωπιστικών οργανώσεων, αλλά κυρίως ορισμένων χωρών-μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας για την τύχη των αθώων επιβαινόντων σε δουλεμπορικά σκάφη κατά τις σχεδιαζόμενες ευρωπαϊκές επιχειρήσεις για την «αναγνώριση, κατάληψη και καταστροφή» τους.

«Κανείς δεν σκέφτεται να βομβαρδίσει», είπε σε μια αποστροφή του λόγου της η Μογκερίνι, υπογραμμίζοντας πως αυτή η «πρωτοφανής κατάσταση» απαιτεί μια «ασυνήθιστη απάντηση», χωρίς και πάλι να παρουσιάσει -δημόσια τουλάχιστον- διευκρινιστικές λεπτομέρειες.

Πρόκειται «όχι μόνο για μια ανθρωπιστική κατάσταση έκτακτης ανάγκης, αλλά για μια κρίση ασφαλείας, αφού τα δίκτυα διακινητών συνδέονται και χρηματοδοτούν τρομοκρατικές δραστηριότητες», επισήμανε, ζητώντας την υποστήριξη της διεθνούς κοινότητας.

Διαβουλεύσεις

Πριν συναντηθεί κεκλεισμένων των θυρών με τους πρεσβευτές των 15 χωρών–μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας είχε επαφές με τον πρεσβευτή στον ΟΗΕ της «επίσημης» κυβέρνησης της Λιβύης, καθώς απαιτείται και η δική της έγκριση για οποιαδήποτε επιχείρηση εντός των χωρικών υδάτων της εμπόλεμης -και διχασμένης μεταξύ δύο αντιμαχόμενων κυβερνήσεων- χώρας.

Μιλώντας στο BBC, ο Λίβυος πρεσβευτής Ιμπραΐμ Νταμπάσι τάχθηκε κατά του ευρωπαϊκού σχεδίου, κατηγορώντας την Ε.Ε. πως δεν διαβουλεύτηκε με την κυβέρνησή του, «αφήνοντάς την στο σκοτάδι» για το τι είδους ανάληψη στρατιωτικής δράσης θα ληφθεί στα χωρικά της ύδατα (ή ακόμα και στα λιμάνια της).

«Θέλουμε να μάθουμε πώς θα ξεχωρίζουν τα αλιευτικά από τα δουλεμπορικά σκάφη», υπογράμμισε, καθώς η «επίσημη» λιβυκή κυβέρνηση ζητά επίμονα την αποστολή όπλων και την ενίσχυση των «δικών της» στρατιωτικών δυνάμεων από τη διεθνή κοινότητα, προσπαθώντας να πετύχει μ’ ένα σμπάρο δυο τρυγόνια: τη (δήθεν) σταθεροποίηση της χώρας και ταυτόχρονα την πάταξη των κυκλωμάτων trafficking προσφύγων και μεταναστών κυρίως από τις δυτικές ακτές της Λιβύης –προπύργιο της έτερης «κυβέρνησης» ισλαμιστών που κατηγορείται από τους αντιπάλους της ότι υποθάλπει και δίκτυα διακίνησης ανθρώπων.

Αν λάβει δε κάποιος υπόψη του τον βαρύ οπλισμό και τα αντιαεροπορικά πυρά, που φέρονται να κατέχουν οι ετερόκλητες πολιτοφυλακές στα παράλια της Λιβύης, οι οποίες συχνά αποτελούν συγκοινωνούντα δοχεία με τα κυκλώματα δουλεμπόρων, κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει μια ευρύτερη ανάφλεξη στη Μεσόγειο, ακόμα και με την εμπλοκή του ΝΑΤΟ.

Διαβεβαιώσεις

Η Μογκερίνι φέρεται να έχει ήδη εξασφαλίσει τη στήριξη–κλειδί της Κίνας στο Συμβούλιο Ασφαλείας μετά το πρόσφατο ταξίδι της στο Πεκίνο, αλλά ακόμα σκοντάφτει στις ενστάσεις της Ρωσίας εν μέσω και του ψυχρού κλίματος μεταξύ Μόσχας και Βρυξελλών λόγω Ουκρανίας. Παρότι δήλωσε πως δεν έχει συναντήσει αντιστάσεις από κανένα κράτος–μέλος του Σ.Α., η Ρωσία έχει εκφράσει ανοιχτά την αντίθεση της στην «εξουδετέρωση» σκαφών αδιακρίτως, ενώ ο γ.γ. του ΟΗΕ Μπαν Κι Μουν επιμένει πως δεν μπορεί να υπάρξει στρατιωτική λύση για το μεταναστευτικό.

Το βάρος τώρα πέφτει στο σχέδιο ψηφίσματος, που εκπονούν πυρετωδώς Γαλλία, Βρετανία, Ισπανία και Λιθουανία, με τη συμβολή της Ιταλίας που θα έχει την επιχειρησιακή διοίκηση της ευρωπαϊκής αποστολής.

Σύμφωνα με διπλωμάτες, ένα αρχικό προσχέδιο κάνει αναφορά στη «χρήση όλων των αναγκαίων μέσων για την κατάληψη και την αχρήστευση πλοιαρίων» στην ανοιχτή θάλασσα, συμπεριλαμβανομένης και της καταστροφής τους.

Μέλει να αποδειχτεί αν μια «δημιουργική ασάφεια» στο τελικό κείμενο, που θα κατατεθεί προς ψήφιση στο Σ.Α., θα αμβλύνει τις αντιρρήσεις όλων των πλευρών.

Διαρ-ροές

Κι ενώ στο θέμα της ανάληψης στρατιωτικής δράσης κατά των δουλεμπόρων φαίνεται να υπάρχει σύμπνοια στους κόλπους της Ε.Ε., τοξικό παραμένει το ευρύτερο ζήτημα διαχείρισης των αυξημένων προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών στην Ευρώπη.

Αύριο η Κομισιόν παρουσιάζει στις Βρυξέλλες την Ευρωπαϊκή Ατζέντα για Μετανάστευση, ένα φιλόδοξο πενταετές πρόγραμμα που περιλαμβάνει και το καυτό ζήτημα της επιβολής ποσοστώσεων στην κατανομή και μετεγκατάσταση των αιτούντων άσυλο ανάμεσα στα κράτη - μέλη, ώστε να μοιραστεί ισότιμα το βάρος που πέφτει στις χώρες εισόδου, δηλαδή Ιταλία, Ελλάδα και Μάλτα.

Εχοντας τη στήριξη Γερμανίας και Σουηδίας, που δέχονται συντριπτικά τις περισσότερες αιτήσεις ασύλου σε όλη την Ε.Ε., αλλά και της Αυστρίας και της Γαλλίας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή αναμένεται να προτείνει αφενός τη δημιουργία νόμιμων διόδων για τους πρόσφυγες και αφετέρου την υποχρεωτική επιβολή ποσοστώσεων για την απορρόφησή τους σε όλες τις χώρες, λαμβάνοντας υπόψη οικονομικά και κοινωνικά κριτήρια για κάθε κράτος, όπως η ανεργία, το κατά κεφαλήν ΑΕΠ και οι αριθμοί αιτούντων άσυλο που έχουν ήδη δεχτεί στην επικράτειά τους.

Οι προτάσεις θα φέρουν ξανά σε μετωπική σύγκρουση την Ανγκελα Μέρκελ, που τις στηρίζει σθεναρά, και τον επανεκλεγέντα (με αντι-μεταναστευτική και ευρωσκεπτικιστική ατζέντα) Ντέιβιντ Κάμερον.

Σκληραίνοντας κι άλλο τη στάση του μετά και την επίτευξη αυτοδυναμίας, ο Βρετανός πρωθυπουργός απορρίπτει οποιαδήποτε περίπτωση να δεχτεί νέους πρόσφυγες στη χώρα του (επιδιώκοντας να περιορίσει και την οικονομική μετανάστευση), ενώ την ίδια άτεγκτη στάση κρατούν μεταξύ άλλων η Ολλανδία, η Δανία, οι χώρες της Βαλτικής αλλά και η ολοένα και πιο ξενοφοβική Ουγγαρία. Ο πρωθυπουργός Βίκτορ Ορμπάν ήδη αποκάλεσε την πρόταση περί ποσόστωσης «μια τρελή και άδικη ιδέα».

Η Εκθεση της Διεθνούς Αμνηστίας για τη Λιβύη

70 μαρτυρίες που παγώνουν το αίμα

«Η υιοθέτηση μέτρων κατά των δουλεμπόρων χωρίς τη δημιουργία ασφαλών εναλλακτικών οδών για όσους απονενοημένα επιδιώκουν να φύγουν από τη σύρραξη της Λιβύης, δεν θα επιλύσει τα δεινά μεταναστών και προσφύγων. Ελλείψει νόμιμων οδών διαφυγής και λόγω αναζήτησης ασφάλειας αυτοί οι άνθρωποι αναγκάζονται να θέσουν τη ζωή τους στα χέρια δουλεμπόρων που τους εκβιάζουν, τους κακοποιούν και τους επιτίθενται χωρίς έλεος».

Η δήλωση του διευθυντή Μέσης Ανατολής και Βόρειας Αφρικής της Διεθνούς Αμνηστίας, Φίλιπ Λούθερ, δεν θα μπορούσε να είναι πιο επίκαιρη. Χθες, ενώ η επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας, Φεντερίκα Μογκερίνι, ανέπτυσσε ενώπιον του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ την ευρωπαϊκή πρόταση μιας νέας στρατιωτικής επιχείρησης στη Λιβύη για την αντιμετώπιση των δικτύων δουλεμπόρων, η Διεθνής Αμνηστία δημοσιοποίησε έκθεση που καταγράφει λεπτομερώς τις κακοποιήσεις, τις απαγωγές για λύτρα, τα βασανιστήρια, τη σεξουαλική βία, τη συστηματική εκμετάλλευση ή τις θρησκευτικές διώξεις που υφίστανται μετανάστες και πρόσφυγες από ένοπλες ομάδες και εγκληματικές συμμορίες στη σπαρασσόμενη από τον εμφύλιο χώρα.

Η έκθεση «Η Λιβύη βρίθει βαναυσότητας» συγκεντρώνει 70 μαρτυρίες-σοκ που αποκαλύπτουν τον τρόμο και τα δεινά που αντιμετωπίζουν όσοι καταφτάνουν στη χώρα, είτε ως τελικό προορισμό τους είτε ως ενδιάμεσο σταθμό στο παρακινδυνευμένο ταξίδι τους προς την Ευρώπη μέσω της Μεσογείου.

Οι διακινητές συχνά τους συμπεριφέρονται «σαν ζώα», κρατώντας τους επί μήνες έως ότου μαζευτούν αρκετοί, ώστε να είναι επικερδές το ταξίδι: «Μας κρατούσαν σε ένα βρόμικο, κατάμεστο από ανθρώπους δωμάτιο, χωρίς τουαλέτα, κουβέρτες ή στρώματα και μας έδιναν να φάμε μόνο ξεροκόμματα ψωμί».

Και εξίσου συχνά τους παραδίδουν σε εγκληματικές συμμορίες που τους απάγουν και τους βασανίζουν, ζητώντας χρήματα από τις οικογένειές τους, ενώ αναγκάζουν τις γυναίκες των οποίων οι οικείοι δεν καταβάλλουν λύτρα να γίνουν σεξουαλικές σκλάβες με αντάλλαγμα να μπορέσουν να συνεχίσουν το ταξίδι της φυγής τους. Για τις γυναίκες άλλωστε, η σεξουαλική κακοποίηση είναι καθημερινό φαινόμενο, όπως κατέθετε μια Νιγηριανή: «Μας άρπαξαν και μας πήγαν στην έρημο. Εδεσαν τον σύζυγό μου σε έναν στύλο και με βίασαν ομαδικά μπροστά στα μάτια του. Εντεκα άντρες με βίασαν».

Οι κακουχίες δεν περιορίζονται στα κυκλώματα του trafficking, καθώς οι μετανάστες που συλλαμβάνονται στη Λιβύη οδηγούνται σε φυλακές (7.000 είναι οι κρατούμενοι κατά τις αρχές), όπου η κακοποίηση είναι στην ημερήσια διάταξη. «Μας χτυπούσαν με πλαστικούς σωλήνες, ακόμη και σιδηρολοστούς στο πίσω μέρος των μηρών μας», αφηγούνταν ένας έφηβος, προσθέτοντας πως δεσμοφύλακες ξυλοκόπησαν έως θανάτου μια έγκυο γυναίκα. «Γι’ αυτό αποφάσισα να έρθω στην Ευρώπη. Υπέφερα πολύ στη φυλακή».

«Οι άθλιες συνθήκες, σε συνδυασμό με την κλιμάκωση της ανομίας και των ένοπλων συγκρούσεων, καθιστούν σαφές το πόσο επικίνδυνη είναι η ζωή στη σημερινή Λιβύη, οδηγώντας πολλούς μετανάστες και πρόσφυγες να επιχειρούν να διαφύγουν διά θαλάσσης από τη χώρα και καθιστώντας επιτακτική την ανάγκη να συνεχίσουμε να σώζουμε ζωές στη Μεσόγειο», τόνισε ο Λούθερ.

Επισημαίνοντας πως το χάος, στο οποίο έχει βυθιστεί η Λιβύη, με ευθύνη και της Δύσης που παρακολουθούσε τη χώρα να σπαράζεται μετά το τέλος της ΝΑΤΟϊκής επιχείρησης το 2011, επιτρέποντας ουσιαστικά στις ένοπλες ομάδες να ξεσαλώνουν, η Διεθνής Αμνηστία κάλεσε τους παγκόσμιους ηγέτες να αναλάβουν τις ευθύνες τους και να αντιμετωπίσουν τις συνέπειες, ανάμεσά τους και τις μεγαλύτερες ροές μεταναστών και προσφύγων. Την ώρα που η διεθνής κοινότητα συζητά μια νέα στρατιωτική επιχείρηση, η έκθεση κάνει έκκληση για άμεσα μέτρα προστασίας, προειδοποιώντας επιπλέον πως αν αυτή τελικά αναληφθεί χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες θα μείνουν παγιδευμένοι στη Λιβύη.