Σκυταλοδρομία φονικών σφαλμάτων

Αγνωστες πτυχές της ασύγγνωστης ασυνεννοησίας και αλληλουχίας λαθών στην αντιμετώπιση της πανδημίας εντός Ευρωπαϊκής Ενωσης αποκαλύπτει χθεσινό αποκλειστικό δημοσίευμα της Guardian σε συνεργασία με το Bureau of Investigative Journalism. Το εκτενέστατο ρεπορτάζ έχει αφετηρία την 26η Φεβρουαρίου, όταν τα επιβεβαιωμένα κρούσματα του νέου κορονοϊού στην Ιταλία τριπλασιάζονταν κάθε 48 ώρες κι ο πρωθυπουργός Τζουζέπε Κόντε έκανε επείγουσα έκκληση για βοήθεια στις άλλες χώρες της Ε.Ε. Ακολούθησε όμως σοκαριστική σιωπή.

«Κανένα κράτος-μέλος δεν απάντησε στο κάλεσμα της Ιταλίας και στο αίτημα της Κομισιόν για αρωγή. Κάτι που σήμαινε πως όχι μόνο η Ιταλία δεν ήταν προετοιμασμένη, κανείς δεν ήταν» υποστηρίζει ο επίτροπος για τη Διαχείριση Κρίσεων, Γιάνεζ Λέναρτσικ. Κάνοντας αναδρομή στα τέλη Δεκεμβρίου το δημοσίευμα αναφέρεται στην πρώτη ειδοποίηση για την εμφάνιση περιστατικών πνευμονίας άγνωστης προέλευσης στην Κίνα που έλαβε το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC), αρμόδιο να προσφέρει μόνο επιστημονικές συμβουλές αφού η ευθύνη διαχείρισης του τομέα της υγείας ανήκει εξ ολοκλήρου στις εθνικές κυβερνήσεις.

Στις 17 Ιανουαρίου έγινε η πρώτη τηλεδιάσκεψη της επιτροπής υγειονομικής ασφάλειας της Κομισιόν για το νέο στέλεχος κορονοϊού που είχε εμφανιστεί, στην οποία συμμετείχαν όμως μόλις 12 από τις 27 χώρες της Ε.Ε. συν το Ηνωμένο Βασίλειο. Εν αναμονή χιλιάδων ταξιδιωτών από την Κίνα στην Ευρώπη στο πλαίσιο των εορτασμών για την κινεζική Πρωτοχρονιά στις 25 Ιανουαρίου, το ζήτημα που ετίθετο επιτακτικά ήταν τι έπρεπε να γίνει με τις απευθείας πτήσεις από τη Γουχάν προς Ρώμη, Παρίσι και Λονδίνο.

Γαλλία και Ηνωμένο Βασίλειο ξεκίνησαν να μοιράζονται πληροφορίες για τα μέτρα που λάμβαναν στα αεροδρόμιά τους. Δεν υπήρξε όμως ενημέρωση από την ιταλική κυβέρνηση, αφού ο εκπρόσωπός της δεν είδε το μέιλ που τον προσκαλούσε στην τηλεδιάσκεψη! Απουσία και άλλων χωρών, δεν κατέστη εφικτή μια συμφωνία για κοινές προτάσεις σχετικά με τη λήψη μέτρων στα σύνορα. Ηταν ένας κακός οιωνός για τα διογκούμενα προβλήματα και την τραγική έλλειψη συντονισμού και αλληλεγγύης που επρόκειτο να ακολουθήσουν.

Προσοχή στο Brexit

Τις επόμενες βδομάδες η κάθε χώρα άρχισε να εφαρμόζει μονομερή μέτρα. «Συγκαλέσαμε την πρώτη συνάντηση της λεγόμενης επιτροπής συντονισμού για την κρίση στις 28 Ιανουαρίου» ανέφερε ο επίτροπος Λέναρτσικ. Οι πάντες όμως είχαν τότε την προσοχή τους στραμμένη στο Brexit - ακόμα και τα ΜΜΕ που αγνόησαν εν πολλοίς μέχρι και τη συνέντευξη Τύπου στις 29 Ιανουαρίου, στην οποία έγινε ξεκάθαρη προειδοποίηση πως όλοι έπρεπε να προετοιμαστούν άμεσα. Το επείγον της κατάστασης όμως δεν έγινε αντιληπτό και ο κίνδυνος, όσο και η ραγδαία εξέλιξη των πραγμάτων υποτιμήθηκαν.

Στις 30 Ιανουαρίου η ιταλική κυβέρνηση απαγόρευσε όλες τις πτήσεις από και προς Κίνα και ζήτησε συνάντηση των υπουργών Υγείας της Ε.Ε., προωθώντας αυστηρότερα μέτρα ελέγχου στα ευρωπαϊκά σύνορα. Πέρασαν ωστόσο δύο βδομάδες (!) προτού γίνει τελικά η συνάντηση στις 13 Φεβρουαρίου καθώς, εκτός των άλλων, η -προέδρευουσα τότε στην Ε.Ε.- Κροατία απέπεμψε τον υπουργό Υγείας εν μέσω οικονομικού σκανδάλου.

Ενώ δε ο αντικαταστάτης του διακήρυττε πως η ευρωπαϊκή ανταπόκριση ήταν «ταχεία και αποτελεσματική», εσωτερικό έγγραφο του ECDC περιέγραφε μια διαφορετική κατάσταση, επισημαίνοντας αφενός μια πληθώρα άγνωστων στοιχείων για τον ιό και τους κινδύνους που εγκυμονεί, αναφέροντας αφετέρου πως το επίπεδο προετοιμασίας στα κράτη-μέλη ήταν «επισφαλές».

Παράλληλα άρχισαν να φαίνονται και οι τεράστιες ελλείψεις σε μέσα αυτοπροστασίας καθώς, για παράδειγμα, μαζικά αποθέματα μασκών είχαν λήξει και είχαν καταστραφεί χωρίς να αντικατασταθούν. Ενδεικτικά η Γαλλία διέθετε 1,7 δισ. μάσκες το 2011, αλλά στις αρχές του φετινού χρόνου είχε πλέον μόνο 117 εκατ. έχοντας κάψει πλέον τις ληγμένες! Το Βέλγιο επίσης κατέστρεψε 38 εκατ. μάσκες το 2017, τις οποίες ποτέ δεν αναπλήρωσε.

Και μετά προέκυψε «μία από τις μεγαλύτερες αποτυχίες» στη διάρκεια της πανδημίας, όπως τη χαρακτηρίζει το δημοσίευμα. Σε συναγερμό πια λόγω της ραγδαίας επιδείνωσης των πραγμάτων, τα κράτη-μέλη άρχισαν να μπλοκάρουν την εξαγωγή ιατρικών προμηθειών στους γείτονές τους. Στις 3 Μαρτίου η Γαλλία ανήγγειλε την επίταξη όλων των αποθεμάτων σε μάσκες.

Καθολική καραντίνα

Την επομένη η Γερμανία απαγόρευσε την εξαγωγή ατομικών μέσων προστασίας. Συνολικά 15 χώρες επέβαλαν περιορισμούς στη μεταφορά εξοπλισμού ή φαρμάκων εκτός της επικράτειάς τους και οι Ευρωπαίοι ηγέτες άρχισαν να αλληλοκατηγορούνται για υπονόμευση της αλληλεγγύης και της κοινής αγοράς. Κόντρα τις εκκλήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για ενότητα και συνεργασία, ακολούθησε ένα ντόμινο μονομερούς κλεισίματος συνόρων.

Αρχής γενομένης της 9ης Μαρτίου από την Ιταλία, η μία χώρα μετά την άλλη ξεκίνησαν να επιβάλουν καθολική καραντίνα. Εκτιμάται όμως πως ήταν ήδη αργά. «Αν η Ιταλία μπορούσε να το έχει κάνει 10 ή 14 μέρες νωρίτερα, τα πράγματα θα ήταν καλύτερα» δηλώνει ο καθηγητής Βάλτερ Ρικιάρντι, ανώτερος σύμβουλος του ιταλικού υπουργείου Υγείας. «Το υπουργείο ήθελε να γίνει, αλλά πήρε χρόνο να πειστεί η κυβέρνηση. Ωστόσο [τα άλλα κράτη-μέλη] είχαν την ιταλική εμπειρία και δεν την αξιοποίησαν. Ηταν πολύ δύσκολο για τους υπουργούς Υγείας να πείσουν τους υπουργούς Οικονομικών και τους πρωθυπουργούς πως αυτή ήταν μια σοβαρή κατάσταση».

Ακολούθησε ένα νέο χάος με τις προμήθειες ιατρικού εξοπλισμού και μέσων αυτοπροστασίας σε κεντρικό ευρωπαϊκό επίπεδο. Το πρώτο φορτίο μασκών υπό το κοινό πλέον σύστημα προμηθειών έφτασε τελικά στις 8 Ιουνίου! Με σχεδόν 180.000 νεκρούς στην Ευρώπη και 1,6 εκατ. επιβεβαιωμένα κρούσματα, τα παθήματα πρέπει να γίνουν μαθήματα, τονίζουν οι ειδικοί, αλλιώς… καήκαμε. «Τα κράτη-μέλη πρέπει να μάθουν πως χρειάζεται να προετοιμαστούν για αυτή τη νέα κανονικότητα» επισημαίνει ο καθηγητής Ρικιάρντι. «Θα υπάρχει και στο μέλλον. Οι συμπεριφορές, το εμπόριο κι ο τουρισμός αλλάζουν σε όλο τον κόσμο. Κι αν δεν το συνειδητοποιήσουμε, θα απογοητευτούμε σοβαρά».