Η Ευρώπη ριζοσπαστικοποιείται αλλά προς ποια κατεύθυνση;

Ριζοσπαστικοποιείται η Ευρώπη; Κι αν ναι, προς ποια κατεύθυνση; Υπάρχει καλός και κακός ριζοσπαστισμός; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ ριζοσπαστισμού και εξτρεμισμού και ποιες στρατηγικές μπορούν να αναπτυχθούν προκειμένου να αντιμετωπιστεί η άνοδος του δεύτερου;

Πάνω από ενενήντα ακτιβιστές από ολόκληρη την Ευρώπη συμμετείχαν στο ετήσιο συνέδριο που διοργάνωσε το ευρωπαϊκό δίκτυο ενάντια στον εθνικισμό, τον ρατσισμό και τον φασισμό, UNITED, στην Πράγα, με τίτλο «Επανεκκινώντας τη διαδικασία της ριζοσπαστικοποίησης: στρατηγικές κατά του εξτρεμισμού».

Στόχος του συνεδρίου ήταν να διερευνήσει τις τάσεις πίσω από τη ριζοσπαστικοποίηση στις ευρωπαϊκές κοινωνίες και να δώσει μια πλατφόρμα για την ανάπτυξη νέων στρατηγικών και πρακτικών για την αντιμετώπιση του βίαιου εξτρεμισμού. Ομιλητές από διάφορες χώρες της Ευρώπης έθεσαν το θεωρητικό υπόβαθρο του συνεδρίου, φέρνοντας παραδείγματα και καλές πρακτικές από τη δράση των οργανώσεών τους.

Πολωνία, Ουγγαρία

Με παραδείγματα από τον κόσμο του ποδοσφαίρου, που προσφέρεται για τη διάδοση προοδευτικών ιδεών αλλά και για τη διασπορά ρατσιστικών και ξενοφοβικών μηνυμάτων, μίλησε ο Πάβελ Κλιμένκο, από το δίκτυο FARE, αναφερόμενος τόσο στο ακροδεξιό σύνθημα «Ευρώπη ξύπνα», που γεννήθηκε στα γήπεδα της Πολωνίας, όσο και στις περιπτώσεις όπου φίλαθλοι εκφράζουν την αλληλεγγύη τους προς τους πρόσφυγες και τη ΛΟΑΤΚΙ κοινότητα, αναρτώντας πανό σε ποδοσφαιρικούς αγώνες.

Ο Μπούλσκου Χουνιαντί από την ανεξάρτητη δεξαμενή σκέψης Political Capital παρουσίασε την κατάσταση στην Ουγγαρία περιγράφοντας τη δεξιά στροφή του κυβερνώντος κόμματος Fidesz, που χτίζει ένα αυταρχικό καθεστώς στα πρότυπα της Ρωσίας του Πούτιν, αλλά και τη φαινομενικά αντίθετη κατεύθυνση που ακολουθεί το φασιστικό Γιόμπικ.

«Επειδή δεν ήταν ποτέ στην κυβέρνηση, πολλοί θεωρούν ότι είναι η πιο αξιόπιστη δύναμη αντιπολίτευσης», λέει για το Γιόμπικ, που ξεκίνησε ως ένα εξτρεμιστικό αντισημιτικό και αντι-Ρομά κόμμα και τα τελευταία χρόνια προσπαθεί να πλασαριστεί ως ένα κόμμα που έχει στο επίκεντρο τους νέους και την καταπολέμηση της διαφθοράς, με βασικό στόχο φυσικά την προσέλκυση μετριοπαθών ψηφοφόρων που επικρίνουν την κυβέρνηση.

Αλληλεγγύη στους χρυσαυγίτες

Στην Ισπανία, το Movimiento contra la Intolerancia / MCI (Κίνημα ενάντια στη μισαλλοδοξία), που ξεκίνησε τη δράση του το 1992, έχει καταγράψει μέχρι σήμερα 92 εγκλήματα μίσους.

«Παρά το γεγονός ότι τα ακροδεξιά μορφώματα δεν εκπροσωπούνται στη Βουλή μέχρι στιγμής, η δημοτικότητά τους αυξάνεται συνεχώς. Πρόσφατα, ένα λεωφορείο έκανε τον γύρο της χώρας διαδίδοντας τρανσφοβικά μηνύματα, ενώ ακροδεξιά ομάδα πραγματοποίησε παράσταση διαμαρτυρίας έξω από το ελληνικό προξενείο στη Μαδρίτη σε ένδειξη αλληλεγγύης προς τους χρυσαυγίτες που δικάζονται», μας είπε η Ανα Λάουρα Λόπες από το MCI, τονίζοντας ότι το αντιρατσιστικό και αντιφασιστικό κίνημα πρέπει να βρίσκεται διαρκώς σε επιφυλακή.

Εξίσου ανησυχητική είναι και η εικόνα της Τσεχίας, που μεταφέρει η Ζντένκα Στρέμπλοβα από τον Οργανισμό για την Ενίσχυση των Προσφύγων, υποστηρίζοντας ότι τα ξενοφοβικά αισθήματα των Τσέχων -που παραδοσιακά επικεντρώνονται στους Ρομά- πλέον στρέφονται και προς τους μετανάστες μουσουλμανικών χωρών.

Αρκετά ωστόσο είναι τα παραδείγματα αντιμετώπισης του φαινομένου από οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στον χώρο. Παρακολούθηση δήμων οι οποίοι ελέγχονται από το φασιστικό μόρφωμα Γιόμπικ από το Ιδρυμα Heinrich Böll Stiftung, καταγραφή αντιδράσεων των μέσων ενημέρωσης σχετικά με τις διακρίσεις που υφίστανται οι Ρομά της Ρουμανίας από την οργάνωση ActiveWatch, παρουσίαση σχεδίου δράσης εννέα σημείων για την αντιμετώπιση του βίαιου εξτρεμισμού από την οργάνωση Novact, καθώς και καταγραφή εγκλημάτων μίσους με θύματα πρόσφυγες στη Γερμανία από το Ιδρυμα Amadeu Antonio, είναι ορισμένες μόνο από τις καλές πρακτικές που μοιράστηκαν με όλους οι εκπρόσωποι διαφόρων ευρωπαϊκών οργανώσεων.

Ρατσισμός στο πετσί τους

Δεν θα μπορούσαν φυσικά να λείπουν και οι προσωπικές μαρτυρίες συμμετεχόντων που έχουν βιώσει τον ακροδεξιό ριζοσπαστισμό. Η Ινές Σάχνο αναφέρθηκε στο αντιφασιστικό κίνημα στη Ρωσία, που ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 2000, και στις εξαιρετικά βίαιες συγκρούσεις μεταξύ αντιφασιστών και ακροδεξιών.

Η Νασίγιο, νεαρή πρόσφυγας από τη Σομαλία, που ζει στην Κύπρο τα τελευταία χρόνια και εργάζεται στην οργάνωση ΚΙΣΑ (Κίνηση για Ισότητα, Στήριξη, Αντιρατσισμό), αναγκάστηκε να παρατήσει το σχολείο καθώς οι συμμαθητές της την αντιμετώπιζαν επιθετικά, φτάνοντας μάλιστα μέχρι το σημείο να την απειλήσουν με μαχαίρι.

«Θα σας πω μια ιστορία που περιλαμβάνει αγώνα, θυσίες και έρωτα» είπε χαρακτηριστικά η Σαχάρ Χασανί από το Νορβηγικό Κέντρο κατά του Ρατσισμού, περιγράφοντας την ιστορία των γονιών της, Κούρδων μαχητών πεσμεργκά:

«Γεννήθηκα στα βουνά του Ιράκ, κατά τη διάρκεια μιας μάχης. Οι γονείς μου αποφάσισαν να με δώσουν στη γιαγιά μου γιατί πίστευαν ότι ο αγώνας που έδιναν ήταν πάνω απ’ όλα. Οταν ήμουν πέντε ετών, με πήραν να ζήσουμε στη Νορβηγία. Συχνά ο κόσμος με ρωτά από πού είμαι. ‘‘Από τη Νορβηγία’’, λέω, αλλά δεν φαίνεται να τους ικανοποιεί η απάντηση. ‘‘Μα δεν γίνεται! Δεν μπορεί να είσαι από εδώ! Από πού είσαι πραγματικά;’’ επιμένουν. Κάθε φορά λοιπόν τους εξηγώ ότι στη Νορβηγία μεγάλωσα και πήγα σχολείο, εκεί ζουν όλοι μου οι φίλοι και εκεί παντρεύτηκα, προσπαθώντας έτσι να τους δώσω να καταλάβουν ότι η κουρδική μου καταγωγή και η νορβηγική μου ανατροφή βρίσκονται σε ισορροπία και ότι τελικά συνθέτουν την ταυτότητά μου ως ατόμου».

Είτε πρόκειται λοιπόν για μια απλή ερώτηση στο πλαίσιο μιας γνωριμίας είτε για εχθρική και βίαιη συμπεριφορά, η αιτία είναι η ίδια: η ριζοσπαστικοποίηση με ακροδεξιό πρόσημο των σημερινών κοινωνιών.

Και ενώ ο όρος «ριζοσπαστισμός» δεν είναι απαραίτητα αρνητικός, καθώς είναι πάμπολλα τα παραδείγματα του ριζοσπαστισμού που προωθεί την ισότητα και την αλληλεγγύη, στις μέρες μας έχει συνδεθεί με την ξενοφοβία, τον διχασμό και τον φασισμό.