Κίνδυνοι για την υγεία και απειλή για τη ζωή από τις υψηλές θερμοκρασίες ρεκόρ

Δύο επιστημονικές έρευνες που σχετίζονται με τις επιπτώσεις τις κλιματικής αλλαγής και καταδεικνύουν την ανάγκη να αναληφθεί άμεση δράση ήρθαν στο φως της δημοσιότητας τις τελευταίες ημέρες. Σύμφωνα με τα στοιχεία π[ου ήρθαν στο φως, το 2023 καταγράφηκαν υψηλές θερμοκρασίες ρεκόρ σε πολλές περιοχές του πλανήτη, ενώ το περασμένο καλοκαίρι ήταν το θερμότερο στο βόρειο ημισφαίριο τα τελευταία 2.000 χρόνια.

Οι θερμοκρασίες αυτές μπορούν να προκαλέσουν σοβαρά προβλήματα υγείας στους ανθρώπους, ακόμη και αύξηση θανάτων, καθώς η ζέστη απειλεί κυρίως τους περισσότερο ευάλωτους πληθυσμούς, επισημαίνει το περιοδικό Lancet. Τα στοιχεία επιβεβαιώνουν τις προειδοποιήσεις επιστημόνων της ευρωπαϊκής υπηρεσίας Κοπέρνικος και του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού.

Τι έδειξαν οι δακτύλιοι των δέντρων

Ερευνητές από το Πανεπιστήμιο του Κέμπριτζ και το Πανεπιστήμιο Γιοχάνες Γκούτενμπεργκ στο Μάιντς της Γερμανίας, μελετώντας δακτυλίους δέντρων, διαπίστωσαν ότι το καλοκαίρι του 2023 ήταν το θερμότερο στο βόρειο ημισφαίριο τα τελευταία 2.000 χρόνια. Στην έρευνα που δημοσιεύεται στο περιοδικό «Nature» επισημαίνεται ότι, ακόμα και αν ληφθούν υπόψη οι φυσικές κλιματικές μεταβολές κατά τη διάρκεια εκατοντάδων ετών, το καλοκαίρι του 2023 (Ιούνιος, Ιούλιος και Αύγουστος) ήταν το θερμότερο από την εποχή της ακμής της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ξεπερνώντας τις ακραίες θερμοκρασίες της φυσικής κλιματικής μεταβλητότητας κατά μισό βαθμό Κελσίου.

Οι επιστήμονες εξηγούν ότι τα στοιχεία καταγραφής της θερμοκρασίας με όργανα φτάνουν στην καλύτερη περίπτωση μέχρι το 1850 και αυτό σε ορισμένες περιοχές. Ωστόσο, επισημαίνουν ότι οι δακτύλιοι των δέντρων περιέχουν ετησίως απόλυτα χρονολογημένες πληροφορίες σχετικά με τις παλαιότερες καλοκαιρινές θερμοκρασίες. 

Αυτό που διαπίστωσαν, λοιπόν, ήταν πως το ψυχρότερο καλοκαίρι των τελευταίων 2.000 ετών ήταν το 536 μ.Χ., καθώς τότε οι θερμοκρασίες επηρεάστηκαν από μια ηφαιστειακή έκρηξη, και ήταν κατά 3,93 βαθμούς Κελσίου ψυχρότερο από το καλοκαίρι του 2023.

Συγκρίνοντας δε τα πρώιμα δεδομένα για τις θερμοκρασίες που μετρήθηκαν με όργανα την περίοδο 1850-1900 με ένα σύνολο δεδομένων δακτυλίων δέντρων, διαπίστωσαν ότι η βασική θερμοκρασία αναφοράς του 19ου αιώνα που χρησιμοποιείται για την πλαισίωση της παγκόσμιας υπερθέρμανσης είναι κατά αρκετά δέκατα του βαθμού Κελσίου ψυχρότερη από ό,τι θεωρούνταν προηγουμένως. Επαναπροσδιορίζοντάς την, οι ερευνητές υπολόγισαν ότι οι συνθήκες του καλοκαιριού του 2023 στο βόρειο ημισφαίριο ήταν κατά 2,07 βαθμούς Κελσίου θερμότερες από τις μέσες καλοκαιρινές θερμοκρασίες της περιόδου 1850-1900.

Πιθανά νέα ρεκόρ το φετινό καλοκαίρι

Επιπλέον, σημειώνουν ότι οι περισσότερες από τις θερμότερες περιόδους που καλύπτονται από τα δεδομένα των δακτυλίων των δέντρων μπορούν να αποδοθούν στο φαινόμενο Ελ Νίνιο, που επηρεάζει τον καιρό παγκοσμίως λόγω της εξασθένησης των ανέμων στον Ειρηνικό Ωκεανό και συχνά οδηγεί σε θερμότερα καλοκαίρια στο βόρειο ημισφαίριο. Η υπερθέρμανση του πλανήτη που προκαλείται από τις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου ενισχύει τα καιρικά φαινόμενα που συνδέονται με το Νίνιο, με αποτέλεσμα να έχουμε θερμότερα καλοκαίρια. Οι ερευνητές επισημαίνουν ότι το σημερινό φαινόμενο Ελ Νίνιο αναμένεται να συνεχιστεί μέχρι τις αρχές του καλοκαιριού του 2024 καθιστώντας πιθανό ότι το φετινό καλοκαίρι θα σπάσει και πάλι τα ρεκόρ θερμοκρασίας.

Όπως σημειώνουν οι επιστήμονες, ενώ τα αποτελέσματά τους είναι ισχυρά για το βόρειο ημισφαίριο, είναι δύσκολο να οδηγήσουν σε παγκόσμιους μέσους όρους, καθώς τα δεδομένα για το νότιο ημισφαίριο είναι αραιά. Επίσης, το νότιο ημισφαίριο αντιδρά διαφορετικά στην κλιματική αλλαγή, καθώς καλύπτεται πολύ περισσότερο από τους ωκεανούς σε σχέση με το βόρειο ημισφαίριο.

Απειλή για την υγεία

Ταυτόχρονα, έκθεση του περιοδικού Lancet, που παρακολουθεί 42 διαφορετικούς δείκτες σχετικά με τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής για την ανθρώπινη υγεία, επισημαίνει ότι αν δεν ληφθεί άμεσα δράση για την προστασία του κλίματος και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, θα επηρεαστούν δισεκατομμύρια άνθρωποι. 

Όπως επισημαίνεται, παρατηρήθηκε κατά μέσο όρο αύξηση της τάξης των 17 θανάτων ανά 100 χιλιάδες κατοίκους μεταξύ 2003-2012 και 2013-2022. Μόνο το καλοκαίρι του 2022 σημειώθηκαν περίπου 60.000 πρόωροι θάνατοι που σχετίζονταν με υπερβολική ζέστη.

Στην έκθεση τονίζεται ότι οι αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία που σχετίζονται με το κλίμα και η ευθύνη για την κλιματική αλλαγή δεν είναι ίσες σε περιφερειακό και παγκόσμιο επίπεδο. Μάλιστα, οι επιπτώσεις στην υγεία τείνουν να κατανέμονται άνισα μεταξύ των πληθυσμών λόγω των διαφορών στην έκθεση, την ευαισθησία και την ικανότητα προσαρμογής στις νέες συνθήκες.

Αυτό αντανακλάται στα διαφορετικά επίπεδα κοινωνικοοικονομικής ανάπτυξης, περιθωριοποίησης και ανισότητας. Οι πληθυσμοί που πλήττονται περισσότερο τείνουν να είναι εκείνοι που είναι λιγότερο υπεύθυνοι και λιγότερο πιθανό να αναγνωριστεί ότι κινδυνεύουν και να συνεπώς να τους δοθεί προτεραιότητα σε μέτρα ανακούφισης. 

Συνεπώς, η Νότια Ευρώπη τείνει να επηρεάζεται περισσότερο από ασθένειες που σχετίζονται με τη ζέστη, από πυρκαγιές, επισιτιστική ανασφάλεια, ξηρασία και λεϊσμανίαση. Η Βόρεια Ευρώπη επηρεάζεται εξίσου ή περισσότερο από βακτήρια και τσιμπούρια. 

Επίσης, σε εθνικό επίπεδο «θύματα» των καιρικών συνθηκών είναι εθνοτικές μειονότητες, αυτόχθονες πληθυσμοί, κοινότητες χαμηλού εισοδήματος, οι μετανάστες και οι εκτοπισμένοι, τα άτομα που υφίστανται διακρίσεις λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού, αλλά και οι γυναίκες, ειδικά σε κατάσταση εγκυμοσύνης ή λοχείας.

Επισιτιστική ανασφάλεια και θάνατοι

Σύμφωνα με την έκθεση, το 2021 η κλιματική αλλαγή είχε ως αποτέλεσμα σχεδόν 12 εκατ. επιπλέον άτομα να επηρεαστούν από μέτρια ή σοβαρή επισιτιστική ανασφάλεια στην Ευρώπη και συνολικά να επηρεαστούν 60 εκατ. πολίτες. Για τα 12 εκατ. ανθρώπων η επισιτιστική ανασφάλεια αποδίδεται στο μεγαλύτερο αριθμό ημερών και μηνών με παρατεταμένη ζέστη και ξηρασία.

Μάλιστα, το 2022 οι οικονομικές απώλειες εξαιτίας ακραίων φαινομένων, συνέπεια της περιβαλλοντικής κρίσης, υπολογίστηκαν σε 18,7 δισεκατομμύρια ευρώ, ποσοστό που αντιστοιχεί στο 0,08% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ.

Επίσης, η θνησιμότητα λόγω ζέστης ήταν διπλάσια στις γυναίκες σε σύγκριση με τους άνδρες, ενώ τα νοικοκυριά με χαμηλό εισόδημα είχαν μεγαλύτερη πιθανότητα να αντιμετωπίσουν επισιτιστική ανασφάλεια.