Κεκοιμημένα ανθρώπινα δικαιώματα, θα μπορούσε να είναι με τρεις λέξεις η ιστορία (και η ταλαιπωρία και ο εμπαιγμός) της καύσης των νεκρών στην Ελλάδα, που επανέφερε με οξύτατο -και γενναίο- τρόπο η τοποθέτηση του συντρόφου του Μηνά Χατζησάββα πριν από λίγες μέρες.
Ο Κώστας Φαλελάκης μάς θύμισε πως ζούμε σε μια κοινωνία που δεν είμαστε όλοι ίσοι ούτε απέναντι στον έρωτα ούτε απέναντι στον θάνατο.
Κι ενώ η Πολιτεία αναμένεται σύντομα να νομοθετήσει το σύμφωνο συμβίωσης για τα ομόφυλα ζευγάρια, για το δικαίωμά μας να αποφασίζουμε τι θα απογίνει το σώμα μας μετά θάνατον έχει ήδη νομοθετήσει εδώ και 10 χρόνια. Αλλά το δικαίωμά μας πάει μονίμως εν τόπω χλοερώ.
Στην υπόλοιπη Ευρώπη, της οποίας αρεσκόμεθα να λογιζόμαστε ως ισότιμοι εταίροι, το ζήτημα έχει λυθεί εδώ και δεκαετίες. Η Γαλλική Επανάσταση θα σαρώσει τα πάντα με έναν αέρα ελευθερίας κι έτσι θα θεσμοθετήσει και την καύση νεκρών.
Θα χρειαστεί να περάσει σχεδόν μισός αιώνας για να κάνει το βήμα η Βρετανία (1884), ενώ η Γερμανία και η Ισπανία θα ακολουθήσουν το 1934 και το 1945 αντίστοιχα. Αυτή τη στιγμή ένας στους δύο πολίτες στη Βρετανία, την Ελβετία, τη Σουηδία, την Ολλανδία, τη Νορβηγία, τη Δανία, την Αυστραλία, τις ΗΠΑ επιλέγουν την καύση.
Στην ταλαίπωρη Ελλάδα 7 στους 10 πολίτες θα ήθελαν να έχουν το δικαίωμα επιλογής: σύμφωνα με δημοσκόπηση της Κάπα Research για το «Βήμα της Κυριακής» τον Απρίλιο του 2015, το 74,5% της κοινής γνώμης τάσσεται υπέρ του χωρισμού Κράτους-Εκκλησίας, το 63,9% δηλώνει ότι δεν είναι ικανοποιημένο από τη δραστηριότητα της Εκκλησίας, το 47% θεωρεί ότι ο ρόλος της έχει αποδυναμωθεί λόγω των εσφαλμένων επιλογών της στο παρελθόν και το το 73% των ερωτηθέντων τάσσεται υπέρ της καύσης των νεκρών.
Από το 1946
Το δραματικό καλοκαίρι του 1987, όταν πάνω από χίλιοι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας του καύσωνα και τα νεκροταφεία αδυνατούσαν να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες, ο τότε δήμαρχος της Αθήνας, Μιλτιάδης Εβερτ, θέτει το ζήτημα με επιστολή του προς την εκκλησιαστική ηγεσία.
Η ιεραρχία της Εκκλησίας ήταν σαφώς απορριπτική αφού είχε ήδη γνωμοδοτήσει επί του θέματος σε δύο Ιερές Συνόδους, το 1960 και το 1972.
Το αίτημα να επιτραπεί η καύση των νεκρών είχε τεθεί ήδη από το 1946 από τον υφηγητή της Ιατρικής Δημ. Θεοδωρίδη.
Ο «Ιός» σε σχετική έρευνά του ανέσυρε το ιλαροτραγικό σκεπτικό με το οποίο το Πρωτοδικείο απέρριψε το αίτημα: «η καύσις προσκρούει εις το δόγμα της Αναστάσεως των Νεκρών, είναι αντιχριστιανική, προσκρούει εις το όραμα του Προφήτου Ιεζεκιήλ και την έχει χαρακτηρίσει ο εκκλησιαστικός συγγραφεύς Τερτυλλιανός ως απανθρωπίαν».
Το 2006 η Πολιτεία κάνει το πρώτο βήμα: ομόφωνα η Βουλή των Ελλήνων υιοθετεί νόμο που επιτρέπει την καύση για όσους επιτρέπεται από τη θρησκεία τους.
Οπως διαβάζουμε στην ιστοσελίδα της Επιτροπής για τη Θεσμοθέτηση του Δικαιώματος της Αποτέφρωσης των Νεκρών (που είναι μέλος της International Cremation Federation, διεθνές συντονιστικό του «κινήματος για την αποτέφρωση»), το 2008 κατατέθηκε στο Ε΄ Τμήμα του Συμβουλίου της Επικρατείας σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος με το οποίο καθορίζονται οι χώροι, οι όροι και οι προϋποθέσεις για τη δημιουργία αποτεφρωτηρίων από τους δήμους.
Το 2010 ετέθη ως όρος η γειτνίασή τους με νεκροταφείο. Το 2009 και 2010 εκδόθηκε Προεδρικό Διάταγμα και Κοινή Υπουργική Απόφαση για τη δημιουργία των αποτεφρωτηρίων: ήταν πλέον νόμιμα με τον υποχρεωτικό όρο να χωροθετούνται υποχρεωτικά μέσα σε κοιμητήρια ή σε επαφή με αυτά.
Στο Μαρκόπουλο
Οι Δήμοι Αθηναίων, Ζωγράφου, Σχιστού και Θεσσαλονίκης αποφασίζουν τη χωροθέτηση αντίστοιχων αποτεφρωτηρίων στον δήμο τους.
Το χριστεπώνυμο πλήρωμα αντιδρά και κανένα αποτεφρωτήριο δεν προχωρά. Η αλλαγή της νομοθεσίας περί περιβαλλοντικής αδειοδότησης το 2011 έκανε εκ νέου απαραίτητη την εξειδίκευση των περιβαλλοντικών περιορισμών.
Τον Νοέμβριο του 2011 ο Δήμος Μαρκόπουλου αποφασίζει να προχωρήσει στην κατασκευή Κέντρου Αποτέφρωσης Νεκρών.
Ενα μήνα αργότερα, στον εκκλησιασμό της Κυριακής σε όλους τους ιερούς ναούς της πόλης μοιράστηκε κατά χιλιάδες ένα έντυπο με τις θέσεις του μητροπολίτη Μεσογαίας, κ. Νικολάου.
Εκτός των θεολογικών ενστάσεων, ο μητροπολίτης κάνει λόγο για «αμφίβολες επενδύσεις» και για «περιφρόνηση της εκκλησιαστικής παράδοσης».
Στη συνέχεια οι ιερείς δήλωσαν άρνηση να τελέσουν την εξόδιο ακολουθία σε όποιον επιλέξει την αποτέφρωση.
Ο δήμαρχος Μαρκοπούλου Μεσογαίας, Σωτήρης Ι. Μεθενίτης, ανταπαντά με δικό του κείμενο:
«Ο Σεβασμιώτατος, στην εγκύκλιό του, αναφέρει ψευδώς και αυτό μας λυπεί ιδιαίτερα, ότι σε δύσκολες μέρες, “ο Δήμος Μαρκοπούλου δίνει χρήματα και επενδύει ποσά σε αποτεφρωτήρια νεκρών”. Ο Δήμος Μαρκοπούλου δεν πρόκειται να δώσει γι’ αυτόν τον σκοπό ούτε ένα (1) ευρώ και το έργο θα γίνει με αυτοχρηματοδότηση, απ’ την Εταιρεία που θα αναδειχθεί ανάδοχος του έργου, μέσα από διεθνή διαγωνισμό!
»Αντίθετα δε, θα έχει σημαντικά έσοδα, απ’ την πρώτη ημέρα λειτουργίας του. Επίσης ο Σεβασμιώτατος, αφού με εξαιρετική οξύτητα, αναφέρεται στους δημοτικούς συμβούλους, όλων των παρατάξεων, ως εκείνους “που ποδοπατούν ιερές διαχρονικές παραδόσεις και περιφρονούν την εκκλησιαστική συνείδηση”, αφήνει σαφώς να εννοηθεί ότι απαιτεί την ανάκληση της απόφασης του Δημοτικού Συμβουλίου, διότι ο “Επίσκοπος δεν μπορεί να ενεργεί σύμφωνα με τη γνωμοδότηση” (έτσι βαφτίζεται επισκοπικά, η απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου) και ότι η ευθύνη, που θα δημιουργηθούν έντονα κοινωνικά προβλήματα, απ’ το γεγονός ότι δεν θα ψάλλεται η Εξόδιος Ακολουθία, σε όσους αποτεφρώνονται, θα επιβαρύνει εμάς, το Δήμο Μαρκοπούλου! (…)
Δογματισμοί
»Πόσο δίκαιο, σωστό και τελικά χριστιανικό, είναι η Εκκλησία μας να ψάλλει (και καλά κάνει, σύμφωνα με την ταπεινή μας γνώμη) την Εξόδιο Ακολουθία, σε δολοφόνους, εμπόρους ναρκωτικών, βιαστές μικρών παιδιών ή και βασανιστές της χούντας και να την αρνηθεί στο μέλλον, σε χριστιανούς, που έζησαν ηθικά και έντιμα όλη τους τη ζωή, απλώς και μόνο, γιατί θα επιλέξουν την αποτέφρωση αντί της ταφής; Κι’ αυτό, όταν η ίδια η Εκκλησία μας έχει κρίνει ότι το θέμα αυτό δεν είναι δογματικό, αλλά απηχεί μια μακραίωνη, ηθική και θρησκευτική παράδοση;».
Εναν χρόνο μετά, η υπόθεση ναυάγησε λόγω των οξύτατων αντιδράσεων του χριστεπώνυμου πλήθους, αλλά και ενστάσεων ως προς το πόσο κι αν θα επιβαρυνθεί περιβαλλοντικά η περιοχή.
Το Δημοτικό Συμβούλιο ανέκρουσε πρύμναν: 19 δημοτικοί σύμβουλοι (έντεκα της συμπολίτευσης) ακύρωσαν την εκτέλεση του έργου. Ο 84χρονος επικεφαλής της αντιτιθέμενης στο έργο «Κίνησης πολιτών» Νικήτας Βλάχος κατέθεσε κείμενο ακύρωσης με 2.500 υπογραφές.
Εγραφαν τότε «Τα Νέα»: «Η κατάμεστη από κόσμο αίθουσα του δημοτικού συμβουλίου θύμιζε λαϊκό δικαστήριο, με τη μέση ηλικία του κοινού να είναι 65-70 ετών. Τα γιουχαΐσματα και οι λεκτικές επιθέσεις εις βάρος επιστημόνων που θα υπεράσπιζαν το έργο οδήγησε τους τελευταίους να αποχωρήσουν στο πρώτο μισάωρο της συνεδρίασης».
Υποκρισία
Παρ’ όλο που η πολιτική απόφαση εκ μέρους της Πολιτείας είχε ληφθεί, κάθε φορά νομικά κενά ή ασάφειες δεν επέτρεπαν στην πράξη να υλοποιηθεί.
Το 2014 ο συνταγματολόγος Νίκος Αλιβιζάτος ετοιμάζει τροπολογία για τη χωροθέτηση των αποτεφρωτηρίων, την οποία παρουσιάζει σε συνέντευξη Τύπου ο δήμαρχος Αθηναίων, Γιώργος Καμίνης. Την τροπολογία καταθέτει ο τότε κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ, Νίκος Βούτσης.
«Αποτελεί απίστευτη υποκρισία το θέατρο παραλόγου που παίζεται εδώ και ενάμιση χρόνο μέσα στη Βουλή σχετικά με αυτό το θέμα», έλεγε ο Νίκος Βούτσης, «ενώ η δημιουργία χώρων αποτέφρωσης αποτελεί ψηφισμένο νόμο από όλα τα κόμματα της Βουλής εδώ και 4 χρόνια, οι εκάστοτε κυβερνητικοί παράγοντες έχουν απορρίψει τουλάχιστον 5 φορές σχετικές τροπολογίες για τη διευκόλυνση της χωροθέτησης. Υπακούουν μήπως σε “αόρατες θεϊκές” δυνάμεις που έχουν τους δικούς τους νόμους και ακυρώνουν τις νομοθετικές παρεμβάσεις της ελληνικής Βουλής;».
Τις απορίες του κ. Βούτση έλυσε η Ιερά Σύνοδος με εγκύκλιο που εξέδωσε Ἀθήνῃσι 29ῃ Ὀκτωβρίου 2014:
«Ἡ Ἐκκλησία δέν δέχεται γιά τά μέλη Της τήν ἀποτέφρωση του σώματος, διότι τοῦτο εἶναι ναός τοῦ Ἁγίου Πνεύματος (Α΄ Κορ. 6, 19), στοιχεῖο τῆς ὑποστάσεως τοῦ κατ’ εἰκόνα καί καθ’ ὁμοίωσιν Θεοῦ πλασθέντος ἀνθρώπου (Γεν. 1, 24), καί περιβάλλει αὐτό μέ σεβασμό καί τιμή ὡς ἔκφραση ἀγάπης πρός τό κεκοιμημένο μέλος Της καί ὡς ἐκδήλωση πίστεως στήν κοινή πάντων ἀνάσταση. Ἐκεῖνος ὁ ὁποῖος ἀποδεδειγμένως οἰκειοθελῶς ἐδήλωσε τήν ἐπιθυμία περί καύσεως τοῦ σώματός του, δηλώνει τήν αὐτονόμησή του καί ὡς ἐκ τούτου δέν τελεῖται Νεκρώσιμος Ἀκολουθία καί Ἱερό Μνημόσυνο ὑπέρ αὐτοῦ. Παρά ταῦτα, ἐπαφίεται στήν ποιμαντική σύνεση καί τήν διακριτική εὐχέρεια τοῦ οἰκείου Μητροπολίτου ἡ τέλεση ἁπλῶς Τρισαγίου».
Τελικά διαχωρίστηκαν τα αποτεφρωτήρια από τα κοιμητήρια με τον Νόμο 4257/14: προβλέπει ότι η χωροθέτηση είναι στην πλήρη αρμοδιότητα των δήμων, σε ιδιόκτητο χώρο του δήμου ή σε κοιμητήριο ή σε χώρο κοντινού δήμου, ενώ αποκλείεται η χωροθέτησή τους εντός κατοικημένων περιοχών.
Διευκρινίζεται ότι η εγκατάσταση των κέντρων αποτέφρωσης νεκρών είναι χαμηλής όχλησης και δεν επιβαρύνει με ρύπους το περιβάλλον. Αλλά και πάλι κάτι έλειπε: δεν είχε ρυθμιστεί το θέμα των περιβαλλοντικών όρων και αδειοδοτήσεων.
Τον Οκτώβριο επιτέλους ολοκληρώθηκε το θεσμικό πλαίσιο για την ίδρυση αποτεφρωτηρίων νεκρών από το υπουργείο Περιβάλλοντος.
Ο... εξόδιος τιμοκατάλογος
Σε ιστοσελίδα γραφείου κηδειών, βρήκαμε προσφορά για αποτέφρωση στη Βουλγαρία στα 1.900 €. Η καύση πραγματοποιείται στο κρεματόριο της Σόφιας, ενώ τον νεκρό συνοδεύει δωρεάν ένα άτομο της οικογένειας.
Σε περίπτωση που επιθυμούν να παρευρεθούν επιπλέον άτομα, το γραφείο κηδειών οργανώνει το ταξίδι οδικώς ή αεροπορικώς. Η διάρκεια της καύσης είναι περί τη 1,5 με 2 ώρες. Η καύση μπορεί να γίνει και με θρησκευτική τελετή.
Το κόστος για μια κηδεία ξεκινάει από τα 900 ευρώ (κάποια γραφεία προσφέρουν δωρεάν τον καφέ). Η πολιτική κηδεία δεν έχει τα έξοδα των ψαλτών ή των ιερέων, ωστόσο έχει άλλες απαιτήσεις:
Μεγαφωνική εγκατάσταση €150, για κάθε κάθισμα από €1,5 ανά τεμάχιο, €40 για κάθε ομπρέλα-τέντα που αντιστοιχεί σε 16 καθίσματα. Η αμοιβή της χορωδίας ποικίλλει όπως και το ρεπερτόριο (επτανησιακά, αντάρτικα, ζακυνθινά, μαντινάδες κ.λπ.).
Για να μεταφέρει κάποιος τη σορό του αγαπημένου του στην επαρχία θα πρέπει επίσης να πληρώσει εξτρά. Εντελώς ενδεικτικά: Λάρισα 1.110 ευρώ, Κομοτηνή 1.480, Αγρίνιο 1.040, Κόρινθος 880. Για να μεταφερθεί η σορός στα νησιά το κόστος είναι στα 700 ευρώ.
Η ίδια η κηδεία μπορεί να είναι από απλή μέχρι υπερπαραγωγή: υπάρχουν φέρετρα με 800 αλλά και με 2.000 ευρώ, μπορεί να επιλέξει απλά λουλούδια και να εισαγάγει τουλίπες από την Ολλανδία – τα πάντα είναι θέμα γούστου και τσέπης.
Το ίδιο ταξικά μπαίνει και το… ενοίκιο που θα πληρώσει κανείς για να ταφεί για μια 3ετία στην Αττική, δηλαδή τα δικαιώματα των δήμων.
Εκτός του ότι οι τιμές είναι διαφορετικές για τους ντόπιους και για τους νεκρούς από άλλους δήμους, οι διαφορές είναι χαώδεις: 2.000 ευρώ η ταφή στην Α΄ ζώνη του Νεκροταφείου της Αθήνας, από 213 ευρώ στη Νίκαια.
Δήμαρχοι σε ομηρία
Οι καθυστερήσεις εξαιτίας της γραφειοκρατίας εμποδίζουν τους τοπικούς άρχοντες να ιδρύσουν κέντρα αποτέφρωσης
Γιώργος Καμίνης, δήμαρχος Αθηναίων
«Μερικές μέρες πριν από τις δημοτικές εκλογές του 2014, σε συνέντευξη Τύπου παρουσίασα τη νομοθετική πρόταση του Νίκου Αλιβιζάτου για την κατασκευή και χωροθέτηση αποτεφρωτηρίων και ζήτησα από τα πολιτικά κόμματα την ψήφισή της.
»Χωρίς τη νομοθετική έγκριση της ρύθμισης αυτής, θα ήταν αδύνατη η κατασκευή αποτεφρωτηρίου, αφού το νομοθετικό πλαίσιο που υπήρχε από το 2006 ήταν απολύτως ανεπαρκές.
»Σε χρόνο ανύποπτο μεν, φορτισμένο όμως από την πολιτική αριθμητική της προεκλογικής αντιπαράθεσης, έθεσα ως μία από τις προτεραιότητες της δεύτερης δημαρχιακής θητείας μου ένα δικαίωμα για το οποίο αγωνίστηκα, δίδαξα στο Πανεπιστήμιο και υπηρέτησα ως Συνήγορος του Πολίτη.
»Τότε με στήριξαν ελάχιστοι, κάνοντας προφανώς πολιτικούς υπολογισμούς που εγώ ουδέποτε για θέματα δικαιωμάτων θα επέτρεπα στον εαυτό μου να κάνει.
»Σήμερα, η πρόταση Αλιβιζάτου είναι νόμος του κράτους. Η καθυστέρηση που βαρύνει την Τοπική Αυτοδιοίκηση είναι αναντίρρητη, έστω και αν δεν συγκρίνεται με τις χαμένες δεκαετίες, που χάθηκαν μέχρι να πεισθεί η Πολιτεία.
»Επεξεργαζόμαστε συγκεκριμένα σενάρια και στόχος μας είναι να περιορίσουμε τις πιθανότητες γραφειοκρατικών ή άλλων καθυστερήσεων».
Γιάννης Μπουτάρης, δήμαρχος Θεσσαλονίκης
«Κέντρα αποτέφρωσης νεκρών μπορούμε, σύμφωνα με τον νόμο, και πρέπει, όπως επιβάλλει η πραγματικότητα, να ιδρύσουμε. Είναι θέμα πολιτισμού. Δεν είναι δυνατόν να υπάρχουν κορεσμένα νεκροταφεία, εκταφές σε τρία και πέντε χρόνια και χωνευτήρια.
»Δεν είναι δυνατόν να το επιθυμεί κάποιος και να του το αρνούμαστε. Είναι θέμα σεβασμού στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια, είναι και θέμα περιβάλλοντος και δημόσιας υγείας.
»Το νομοθετικό πλαίσιο ήταν τέτοιο ώστε να μη γίνει ποτέ αποτεφρωτήριο. Πολλά θέματα έχουν διορθωθεί. Τώρα, αυτό που είναι προβληματικό είναι η ρύθμιση ότι αποτεφρωτήρια μπορούν να ιδρύουν μόνο οι δήμοι.
»Αυτό, λόγω της γραφειοκρατίας και της κατάστασης των οικονομικών των δήμων, δυσχεραίνει την κατάσταση, ενώ ο ιδιωτικός τομέας έχει δείξει ενδιαφέρον για τη δημιουργία κέντρων αποτέφρωσης νεκρών.
»Είμαστε στη διαδικασία προκήρυξης διαγωνισμού για την αγορά του απαραίτητου χώρου που θα πληροί τις περιβαλλοντικές προϋποθέσεις. Φιλοδοξούμε το αποτεφρωτήριο να είναι πραγματικότητα το 2016».
Κώστας Πελετίδης, δήμαρχος Πάτρας
«Είναι νόμος του κράτους, πρέπει να υλοποιηθεί κι εμείς έχουμε τη βούληση να τον κάνουμε πράξη. Θα προχωρήσουμε στη δημιουργία όλων εκείνων των υποδομών που χρειάζονται για την αποτέφρωση και πιστεύουμε ότι στον επόμενο μήνα θα έχει ολοκληρωθεί αυτή η διαδικασία και θα έρθει στο δημοτικό συμβούλιο, ενώ είμαστε και στην αναζήτηση χρηματοδότησης για να το κάνουμε πράξη».
Γιώργος Πατούλης, δήμαρχος Αμαρουσίου και πρόεδρος της ΚΕΔΕ
«Τα νεκροταφεία έχουν κορεστεί και υπάρχουν προβλήματα σε περιοχές και κυρίως στα κέντρα των πόλεων. Βέβαια είναι αναφαίρετο το δικαίωμα στην αυτοδιάθεση και να διαλέξει κάποιος τον τρόπο και τη διαδικασία που θα ακολουθηθεί κατά τον θάνατό του, όμως υπάρχουν προβλήματα και περιεχομένου και διαδικαστικά, αλλά συγχρόνως και κοινωνικά, επειδή υπάρχει και η Ορθοδοξία που μιλά για πολύ συγκεκριμένα πράγματα. [...]
»Η μεν αυτοδιοίκηση έχει την πρόθεση να υιοθετήσει βέλτιστες πρακτικές που συμπεριλαμβάνουν όλες τις απόψεις της κοινωνίας, όμως πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν μας ότι η κοινωνία έχει άμεση σχέση και με τις χριστιανικές αξίες. Σεβαστό το θέμα της αυτοδιάθεσης, αλλά συγχρόνως πρέπει να ληφθούν υπ’ όψιν και τα δεδομένα της χριστιανικής θρησκείας».
Γ. Παπανικολάου, δήμαρχος Γλυφάδας
«Δεν έχουμε κάνει καμία ενέργεια και αναμένουμε τη θέση της Πολιτείας και της Εκκλησίας. Δεν πρόκειται να κάνουμε καμία κίνηση αν δεν κάνει και η Εκκλησία».
Αναζητήσαμε τους δημάρχους που είναι επικεφαλής των παρατάξεων στην ΚΕΔΕ:
■ Στην Αμφιλοχία έχουν άλλα προβλήματα, όπως μας λέει ο δήμαρχος Απ. Κοιμήσης: «Δεν μας έχει απασχολήσει μέχρι στιγμής, εμείς κινούμαστε σε άλλους ρυθμούς και ασχολούμαστε με πιο πεζά προβλήματα».
■ Ούτε όμως και στη Λάρισα φαίνεται να τους απασχολεί αφού, «μπορεί να αποτελεί μια λύση, αλλά στη Λάρισα δεν έχουμε ιδιαίτερο πρόβλημα ώστε να τεθεί το θέμα επί τάπητος», μας είπε με ειλικρινή διάθεση ο δήμαρχος κ. Καλογιάννης.
■ Και μπορεί ο δήμαρχος Αιγάλεω κ. Μπίρμπας να το αντιμετωπίζει θετικά, ωστόσο περιμένει να ολοκληρωθεί το νομοθετικό πλαίσιο για να το εξετάσουν συγκεκριμένα.
■ Σε Βόλο και Τρίκαλα έχουν γίνει ερωτήσεις από μέλη της αντιπολίτευσης προς τους δημάρχους αναφορικά με το τι προτίθενται να κάνουν για το θέμα.
Ιωάννα Σωτήρχου, Νίκος Φωτόπουλος
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας