Αυστηροποίηση «διά πάσαν νόσον»

Με μια «επικαιροποιημένη» δόση αυστηροποίησης κι ενώ είναι προ των πυλών η δεύτερη εξευτελιστική διαδικασία δημόσιας δήλωσης της Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου (CPT) κατά της Ελλάδας για τα καταστήματα κράτησης της χώρας, η κυβέρνηση κατέθεσε στη Βουλή τον νέο Σωφρονιστικό Κώδικα (Σ.Κ.) Μετά την 87σέλιδη έκθεση της Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για την Πρόληψη των Βασανιστηρίων και της Απάνθρωπης ή Εξευτελιστικής Μεταχείρισης ή Τιμωρίας (CPT), φαίνεται ότι η κυβέρνηση πάει γυρεύοντας! Το νομοσχέδιο στην ουσία και παρά τις δεσμεύσεις Τσιάρα εφαρμόζει ακριβώς τα αντίθετα από όσα εισηγείται η έκθεση.

Ο υπερπληθυσμός των φυλακών, οι κακές συνθήκες διαβίωσης των κρατουμένων, οι θάνατοι, οι αυτοκτονίες περνούν σε δεύτερο πλάνο και επιλέγεται ξανά το το «φάρμακο» της αυστηροποίησης όταν η εγκληματικότητα στην Ελλάδα παραμένει συγκριτικά χαμηλή στους διεθνείς και ευρωπαϊκούς δείκτες. Ενα φάρμακο που χορηγείται σε δόσεις κάθε φορά που «βολεύει» η «εγκληματική» συγκυρία.

Για τον νέο Σ.Κ. που φέρει το αποτύπωμα της προέδρου της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής και πρώην γ.γ. Αντεγκληματικής Πολιτικής, Σοφίας Νικολάου, ενημερώθηκε η αρμόδια επιτροπή της Βουλής πριν ξεκινήσει η προβλεπόμενη διαδικασία συζήτησης του νομοσχεδίου. Ως πρωτοβουλία χαιρετίστηκε από την αντιπολίτευση. Στη συζήτηση η κυβερνητική πλειοψηφία άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο να αλλάξει η απαράδεκτη εγκύκλιος που ορίζει ότι η συμμετοχή στην εκπαιδευτική διαδικασία των κρατουμένων θα έχει μειωμένη ευεργετική επιμέτρηση ποινής από εκείνη που έχουν οι διάφορες εργασίες στη φυλακή («Ο “αγράμματος” σωφρονισμός της κυβέρνησης των “αρίστων”», «Εφ.Συν.», 6.10.2022).

Τα βασικά σημεία του Σ.Κ. αλλά και τις επιτόπιες καταγραφές της CPT καταδείξαμε σε αναλυτικά ρεπορτάζ της «Εφ.Συν.» στις 11.9.2022 και στις 28.9.2022. Κάπου στο βάθος βρίσκεται και τώρα η υπόσχεση για ένα ολοκληρωμένο σχέδιο για τις φυλακές, που δεν προμηνύει τίποτα το διαφορετικό με βάση τις στενόμυαλες και οπισθοδρομικές αντιλήψεις των «αρίστων».

Οι συνεχείς καταδίκες της Ελλάδας για τις άθλιες συνθήκες κράτησης, που είναι κυρίως αποτέλεσμα του τρομακτικού υπερπληθυσμού των φυλακών, δεν πτοούν βέβαια την κυβέρνηση, που εκμεταλλεύεται ξανά μια συγκυρία τρόμου και φρίκης για να τιμωρήσει τους κρατούμενους στερώντας τους πολύτιμα δικαιώματα που διασφαλίζουν την ομαλή επανένταξή τους.

Περιορισμοί στις άδειες (τακτικές και εκπαιδευτικές), στις μεταγωγές σε αγροτικές, στην ημιελεύθερη διαβίωση, στην υπό όρους απόλυση, με δυο λόγια στο σύνολο των ευεργετικών μέτρων που θα οδηγούσαν και στην αποκλιμάκωση του φαινομένου φυλακών που ξεχειλίζουν. Η λέξη υπερπληθυσμός απουσιάζει απολύτως από το νομοσχέδιο.

Ψαλίδι στις άδειες

Μπορεί να διορθώθηκε η αρχική κακοδιατυπωμένη διάταξη που στερούσε το δικαίωμα άδειας σε όλους σχεδόν τους καταδικασμένους σε καθείρξεις, όμως και πάλι οι πολλές εξαιρέσεις και οι αυξήσεις των απαιτούμενων ορίων έκτισης ποινής οδηγούν μεγάλο αριθμό κρατουμένων σε πλήρη στέρηση αδειών. Π.χ. οι καταδικασμένοι σε ποινές φυλάκισης (η πλειονότητα των οποίων απλά αδυνατεί να εξαγοράσει την ποινή) δεν θα μπορούν να πάρουν τακτική άδεια πριν θεμελιώσουν δικαίωμα αποφυλάκισης!

«Δεν είναι δυνατόν να έρχεστε και εσείς και ο αρμόδιος υπουργός και να υπόσχεται στους εμπειρογνώμονες της CPT ότι είμαστε έτοιμοι να υιοθετήσουμε όλες τις συστάσεις και να έρχεται το νομοσχέδιο και να περιορίζει έτι περαιτέρω (μετά τον Ν.4760 της Ν.Δ.) δικαιώματα των κρατουμένων, όπως οι συνθήκες, οι όροι και οι προϋποθέσεις της άδειας, που είναι η βασικότερη προϋπόθεση για δύο κεφαλαιώδη δικαιώματα των κρατουμένων: τη μεταγωγή σε αγροτικές και την υφ’ όρον απόλυση» παρατήρησε ο βουλευτής της αξιωματικής αντιπολίτευσης, κ. Λάππας, και συνέχισε: «Είναι δυνατόν να αποκλείετε διά βίου τη χορήγηση άδειας σε μια κατηγορία εγκληματιών; Στη συγκεκριμένη διάταξη οι περιορισμοί αδειών που προβλέπονται καταλήγουν στο να αποφυλακίζεται ο κρατούμενος πριν θεμελιώσει δικαίωμα στην άδεια ή να μην παίρνει άδεια ποτέ, ανεξάρτητα από το αν έχει καλή συμπεριφορά μέσα στις φυλακές ή αν είναι επικίνδυνος κ.λπ. Είναι αδιανόητο για μένα. Διότι, αν θέλετε να πείτε ότι όλοι αυτοί δεν θα πάρουν ποτέ άδεια στη ζωή τους, πολύ φοβάμαι ότι η χώρα δεν θα πάει για καταδίκες, αντιθέτως, πάει για σφαλιάρες και χαστούκια αλύπητα. Αυστηροποιείτε τη μεταγωγή στις αγροτικές και ταυτόχρονα καταργείτε σχεδόν την υφ’ όρον απόλυση των κρατουμένων. Δηλαδή, παρεμβαίνετε με έμμεσο τρόπο ακόμη και σε διατάξεις του Ποινικού Δικαίου!».

O υπερπληθυσμός

Σε ανάλογο πνεύμα διατυπώθηκαν και τα επιχειρήματα του βουλευτή του ΠΑΣΟΚ, Γ. Καμίνη, που με αφορμή και το θέμα των αδειών αναρωτήθηκε πώς είναι δυνατόν να λυθεί το χρόνιο πρόβλημα του υπερπληθυσμού όταν αντί για εναλλακτικά της κράτησης μέτρα προχωράμε στην αυστηροποίηση των ποινών. Παρατήρησε δε ότι «φυλακές υψηλής ασφαλείας για κάποια αδικήματα εν γένει χωρίς να υπάρχει εξατομικευμένη κρίση μετά την κατάγνωση και την επιμέτρηση της ποινής -π.χ. ότι αυτός συνεχίζει να είναι επικίνδυνος για την ασφάλεια- αντιβαίνει σε θεμελιώδεις αρχές του νομικού μας πολιτισμού».

Ο γ.γ. κ. Παπαθανασίου, αναγνωρίζοντας ότι η άδεια βοηθάει πολύ στην επανένταξη των κρατουμένων, απάντησε ότι «μπορώ να δεσμευτώ ότι αυτό είναι κάτι το οποίο θα προτείνω στη (νομοπαρασκευαστική) Επιτροπή, να κάνουμε τις διορθώσεις εκείνες προκειμένου όταν έρθει το νομοθέτημα σε εσάς, να προβλεφθεί όχι αυστηροποίηση της διαδικασίας αλλά τουλάχιστον να μπορέσουμε περίπου να κρατήσουμε το καθεστώς που υπάρχει και ισχύει τώρα».

Η συνέχεια σήμερα το μεσημέρι στη Βουλή κατά την πρώτη συνεδρίαση της αρμόδιας επιτροπής.

⇒ Θανάσης Καμπαγιάννης: «Η νομοθέτηση του ποινικού δικαίου δεν μπορεί να γίνεται με όρους ρωμαϊκής αρένας. Απλούστατα ο ποινικός λαϊκισμός δεν πρόκειται ποτέ να κορεστεί. Ομως, στη δίνη του κινδυνεύουν θεσμοί που έχουν αποδειχθεί πετυχημένοι, όπως για παράδειγμα αυτός της υφ’ όρον απόλυσης, δηλαδή της έκτισης ενός τμήματος της ποινής εκτός φυλακής υπό όρους».