Ο ζήλος των εθελοντών πρόλαβε τα χειρότερα στα Βίλια

«Αν δεν ήμασταν εμείς, η καταστροφή από τη φωτιά θα ήταν πολύ μεγαλύτερη. Τέσσερα μερόνυχτα μείναμε άυπνοι στη μάχη με τις φλόγες και σε περιπολίες, και συνεχίζουμε. Πολλοί κινδύνεψαν, άλλους τους έδιωχναν, αλλά σώσαμε τον τόπο και τους συνανθρώπους μας», ακούμε από εθελοντές πυροσβέστες που συναντήσαμε χθες στα Βίλια.

Μπορεί πλέον το μεγάλο πύρινο μέτωπο που κατέκαψε περισσότερα από 94.000 στρέμματα δασικής έκτασης (όπως εκτιμά το ευρωπαϊκό σύστημα Copernicus), επί τουλάχιστον 5 μέρες, να έχει σχεδόν σβήσει, όμως η αγωνία των κατοίκων και των εθελοντών για τις αναζωπυρώσεις παραμένει μεγάλη, με πυροσβέστες από τη χώρα μας, την Πολωνία και τη Ρουμανία, εθελοντές και στελέχη των ενόπλων δυνάμεων να παραμένουν σε συναγερμό.

Περισσότεροι από 150 εθελοντές και εθελόντριες από τα Βίλια, τους γύρω οικισμούς και άλλες περιοχές της χώρας έσπευσαν από τη Δευτέρα στη μάχη με τις φλόγες, αψηφώντας, πολλές φορές, εντολές για εκκένωση ή να απομακρυνθούν και θέτοντας σε κίνδυνο την υγεία τους.

Μιλήσαμε με αρκετούς νεαρούς εθελοντές που κάνουν μέσω της «Εφ.Συν.» έναν πρώτο απολογισμό. Κρατούν αυτό το αυθόρμητο κύμα αλληλεγγύης και αυτό-οργάνωσης ως παρακαταθήκη και ως το πιο θετικό στοιχείο, μετά τον πύρινο εφιάλτη.

Εξάλλου, για άλλη μια φορά, χθες, μας επανέλαβαν τον ελλιπή συντονισμό που επέτεινε την καταστροφή, που φαίνεται ακόμα και από μικροπράγματα, όπως η δυσκολία των αρμόδιων κρατικών αρχών να παρέχουν ένα μπουκάλι νερό και ένα σάντουιτς σε Ελληνες και ξένους, εθελοντές και μη.

Το κενό των Αρχών το αναπλήρωσε η ανιδιοτελής προσφορά επιχειρήσεων της περιοχής και πρωτοβουλίες όπως η Κουζίνα ο Αλλος Ανθρωπος, που συχνά βρίσκεται στο πλευρό περιοχών που υπέστησαν φυσικές καταστροφές. Με απόφαση της γ.γ. Πολιτικής Προστασίας, έπειτα από αίτημα του δημάρχου, Χρήστου Στάθη, οι δημοτικές ενότητες Βιλίων, Μάνδρας και Οινόης του δήμου Μάνδρας - Ειδυλλίας κηρύχθηκαν σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης ώς τις 6 Φεβρουαρίου 2022.

Φτάνοντας στα Βίλια, βλέπουμε το καμένο δάσος να βγάζει ακόμα καπνούς, καθώς όλο το υπέδαφος συνεχίζει να καίει και οι δυνατοί άνεμοι κάνουν τις αναζωπυρώσεις από τα «καντηλάκια» καθημερινό φαινόμενο. Ευχή όλων είναι να βρέξει, ώστε να σβήσουν εντελώς και τα τελευταία υπολείμματα της φωτιάς. Η βροχή, όμως, δεν φέρνει μόνο ελπίδα, καθώς το ενδεχόμενο για πλημμύρες από το φθινόπωρο, ειδικά σε γειτονικές περιοχές όπως η Μάνδρα, είναι κάτι παραπάνω από υπαρκτό. Τραγική ειρωνεία; Μέχρι το 2016, βρισκόταν στα Βίλια η πυροσβεστική ακαδημία που μεταφέρθηκε στην Πτολεμαΐδα και, αυτές τις μέρες, φιλοξενήθηκαν στους χώρους της οι Πολωνοί πυροσβέστες…

Οι μαρτυρίες των εθελοντών

Ο Γιάννης Κούζας, εθελοντής με καταγωγή από τα Βίλια και μόνιμη διαμονή στην Αθήνα, αναλαμβάνει το άχαρο έργο να μας «ξεναγήσει» στις καμένες εκτάσεις. «Κάθε βράδυ, μόλις σταματούσαν τα εναέρια μέσα, ήμασταν στα βουνά σε περιοχές όπως το Κρύο Πηγάδι, ο Αγιος Γεώργιος Βιλίων και το Ντρεστάνι. Είχε πολύ σοβαρές αναζωπυρώσεις και κινδυνέψαμε και οι ίδιοι πολλές φορές. Ενα βράδυ, στο Ντρεστάνι, η φωτιά μάς είχε περικυκλώσει και ήρθαν 30 εθελοντές μαζί με αστυνομικούς της ΔΙΑΣ και της ΟΠΚΕ για να μας απεγκλωβίσουν. Την Τετάρτη, η φωτιά έφτασε 200 μέτρα, και λιγότερο, από τα Βίλια στον απέναντι δρόμο. Εάν περνούσε στην άλλη πλευρά, χαθήκαμε, σκεφτόμουν εκείνη τη στιγμή».

Οπως μας διηγείται, ούτε μία ώρα αφού ξεκίνησε η πυρκαγιά, περισσότεροι από 100 εθελοντές κινητοποιήθηκαν μέσω τηλεφώνων και μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Χωρίς να διαθέτουν κάποια συγκεκριμένη οργάνωση ή, σε πολλές περιπτώσεις, προηγούμενη πείρα, άφησαν τις δουλειές τους, τα σπίτια τους και τις παραλίες και έσπευσαν αυθόρμητα να βοηθήσουν.

Βρισκόμαστε στο σημείο «μηδέν» στον περιφερειακό Βιλίων, από όπου ξεκίνησε η φωτιά. Βρίσκεται πολύ κοντά σε πρώην κατασκήνωση του δήμου Μάνδρας - Ειδυλλίας και έχει αποκλειστεί από την Πυροσβεστική.

«Είχε δυνατό αέρα και γρήγορα επεκτάθηκε. Εκαψε πεύκα και πουρνάρια, μπήκε σε δασική περιοχή και ξαναβγήκε», μας λέει ο Γιάννης Κούζας. Δεν έχουν γίνει ακόμα γνωστά τα αίτια της πυρκαγιάς και, πέρα από τις συζητήσεις για εμπρησμό, που πάντοτε ακούγονται σε τέτοιες περιπτώσεις, οι έρευνες της ΔΑΕΕ συνεχίζονται. Παράλληλα, στον περιφερειακό Βιλίων και άλλα κοντινά σημεία παραμένουν επί μήνες αρκετά ξερόκλαδα και άλλα εύφλεκτα υλικά, γεγονός που από την πρώτη μέρα της πυρκαγιάς έχει καταγγελθεί στην «Εφ.Συν.», με το πινγκ πονγκ ευθυνών για την απομάκρυνσή τους να συνεχίζεται.

Λίγο αργότερα, συναντάμε μια μεγάλη ομάδα κυρίως ντόπιων εθελοντών που έδιναν τη μάχη όλες αυτές τις μέρες. Πρώτος παίρνει τον λόγο ο Θοδωρής: «Ευτυχώς, είχαμε ασυρμάτους για να συντονιστούμε μεταξύ μας. Πηγαίναμε στο μέτωπο, πολλές φορές δεν είχαμε άλλα μέσα και σβήναμε με κλαδιά και φτυάρια. Κίνδυνος;

Ολοι είχαμε μικροτραυματισμούς και ένας εθελοντής έσπασε το πόδι του, επειδή έπεσε πάνω του ένας καμένος κορμός». Ο Θοδωρής είχε προηγούμενη εμπειρία δασοπυρόσβεσης από τη φωτιά που είχε ξεσπάσει στο γειτονικό Πόρτο Γερμενό, το 2009.

Το καφέ του Αλέξη, στα Βίλια, λειτούργησε αυτές τις μέρες ως άτυπο «κέντρο επιχειρήσεων». Ο ίδιος παρείχε δωρεάν νερό και φαγητό σε εθελοντές, πυροσβέστες και αστυνομικούς, ενώ πολλές φορές οι εθελοντές συγκεντρώνονταν εκεί: «έτυχε να είμαστε όλοι μαζί και να φύγουμε 20 άτομα κατευθείαν σε αναζωπύρωση στο Κρύο Πηγάδι». Οι γονείς του παρέμεναν στα μετόπισθεν κι εκείνος μαζί με τον αδερφό του βρίσκονταν στα πύρινα μέτωπα.

Ο έτερος Γιάννης της παρέας είχε βρεθεί στις μεγάλες φωτιές του 2007, στην Ηλεία, υπηρετώντας τότε τη στρατιωτική του θητεία. Βοήθησε στην κατάσβεση ως πεζοπόρο τμήμα. «Τη Δευτέρα παράτησα τη δουλειά μου στην Αθήνα και έτρεξα στη φωτιά. Είδαμε να καίγεται το σύμπαν. Την Τετάρτη, η γυναίκα μου και τα 2 παιδιά μου έφυγαν από τα Βίλια, γιατί φοβήθηκαν, παρότι δεν υπήρξε ποτέ επίσημη εντολή για εκκένωση», μας λέει.

Ο πρώην αντιδήμαρχος

Στο πλευρό των εθελοντών βρισκόταν, όλες τις μέρες, ο πρώην αντιδήμαρχος Πολιτικής Προστασίας του δήμου Μάνδρας - Ειδυλλίας, Σπύρος Δρίκος, που ζει για δεύτερη φορά μεγάλη φωτιά έπειτα από το 2009 και φυσική καταστροφή μετά τις φονικές πλημμύρες του 2017. Με το αγροτικό του αυτοκίνητο μετέφερε ακούραστα τους εθελοντές, όπου προέκυπτε ανάγκη. Οπως μας λένε οι νεαροί, εκτελούσε χρέη «ταξί, ψυχολόγου, πυροσβέστη και… μπαμπά».

Του ζητάμε μία εκτίμηση γιατί επεκτάθηκε τόσο πολύ το πύρινο μέτωπο: «Επρεπε τα επίγεια τμήματα της Πυροσβεστικής να έρθουν την πρώτη μέρα πιο γρήγορα στον Αϊ-Γιώργη Βιλίων. Επίσης, δεν ρώτησαν ντόπιους που ξέρουν το μέρος πώς θα μπορούσαν να βγουν μπροστά από τη φωτιά», επισημαίνει στην «Εφ.Συν.». Οσον αφορά το επιχείρημα ότι στο όρος Πατέρα δεν υπάρχουν δασικοί δρόμοι, ο κ. Δρίκος τονίζει ότι υφίστανται, αλλά δεν έχουν καθαριστεί.

«Ακούγαμε από πυροσβέστες να λαμβάνουν εντολές να μην μπαίνουν σε δασικούς δρόμους. Συνήθως, αναλάμβαναν τα εναέρια μέσα και περίμεναν στους δρόμους», μας αναφέρουν αρκετοί εθελοντές. Πολλές φορές, οι αστυνομικές δυνάμεις τούς έδιωχναν για λόγους ασφαλείας, αλλά εκείνοι συνέχιζαν με επιμονή να προσπαθούν να φτιάξουν αυτοσχέδιες αντιπυρικές και δεν τα παρατούσαν.

«Ξένοι αλλά και πυροσβέστες από τη Βόρεια Ελλάδα μάς έλεγαν ότι δεν υπήρχε καμία αντιπυρική ούτε οι αρμόδιοι είχαν προνοήσει για τίποτα», τονίζουν ακόμα, επιρρίπτοντας ευθύνες και στο υπεύθυνο δασαρχείο, ενώ θεωρούν ότι, εάν, όταν πλησίασε πολύ η φωτιά, δινόταν εντολή για μαζική εκκένωση, τα πράγματα θα ήταν χειρότερα. Φόβος τους τώρα είναι οι νέες πλημμύρες στη Μάνδρα και άλλες περιοχές του δήμου, καθώς δεν θα υφίσταται το δάσος για να συγκρατήσει τα ορμητικά νερά σε μια πιθανή, ισχυρή βροχόπτωση.

Η αδερφή του Γιάννη Κούζα, Παναγιώτα, έφτασε την Τετάρτη από Αθήνα και, καθώς δεν μπορούσε έπειτα από ένα σημείο να περάσει με αυτοκίνητο το μπλόκο της αστυνομίας, περπάτησε απόσταση μερικών χιλιομέτρων με τα πόδια, μέχρι να την παραλάβουν οι υπόλοιποι εθελοντές. «Κάποιοι εθελοντές που ήρθαν μαζί μου, βρίσκονταν στη Βαρυμπόμπη κι έφυγαν σφαίρα για τα Βίλια. Φτάσαμε σε ένα φλεγόμενο σπίτι, όπου ελευθερώσαμε από την αυλή του κότες, γάτες και σκυλιά, για να μην καούν, και τα πήγαμε σε φιλοζωική. Οταν επιστρέψαμε στο σημείο, έγινε αναζωπύρωση».

Η Παναγιώτα θυμάται τις ώρες αγωνίας που έζησε και ότι έβλεπε τα σπίτια που καίγονταν, σκεπτόμενη ότι ένα από αυτά θα μπορούσε πολύ εύκολα να ήταν και το δικό της: «Εθελοντές έκοβαν δέντρα με αλυσοπρίονα, για να μπορέσουν να περάσουν οι πυροσβέστες. Βοηθούσα να ανεβάσουμε μάνικες τη νύχτα, μέσα στο βουνό», μας περιγράφει και θεωρεί ότι, χάρη στη βοήθεια των εθελοντών, σώθηκαν αρκετά σπίτια.

Οπως προσθέτει ο Γιάννης Κούζας, την ίδια ημέρα, όταν η φωτιά έφτασε στα 200 μέτρα από τα Βίλια, βρέθηκαν σε ένα σπίτι που καιγόταν και οι πυροσβέστες έλεγαν στον ιδιοκτήτη να το εγκαταλείψει. Εκείνος είπε στους εθελοντές ότι θα μείνει εκεί και τότε εκείνοι του απάντησαν «θα μείνουμε μαζί σου» και τον βοήθησαν να το σώσει.

Ο Ακης κατάγεται από την Αγία Σωτήρα που εκκενώθηκε, καθώς οι φλόγες έφτασαν σχεδόν μέσα στον οικισμό. Δουλεύει σε διυλιστήριο στον Ασπρόπυργο και έχει εκπαίδευση στην πυρασφάλεια. Μάλιστα, βρέθηκε ως εθελοντής τόσο στην Εύβοια όσο και στη Βαρυμπόμπη. «Σίγουρα κάποια εκπαίδευση βοηθάει να σου φύγει ο φόβος για τη φωτιά. Πήγα στο σημείο όπου ξεκίνησε κατευθείαν.

Κάποια στιγμή, όμως, φτάσαμε στο “ο σώζων εαυτόν σωθήτω”. Το σπίτι μου κινδύνευσε και, έπειτα από προτροπές ακόμα και… απειλές από την αστυνομία, πραγματοποιήθηκε εκκένωση. Γενικά, δεν πρέπει να εκκενώνονται έτσι εύκολα οι οικισμοί, πρέπει ίσως να φεύγουν οι πολύ ευάλωτοι, γιατί όσοι έμειναν πίσω με δικό τους ρίσκο έσωσαν τις περιουσίες τους».

Ο εφιάλτης των αναζωπυρώσεων

Καθώς συζητάμε μαζί του, φτάνουν στο κινητό του, όπως και άλλων εθελοντών, τα νέα για μια επικίνδυνη αναζωπύρωση κοντά στον οικισμό. Αμέσως, οι εθελοντές με ό,τι μέσο έχουν φεύγουν και φτάνουν κοντά στο σημείο, μπαίνοντας στο δάσος ή καθοδηγώντας Ελληνες και Πολωνούς πυροσβέστες, ώστε να μπουν μέσα στο δάσος και να προλάβουν τον κίνδυνο. Βλέπουμε τους εθελοντές επί το έργον και ευτυχώς, περίπου μία ώρα μετά, η αναζωπύρωση αντιμετωπίζεται.

«Βλέπουμε εφιάλτες. Κάθε βράδυ γύρω γύρω υπάρχουν καντηλάκια και συνεχίζουμε τις περιπολίες», ακούμε από τον Ακη με αρκετούς συνεθελοντές του να κουνούν το κεφάλι, συμφωνώντας και προσθέτοντας ότι σε ορισμένες περιπτώσεις σπίτια, εκκλησίες και άνθρωποι σώθηκαν σαν από θαύμα. Η εμπειρία που έζησαν τους έδεσε ακόμα περισσότερο, με ανθρώπους που μπορεί να μην έλεγαν ούτε μια καλημέρα πλέον να αγκαλιάζονται όταν συναντούν ο ένας τον άλλον στους δρόμους και την πλατεία του χωριού.

Αδιαμφισβήτητα, η ανιδιοτελής κινητοποίηση εθελοντών όπως αυτοί από τα Βίλια αλλά και στην Εύβοια ή άλλες περιοχές της χώρας και η σημαντική συμβολή της στο να σωθούν δασικές εκτάσεις και περιουσίες, αποτελεί μια αχτίδα αισιοδοξίας και το μικρό θαύμα των ημερών.