«Η αλληλεγγύη δεν είναι μονάχα αγώνες αλλά και γιορτή»

Ο Τσε έλεγε πως η αλληλεγγύη είναι η τρυφερότητα μεταξύ των λαών. Αυτή την τρυφερότητα χρειάστηκε πολλές φορές να επιστρατεύσουμε όλοι για να επιβιώσουμε σε συνθήκες άγριας λιτότητας και ηγεμονικού νεοφιλελευθερισμού. Ομως, η αλληλεγγύη δεν είναι μονάχα αγώνες αλλά και γιορτή. Αυτό έρχεται να μας θυμίσει το περιοδικό δρόμου «σχεδία», με ένα πολυσυλλεκτικό φεστιβάλ, που θα ξεδιπλώνεται στους δρόμους και τις γειτονιές της Αθήνας και περιλαμβάνει από «αόρατες διαδρομές», μέχρι ταξίδια στα αστέρια.

Μιλήσαμε με τον Χρήστο Αλεφάντη, τον αεικίνητο και πάντα δημιουργικό διευθυντή σύνταξης του περιοδικού, που χρόνια τώρα δίνει τη μάχη της αξιοπρέπειας και της αισιοδοξίας.

● Για δεύτερη συνεχή χρονιά, η «σχεδία» και το «σχεδία home» στήνουν πολλές μικρές γιορτές στην καρδιά της πόλης. Ποια είναι η φιλοσοφία του (επι)μένουμε Αθήνα;

Οραματιζόμαστε ένα «σχεδία home», έναν πολυχώρο στην καρδιά της πόλης, ως σημείο αναφοράς, αλληλεγγύης, κοινωνικής καινοτομίας, αλλά και ως σημείο συνάντησης, έναν χώρο ανοιχτό και προσβάσιμο σε όλους, μια σχεδία που θα γίνει κομμάτι της ψυχής της πόλης. Προς αυτή ακριβώς την κατεύθυνση, στήνονται και αυτές οι μικρές γιορτές μέσα και γύρω από το «σχεδία home», το φεστιβάλ «9,5 εβδομάδες στο σχεδία home». Να συναντιόμαστε, να γνωριζόμαστε, να συμμετέχουμε, να γιορτάζουμε. Αλλωστε, αυτό δεν είναι η αλληλεγγύη; Μια γιορτή.

● Στην προσπάθεια ενώνονται από φωτογράφοι και σκιτσογράφοι μέχρι αθηναιογράφοι και αστρονόμοι. Μίλησέ μας για την εκδηλώσεις και πώς πείσατε τόσο πολλούς και διαφορετικούς ανθρώπους να συνδράμουν.

Γνωρίζετε και εσείς πολύ καλά ότι υπάρχουν πολλοί υπέροχοι άνθρωποι «εκεί έξω», οι οποίοι παράλληλα με την τέχνη τους ή την όποια ενασχόλησή τους, τέλος πάντων, είναι πάντα ευαίσθητοι και δηλώνουν πάντα παρόντες και παρούσες σε όλους τους καλούς κοινωνικούς αγώνες. Ισως να ακούγεται παράταιρο, αλλά, στην πραγματικότητα, αυτό είναι και το καλοκαιρινό φεστιβάλ «9,5 εβδομάδες στο σχεδία home», πολλές μικρές ή και μεγαλύτερες εκφράσεις αυτής της μεγάλης κοινωνικής κινητοποίησης που ξεκίνησε μέσα από τη «σχεδία», τον Μάρτιο του 2013, όταν κυκλοφόρησε το πρώτο τεύχος του ελληνικού περιοδικού δρόμου. Οι συμμετέχοντες, θαρρώ, ανταποκρίθηκαν σε μια πρόσκληση όχι απλώς για να μοιραστούν το καλλιτεχνικό τους έργο ή τις γνώσεις τους, αλλά για να συμμετάσχουν, με τον τρόπο του ο καθένας, σε αυτή την κοινωνική κινητοποίηση ενάντια στη φτώχεια και σε κάθε μορφή κοινωνικού αποκλεισμού. Θα τους είμαστε πάντα βαθιά ευγνώμονες που ανταποκρίθηκαν.

● Να μιλήσουμε για τους ανθρώπους που δίνουν τη μάχη της επιβίωσης στον δρόμο. Πόσο έχει επηρεάσει η πανδημία εκείνους που δεν είχαν σπίτι όλη την περίοδο που εμείς μέναμε σπίτι;

Η πανδημία ήταν μια εξαιρετικά δύσκολη, βίαιη συνθήκη για τους πολύ φτωχούς του τόπου, τους ανέστιους. Να σας μιλήσω ειδικά για τους ανθρώπους που διανέμουν τη «σχεδία», με τους οποίους είχαμε και έχουμε συνεχή επαφή, όλο αυτό το διάστημα, αντιλαμβανόμαστε όλοι ότι η έκκληση «μένουμε σπίτι» δεν έχει αντίκρισμα για κάποιον που δεν έχει σπίτι ή, τέλος πάντων, σηματοδοτεί διαφορετικά πράγματα για κάποια που μπορεί να μένει με ενοίκιο σε μια υγρή γκαρσονιέρα χωρίς φως και νερό, στην πλατεία Αττικής ή στον Νέο Κόσμο, όπως συμβαίνει με αρκετούς ανθρώπους που προσπαθούν να ξανακερδίσουν τις ζωές τους και μέσα από τη «σχεδία». Γιατί, ξέρετε, αυτό είναι η «σχεδία» για τους περισσότερους -να μην πω για όλους- ανθρώπους με το κόκκινο γιλέκο. Ενα μονοπάτι στον μακρύ δρόμο της επιστροφής σε μια ζωή κανονική. Μια ευκαιρία όχι μονάχα να έχουν με αξιοπρέπεια ένα μικρό έσοδο που θα τους επιτρέψει να καλύψουν κάποιες έστω από τις πιο βασικές ανάγκες τους, αλλά και μια διαδικασία μέσα από την οποία ο πολύ φτωχός παύει να νιώθει αόρατος, ξυπνάει το πρωί και έχει ένα νόημα η ζωή του, έχει κάτι να κάνει, κάπου να πάει, να μιλήσει με πέντε ανθρώπους στο Ελληνικό, στην Τσιμισκή και στους Αμπελόκηπους, να νιώσει ξανά κομμάτι της κοινωνίας, χρήσιμος για τον εαυτό του και τους γύρω του. Εκεί, λοιπόν, που κάποιοι άνθρωποι είχαν πιαστεί σε μια «σχεδία» και μια ελπίδα ξαναβρήκε χώρο στην ψυχή τους, ξαφνικά τους είπαμε «κυρίες και κύριοι, ξεχάστε τα όλα, παύει η λειτουργία της “σχεδίας”, μέχρι νεωτέρας». Είδαμε, νιώσαμε, ακούσαμε πως πολλοί άνθρωποι φοβήθηκαν, τρομοκρατήθηκαν ότι αυτό ήταν, ότι, εκεί που είχαν βρει ένα αποκούμπι, πάει, χάθηκε κι αυτό, και «επιστρέφουμε πάλι στο μηδέν». «Θα ξαναβγεί η “σχεδία”;» μας ρωτούσαν επανειλημμένως πολλοί. Κάναμε και εξακολουθούμε να κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας, να είμαστε δίπλα τους και πέρα από το περιοδικό, όλο αυτό το διάστημα. Και ήταν πολύ. Ξέρετε, στον βαθμό που γνωρίζουμε, η «σχεδία» είναι το περιοδικό που έμεινε με διαφορά το μεγαλύτερο διάστημα εκτός δρόμων, εκτός διανομής, σε σχέση με τα υπόλοιπα περιοδικά δρόμου του πλανήτη. Επτά μήνες σχεδόν. Ηταν πολύ σκληρό για όλους μας.

● Στη μάχη του εμβολιασμού τώρα, πώς πάει η προσπάθεια για τους άστεγους ή για τους ανθρώπους που ζουν σε στεγαστική επισφάλεια;

Δεν έχω συνολική εικόνα, για να είμαι ειλικρινής, χαιρόμαστε ιδιαιτέρως όμως, που στη συντριπτική τους πλειονότητα οι διανομείς της «σχεδίας» έχουν κάνει ή προτίθενται να κάνουν το εμβόλιο. Ελάχιστοι είναι εκείνοι που δηλώνουν επιφυλακτικοί και με τους οποίους είμαστε σε επαφή και συζητάμε συνέχεια.

● Στο πρόγραμμα του φεστιβάλ υπάρχουν και οι «Αόρατες Διαδρομές». Μίλησέ μας γι’ αυτό το πρότζεκτ που τρέχει εδώ και κάποια χρόνια.

Οι «Αόρατες Διαδρομές» είναι, στην ουσία, μια κοινωνική περιήγηση, ένας περίπατος στο κέντρο της πόλης, το κομμάτι εκείνο κάτω από την Ομόνοια, όπου συνυπάρχουν και λειτουργούν πάρα πολλές δομές αλληλεγγύης και κοινωνικές υπηρεσίες, από συσσίτια και κέντρα ημέρας μέχρι κέντρα απεξάρτησης, με οδηγό έναν από τους ανθρώπους της «σχεδίας» που έχει ζήσει ή εξακολουθεί να ζει σε συνθήκες αστεγίας. Ο οδηγός, η Μαρία, ο Μιχάλης, ο Σπύρος, δίνουν πληροφορίες στους συμμετέχοντες για το τι ακριβώς υπηρεσίες υπάρχουν και πώς λειτουργεί κάθε δομή και, το σημαντικότερο, μοιράζεται αυτό το κομμάτι της ψυχούλας του, που είναι η προσωπική ιστορία του, συνομιλεί και απαντά στις ερωτήσεις των επισκεπτών. Πώς βρέθηκε ο Μιχάλης ξαφνικά στον δρόμο; Θα στο πει ο ίδιος, καθώς σε κοιτάει στα μάτια. Οταν, τον Ιανουάριο του 2014, είχα επισκεφθεί τα γραφεία του περιοδικού δρόμου του Αμβούργου, για να κάνω την αντίστοιχη διαδρομή, συνομιλώντας με τη διευθύντρια της δομής εκεί, μου είχε πει ότι κάθε χρόνο μαθητές από περισσότερα από 120 σχολεία τούς επισκέπτονται, για να κάνουν τις δικές τους «Αόρατες Διαδρομές». Είχα ζηλέψει πολύ, σκεπτόμενος, «κοίτα, ρε συ, πόσο ορθά σκέφτονται οι Γερμανοί, καθώς αντιλαμβάνονται ότι το να γνωριστούν οι μαθητές και να συνομιλήσουν με έναν άστεγο συνάνθρωπό τους είναι μάθημα ζωής για τους νεαρούς πολίτες, για όλους». Επτά χρόνια από τότε που ξεκινήσαμε, με τις δικές μας κοινωνικές περιηγήσεις, χαιρόμαστε πάρα πολύ και εμάς πλέον μας επισκέπτονται, κάθε χρόνο, μαθητές από δεκάδες σχολεία, άνθρωποι όλων των ηλικιών, από την Ελλάδα και το εξωτερικό, για να ακολουθήσουν τα αχνάρια του Σπύρου, που σήμερα ζει σε έναν ξενώνα αστέγων, να μιλήσουν μαζί του, να γνωριστούν, να μάθουν.

Οταν ξεκινούσαμε το project, λέγαμε ότι πρόκειται για μια δράση που μας βοηθά να ξεπεράσουμε τον φόβο και την προκατάληψη για τον διπλανό μας, που δεν είναι πια διπλανός μας, αφού έχει χάσει το σπίτι του, έμεινε άστεγος. Σύντομα, διαπιστώσαμε ότι είναι και μια δράση που μας βοηθάει να ξεπεράσουμε τον φόβο και την προκατάληψη για την ίδια την πόλη μας, αφού είναι πολλοί οι Αθηναίοι που δεν έχουν περπατήσει ποτέ τους δρόμους κάτω από την Ομόνοια. Δεν είναι φοβερό; Και δεν μιλάμε για το Ζεφύρι ή για μια περιοχή μακριά από το κέντρο, αλλά για γειτονιές που βρίσκονται μια ανάσα από το Μοναστηράκι και την Ακρόπολη. Να σημειωθεί ότι οι «οδηγοί» μας, πέρα από την εκπαίδευση που τους παρέχεται, όπως ακριβώς συμβαίνει και με το περιοδικό, έχουν και ένα οικονομικό όφελος, αφού στους ίδιους πάει σχεδόν το 50% από το κόστος συμμετοχής (5€ για μαθητές και 8€ για ενήλικες).

● Το καλοκαίρι συνδέεται με την ξεγνοιασιά. Τι σημαίνει, όμως, για τους ανθρώπους χωρίς στέγη;

Πριν από λίγες μέρες, βρέθηκα στην αποθήκη μας στο Μεταξουργείο να πάρω κάτι εργαλεία και έκανα για μία ακόμη αφορά τη σκέψη πως ό,τι ρούχα έχουμε για τους ανθρώπους (από δωρεές και προσφορές αγάπης απλών ανθρώπων) είναι χειμωνιάτικα. Για σκεφτείτε το, οι συλλογικές κινητοποιήσεις υπέρ των αστέγων γίνονται, κατά κύριο λόγο -για να μην πω αποκλειστικά- τον χειμώνα. Οι άνθρωποι, όμως, χρειάζονται τη φροντίδα μας όλες τις εποχές, ο αγώνας κατά της φτώχειας, για έναν δίκαιο κόσμο, είναι συνεχής. Η ακραία φτώχεια με όλα αυτά που τη συνοδεύουν δεν πάει διακοπές.