Αθέατες πλευρές των νέων Προγραμμάτων Σπουδών και του «πολλαπλού βιβλίου»

Αντιδράσεις για τα νέα αναλυτικά προγράμματα που ανακοίνωσε την περασμένη εβδομάδα το υπουργείο Παιδείας εκφράστηκαν από επιστημονικούς φορείς και πανεπιστημιακούς, ενώ τις επόμενες μέρες αναμένονται ανακοινώσεις των εκπαιδευτικών ομοσπονδιών.

Να σημειώσουμε αρχικά ότι όλες οι παρεμβάσεις του υπουργείου Παιδείας, τουλάχιστον από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 μέχρι σήμερα, που αφορούν το περιεχόμενο σπουδών έχουν ένα κοινό: την ίδια επιχειρηματολογία και την ίδια πηγή χρηματοδότησης. «Αλλαγή μοντέλου από το δασκαλοκεντρικό στο μαθητοκεντρικό», «βιωματική μάθηση και όχι παπαγαλία», «ανάπτυξη δεξιοτήτων, όχι στείρες γνώσεις», «ερευνητική μάθηση και όχι μετωπική διδασκαλία», «χτύπημα στην παραπαιδεία», «από τις στείρες γνώσεις στο να μάθουν πώς να μαθαίνουν». Και πάντα με την κατάλληλη προσθήκη των λέξεων «νέο», «καινοτόμο», «όχι παραδοσιακό».

Από τους Γεράσιμο Αρσένη - Πέτρο Ευθυμίου της περιόδου 1997-2004 ώς την Αννα Διαμαντοπούλου της περιόδου 2009-2012 και τη Νίκη Κεραμέως, 25 χρόνια τώρα, εξαγγέλλουν αλλαγές στα Προγράμματα Σπουδών μεταφράζοντας απλώς από τα αγγλικά στα ελληνικά την κυρίαρχη και δεσπόζουσα εκπαιδευτική πολιτική των δεξιοτήτων του 21ου αιώνα.

Χωρίς την παραμικρή κριτική προσέγγιση και αναστοχασμό για το αν αυτή η πολιτική των «δεξιοτήτων και όχι της γνώσης» έχει συμβάλει αρνητικά επί δεκαετίες τώρα στο γενικότερο ρεύμα απομόρφωσης των νέων ανθρώπων.

Εχουν και μια δεύτερη ομοιότητα, όπως εύστοχα επισημαίνει ο εκπαιδευτικός Δημήτρης Μητρόπουλος: Ποτέ, μα ποτέ δεν έχουν κάνει απολογισμό των προηγούμενων αλλαγών. Μα και τι απολογισμό να κάνουν, αφού συχνά οι ίδιες πολιτικές και πολλές φορές οι ίδιοι άνθρωποι που έκαναν τις αλλαγές δέκα και είκοσι χρόνια πριν, είναι αυτοί που σήμερα εξαγγέλλουν νέες επαναστατικές αλλαγές και παρεμβάσεις.

Καταπέλτης είναι ο Δημήτρης Κ. Μαυροσκούφης, τ. καθηγητής Διδακτικής Μεθοδολογίας και Ιστορίας της Εκπαίδευσης, τ. κοσμήτορας Φιλοσοφικής Σχολής ΑΠΘ, ο οποίος ευθύς εξαρχής σημειώνει ότι τα Προγράμματα Σπουδών της Ιστορίας αποτελούν ένα συνονθύλευμα πρόχειρων αντιγραφών από προηγούμενα προγράμματα, γενικών μεθοδολογικών αρχών και μεγαλόστομων διακηρύξεων (τι είναι η Ιστορία, ποιοι είναι οι γενικοί σκοποί διδασκαλίας, μεθοδολογία της ιστορικής επιστήμης κ.λπ.), χωρίς όλα αυτά να αντιστοιχούν στο «διά ταύτα». Πέρα από κάθε αμφιβολία τα «νέα» Π.Σ.:

1. Κινούνται (τουλάχιστον του Δημοτικού και του Γυμνασίου) στο πλαίσιο του ακλόνητου παπαρρηγοπούλειου σχήματος (Ιστορία Αρχαία, Βυζαντινή - Μεσαιωνική, Νεότερη - Σύγχρονη), αλλά στο Λύκειο εισάγουν είδος Θεματικής Ιστορίας που ερανίζεται στοιχεία ακόμη και από τις παλιότερες εκδοχές της (από την εποχή ακόμη του εγχειριδίου της Αικατερίνης Χριστοφιλοπούλου «Εισαγωγή στις ιστορικές σπουδές», το 1978).

2. Αναφέρονται, εντελώς ψευδεπίγραφα, σε «νεωτερικά» στοιχεία της διδακτικής μεθοδολογίας και των θεωριών μάθησης, όπως μαθητοκεντρική μάθηση, ενεργή εμπλοκή του μαθητή στη μαθησιακή διαδικασία, εννοιοκεντρική οργάνωση της διδασκαλίας, διαθεματικές προσεγγίσεις, διαδικαστική γνώση, κριτική επεξεργασία πηγών, χρήση πολυτροπικού υλικού, σύνδεση με τοπική ιστορία κ.λπ. κ.λπ.

Οταν, όμως, περνούν στο «διά ταύτα», εκεί παρατίθεται ένας κατάλογος περιεχομένων, όπως γινόταν από το 1899 και για έναν αιώνα περίπου, αναμεμειγμένος με «προσδοκώμενα μαθησιακά αποτελέσματα» τα οποία προσιδιάζουν απολύτως στον συμπεριφορισμό. Ετσι, οι εισαγωγικές διακηρύξεις στην ενότητα «Διδακτική πλαισίωση - σχεδιασμός μάθησης» καθίστανται «απλούς τριγμός και πάταγος οδόντων».

Ψηφιακός κόσμος από την κούνια!

Μεταξύ των αλλαγών που φέρνουν τα νέα Προγράμματα Σπουδών συμπεριλαμβάνεται και η σχεδόν βίαιη ένταξη του ψηφιακού κόσμου στην εκπαιδευτική διαδικασία. Αυτό γίνεται μέσω της ψηφιοποίησης μεγάλου μέρους του εκπαιδευτικού υλικού, στο οποίο θα έχουν πρόσβαση μέσω ηλεκτρονικών βιβλιοθηκών και ηλεκτρονικών πλατφορμών εκπαιδευτικοί και μαθητές, αλλά και μέσω του ίδιου του μαθήματος της Πληροφορικής, το οποίο εντάσσεται στο πρόγραμμα των σχολείων ήδη από την Α’ Δημοτικού.

Ετσι, λοιπόν, οι εξάχρονοι μαθητές και μαθήτριες που καλά καλά δεν έχουν μάθει την αλφαβήτα θα διδάσκονται προγραμματισμό, ανάλυση δεδομένων και «ψηφιακή πολιτειότητα». Κι αν ακούγεται τραβηγμένο, αρκεί κανείς να ανατρέξει στο Πρόγραμμα Σπουδών για το μάθημα Τεχνολογίες της Πληροφορίας και των Επικοινωνιών και Πληροφορικής Δημοτικού, έτσι όπως αναρτήθηκε από το ΙΕΠ.

Σύμφωνα με τη Βίβλο Ψηφιακού Μετασχηματισμού, η στρατηγική ενίσχυσης των υπηρεσιών ηλεκτρονικής μάθησης θα υποστηρίζεται από δύο πυλώνες δράσεων. Ο πρώτος εστιάζει στην ανάπτυξη ψηφιακού περιεχομένου, ενώ ο δεύτερος στον εκσυγχρονισμό των οριζόντιων πλατφορμών και υπηρεσιών για την ανάδειξη και αξιοποίηση του περιεχομένου.

Αυτό σημαίνει ότι τα σχολεία εξοπλίζονται με νέα τεχνολογικά μέσα, αναπτύσσονται περαιτέρω οι πλατφόρμες και τα εργαλεία σύγχρονης και ασύγχρονης εκπαίδευσης, ενώ δίνεται έμφαση και στο ψηφιακό περιεχόμενο.

Πέρα από τους πλείστους άλλους κινδύνους, παράλληλα ενεδρεύει αυτός της πλήρους εξάρτησης της εκπαιδευτικής διαδικασίας από ψηφιακό υλικό.

Για την κυρίαρχη εκπαιδευτική πολιτική οι νέες τεχνολογίες εμφανίζονται σαν πανάκεια, σαν το μαγικό ραβδί που λύνει όλα τα προβλήματα, και στο πλαίσιο αυτό στον πυρήνα της ψηφιακής στρατηγικής για την Παιδεία βρίσκεται η ανάπτυξη της ψηφιακής κουλτούρας στην εκπαιδευτική κοινότητα αλλά και η μετάβαση από τις document-centric στις data-centric λύσεις.