Κράτησαν μόνο τη βιτρίνα

Η χρονολογία στη μαρμάρινη μετόπη δεν αφορά την «ηλικία» του νεοκλασικού αλλά του σχολείου.

Ιδρύθηκε το 1862 και ήταν το 2ο Γυμνάσιο Αρρένων της πρωτεύουσας, το οποίο στα πρώτα του βήματα στεγάστηκε στην Πλάκα και στη συνέχεια μετακόμισε στο κτίριο του τότε Βασιλικού Τυπογραφείου, στην οδό Σταδίου.

Το 1933 μεταφέρθηκε στο αρχοντικό Αργυρόπουλου στη γωνία Αχαρνών και Χέυδεν, κοντά στην πλατεία Βικτωρίας, όπου παρέμεινε για σαράντα χρόνια, με καταβολή ενοικίου.

Η Αχαρνών είναι η μεγαλύτερη οδός σε μήκος στον Δήμο Αθηναίων και τα αρχικά σχέδια προέβλεπαν ότι θα ξεκινούσε από την οδό Σταδίου, αλλά έμειναν στα χαρτιά έπειτα από απαίτηση ιδιοκτητών που δεν έβλεπαν με καλό μάτι την απαλλοτρίωση των ακινήτων τους.

Η περιοχή τις τελευταίες δεκαετίες είναι συνώνυμο της υποβάθμισης, αλλά ώς τα τέλη του 20ού αιώνα αποτελούσε μια από τις πιο δυναμικές και αριστοκρατικές γειτονιές.

Το πρώτο τμήμα της εντάχθηκε στο σχέδιο το 1869 και πολύ γρήγορα έγινε τόπος κατοικίας επωνύμων, με πιο χαρακτηριστικό το κατεδαφισμένο μέγαρο του ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας Μιχαήλ Βόδα Σούτσου, το όνομα του οποίου έχει δοθεί στον γειτονικό δρόμο.

Στην οδό Φυλής βρίσκεται και η μισοερειπωμένη κατοικία του Αλέξανδρου Σβώλου, σπουδαίου συνταγματολόγου και προέδρου της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (ΠΕΕΑ), της «κυβέρνησης του βουνού», που ιδρύθηκε λίγο πριν από την αποχώρηση των Γερμανών από την Ελλάδα.

Στη διασταύρωση με την οδό Χέυδεν, πιθανότατα το 1920, έκτισε το αρχοντικό του ο διπλωμάτης Περικλής Αργυρόπουλος (1871-1953), αδελφός της Ασπασίας Μάνου.

Σπούδασε στη Σχολή Δοκίμων και υπήρξε κυβερνήτης πολεμικού πλοίου το οποίο κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο τορπίλισε την τουρκική κανονιοφόρο «Τραπεζούντα».

Πήρε μέρος στο Κίνημα του 1909 και στη συνέχεια ασχολήθηκε με την πολιτική διαδραματίζοντας καθοριστικό ρόλο στις διαπραγματεύσεις με τις γερμανικές αρχές, που κατέληξαν στο γνωστό «Οχι» της 28ης Οκτωβρίου.

Είναι ο πιθανότερος ιδιοκτήτης του ακινήτου, καθώς στην ίδια ιστορική οικογένεια, με ρίζες από το Φανάρι, ανήκει και ο Περικλής Αργυρόπουλος (1881-1966), επίσης διπλωμάτης που εκλέχθηκε βουλευτής, στην αρχή με τα ψηφοδέλτια του Ελευθέριου Βενιζέλου και το 1963 με την ΕΔΑ.

Τα αρχικά σχέδια του μεγάρου Αργυρόπουλου αποδίδονται στον Ερνέστο Τσίλερ και σε κάθε περίπτωση τον αντιγράφουν σε πολλά σημεία.

Ακολουθεί τους αρχιτεκτονικούς κανόνες της εποχής και διαθέτει δύο ορόφους πάνω από το υπερυψωμένο υπόγειο.

Γειτονεύει με το αρχοντικό του 1914, που αποτελούσε κατοικία του νομικού Μιλτιάδη Ράλλη, γόνου της κωνσταντινουπολίτικης οικογένειας η οποία μέσω γάμου είχε συγγενέψει με τους Σούτσους.

Το συγκεκριμένο κτίριο ουδέποτε χρησιμοποιήθηκε για τη στέγαση του 2ου Γυμνάσιου.

Τα δύο κτίρια, με συνολική δομημένη επιφάνεια 2.280 τετραγωνικά, που καλύπτουν σχεδόν το μισό του οικοπέδου των 1.540 τετραγωνικών, είχαν απαλλοτριωθεί το 1975 για λογαριασμό του Οργανισμού Σχολικών Κτιρίων (ΟΣΚ).

Τα σχέδια προέβλεπαν την κατεδάφισή τους για την κατασκευή νέου σχολικού συγκροτήματος, αλλά δεν προχώρησαν γιατί η περιοχή μπήκε γρήγορα σε τροχιά υποβάθμισης.

Ετσι τα αρχοντικά σώθηκαν και κηρύχθηκαν διατηρητέα το 1987. Αφέθηκαν όμως στην τύχη τους έως το 1990, οπότε καταλήφθηκαν από ομάδες του αντιεξουσιαστικού χώρου που είχαν εκδιωχθεί από το επίσης εγκαταλελειμμένο κτίριο της λεωφόρου Αμαλίας, ιδιοκτησίας του ιδρύματος Ωνάση.

Αυτές το πολιτογράφησαν με το όνομα «Βίλα Αμαλίας» για να θυμίζει το πρώτο τους βήμα. Το ζωντάνεψαν με σημαντικές δραστηριότητες και δημιούργησαν ένα στέκι ανοιχτό στον πολιτισμό, τη δημιουργία και τη διαφορετικότητα. Εκδιώχθηκαν στα τέλη του 2012 μετά από «επιχείρηση» των ΜΑΤ.

Λίγο αργότερα η τότε διοίκηση του ΟΣΚ και η δημοτική αρχή συμφώνησαν να παραχωρηθούν τα κτίρια στον δήμο, που αναλάμβανε την υποχρέωση να τα ανακαινίσει και να δημιουργήσει νέο σχολικό κτίριο, με βάση τα σχέδια του Οργανισμού που είχαν υιοθετηθεί το 2007. Προέβλεπαν το ξεγύμνωμα του εσωτερικού του και τη διατήρηση μόνον της πρόσοψης.

Πρόκειται για το «façadisme», τη «σκηνογραφική» διατήρηση ενός νεοκλασικού, ένα σύστημα που δεν βρίσκει σύμφωνους τους αρχιτέκτονες σε όλο τον κόσμο γιατί στην ουσία ακυρώνει την έννοια της διατήρησης της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Μπορεί να αποτελέσει λύση ανάγκης σε ειδικές περιπτώσεις, αλλά δεν επιτρέπεται να υιοθετείται από φορείς με δημόσιο χαρακτήρα.

Παρά τις αντιρρήσεις, τα έργα προχώρησαν με ευθύνη του Δήμου Αθηναίων, ολοκληρώθηκαν με επιτυχία και από τη Δευτέρα το σχολικό κουδούνι χτυπά και πάλι.

Τα δύο κτίρια έχουν ενωθεί εσωτερικά για να διαμορφωθούν δέκα σύγχρονες αίθουσες διδασκαλίας, βιβλιοθήκη, δύο εργαστήρια και ένας χώρος για υπολογιστές, καθώς και τρία γραφεία για τους καθηγητές.

Διατηρήθηκε η είσοδος με το χαρακτηριστικό ασπρόμαυρο πάτωμα, που κυριαρχούσε στα αρχοντικά του Μεσοπολέμου. Με την ενοποίηση των οικοπέδων εξασφαλίστηκε μεγαλύτερος χώρος για το προαύλιο, για ένα γήπεδο μπάσκετ και τη φύτευση δένδρων.

Μπήκε έτσι τέλος στη νεότερη «οδύσσεια» του ιστορικού σχολείου. Το 1973 είχε μεταφερθεί στο επίσης νοικιασμένο νεοκλασικό της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας, το «Τοσίτσειο», στη διασταύρωση της Αχαρνών με την οδό Σουρμελή.

Το 2011, με μια ανιστόρητη επιλογή της τότε πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Παιδείας, είχε μεταφερθεί στο νοικιασμένο κτίριο της οδού Αγίου Μελετίου και είχε συγχωνευτεί με το 42ο Λύκειο.

Εδώ και λίγες ημέρες είναι και πάλι το 2ο Γενικό Λύκειο Αθηνών, ενώ για λόγους τιμής φέρει το όνομα του πολυβραβευμένου σκηνοθέτη Θόδωρου Αγγελόπουλου.

1. Οι παλιοί

Το ιστορικό 2ο Γυμνάσιο Αρρένων υποδέχτηκε στα θρανία του πολλούς επώνυμους. Ξεχωρίζουν ο αρχιεπίσκοπος Αλβανίας Αναστάσιος, ο ποιητής Μίλτος Σαχτούρης, ο στιχουργός Λευτέρης Παπαδόπουλος, ο ζωγράφος Αλέκος Φασιανός, ο καθηγητής Χρήστος Γιανναράς, ο δημοσιογράφος της «Ντόιτσε Βέλε» Αγγελος Μαρόπουλος, ο εκδότης Οδυσσέας Χατζόπουλος, ο ηθοποιός Τρύφων Καρατζάς, ο πρώην υπουργός Δημήτρης Ρέππας και οι σημερινοί Γ. Δραγασάκης και Γιάννης Μπαλάφας.

2. Τα χαστούκια

Από την ιστοσελίδα του δραστήριου συλλόγου αποφοίτων (www.2gymnasioathinon.net) μαθαίνουμε για την παιδαγωγική των... χαστουκιών. Στη δεκαετία του 1950 έπεφταν βροχή στους «ατακτούντες» μαθητές από ορισμένους καθηγητές που ακολουθούσαν τις κυρίαρχες αντιλήψεις της εποχής.

3. Ο δρόμος

Η οδός Χέυδεν φέρει το όνομα του ναυάρχου του ρωσικού στόλου, που πήρε μέρος στην καθοριστική ναυμαχία του Ναυαρίνου, μαζί με τις δυνάμεις της Αγγλίας και της Γαλλίας, με επικεφαλής τους Κόδριγκτον και Δεριγνί που τιμώνται σε γειτονικούς δρόμους.

Ο ολλανδικής καταγωγής Ρώσος Λογγίνος Χέυδεν (1772-1850), στις 8 Οκτωβρίου 1827 αντιλήφθηκε τα «παιχνίδια» του Ιμπραήμ, που ηγείτο του τουρκο-αιγυπτιακού στόλου, και οδήγησε στη νίκη των συμμαχικών ναυτικών δυνάμεων ανοίγοντας τον δρόμο για την ανεξαρτησία της Ελλάδας.