Εκδοχές του Δεκέμβρη

Με τη χρονική απόσταση μιας επταετίας πλέον από τα γεγονότα, η αποτίμηση των Δεκεμβριανών του 2008 οφείλει να διακρίνει τις ποικίλες συνιστώσες που τα παρήγαγαν, συνεισφέροντας το δικό της καθεμιά ειδικό βάρος στο τελικό συλλογικό ξέσπασμα.

Γιατί ο Δεκέμβρης, όπως κάθε εξέγερση, υπήρξε πολλά πράγματα ταυτόχρονα: οι σχεδόν καθημερινές πορείες στο κέντρο της Αθήνας· οι πρωτοφανείς διαδηλώσεις νέων παιδιών σε δεκάδες μικρά και μεγάλα επαρχιακά κέντρα, πολλά από τα οποία είχαν να δουν παρόμοια κινητοποίηση από δεκαετίες· οι πολιορκίες των αστυνομικών τμημάτων από μαθητές, οι εξαιρετικά σφοδρές νυχτερινές συγκρούσεις γύρω από το ΕΜΠ και οι αναμετρήσεις με τα ΜΑΤ σε σχεδόν κάθε διαδήλωση· η ορμητική είσοδος στο προσκήνιο των μεταναστών δεύτερης γενιάς, που στον αναίτιο φόνο ενός παιδιού των βορείων προαστίων είδαν ν’ αντανακλάται η δική τους εμπειρία κατατρεγμού· οι πολυήμερες καταλήψεις του ΕΜΠ, της Νομικής, της ΑΣΟΕΕ και της Λυρικής, τεσσάρων κέντρων αγώνα που εξέφρασαν διαφορετικά συλλογικά υποκείμενα κι εξέπεμψαν αποκλίνοντα μηνύματα· η κατάληψη των γραφείων της ΓΣΕΕ και της ΕΣΗΕΑ από δυναμικές πρωτοπορίες του κόσμου που ο παραδοσιακός συνδικαλισμός άφηνε και τότε ακάλυπτους, όπως και ουκ ολίγων περιφερειακών δημόσιων κτιρίων από ομάδες με ποικιλόμορφη προϊστορία και συλλογιστική.

Δεδομένου ότι τίποτα δεν προκύπτει από παρθενογένεση, δεν είναι δύσκολο να εντοπίσουμε τις προϋπάρχουσες εμπειρίες και συλλογικότητες που λειτούργησαν ως εφαλτήριο της εξέγερσης: το πολύμηνο φοιτητικό κίνημα του 2006-07 ενάντια στον νόμο Γιαννάκου και τα σχέδια αναθεώρησης του άρθρου 16· τα αντιεξουσιαστικά και αυτόνομα στέκια που τα προηγούμενα χρόνια πολλαπλασιάζονταν σαν τα μανιτάρια, συγκροτώντας ένα άτυπο δίκτυο μύησης της νέας γενιάς στην πολιτική σκέψη και δράση· ακόμη και τον τότε ΣΥΡΙΖΑ, το πρώτο κοινοβουλευτικό κόμμα που -επί ηγεσίας Αλαβάνου- είχε την τόλμη να προσφέρει πολιτική κάλυψη σ’ έναν νεανικό ριζοσπαστισμό που υπερέβαινε κατά πολύ τη δική του στρατηγική.

Πάνω απ’ όλα, ευδιάκριτο είναι το κοινό κοινωνικό υπόστρωμα όλων των παραπάνω: η «γενιά των 700 ευρώ», η πρώτη μεταπολεμικά δίχως μέλλον, παρά τις πρωτόγνωρες δεξιότητες που είχε συσσωρεύσει. Ο πλούτος, η πρωτοτυπία και προπαντός η ευστοχία των συνθημάτων του Δεκέμβρη αποτέλεσαν τη δική της βιωματική κατάθεση και κραυγή –προφητική, όπως τελικά αποδείχτηκε.

Γιατί ο λόγος της εξέγερσης δεν περιορίστηκε, όπως ισχυρίστηκε τα επόμενα χρόνια η καθεστωτική προπαγάνδα, σ’ έναν ενστικτώδη αντιμπατσισμό –όσο κι αν αυτή η διάσταση υπήρξε, πολύ λογικά, πανταχού παρούσα (1).

Η πολυχρωμία των μηνυμάτων της κάλυψε όλο το φάσμα, από την κλασική καταγγελία μιας διεφθαρμένης αυταρχικής κυβέρνησης (2) μέχρι την τυφλή ανταπόδοση της κοινωνικής περιθωριοποίησης (3) ή την αφηρημένη προσδοκία ενός ιδανικού μέλλοντος (4). Ευθύς εξαρχής, τα ανυπόγραφα -ιδίως- συνθήματα ξεκαθάρισαν πως η έκρηξη αφορούσε πολύ περισσότερα από ένα αιματηρό συμβάν στα Εξάρχεια (5-7): το κενό περίβλημα των αντιπροσωπευτικών θεσμών (8-9), τη δομική διαφθορά των κρατούντων (10), το βίωμα του κοινωνικού κανιβαλισμού (11), την υποκριτική αμεριμνησία μιας κοινωνίας βυθισμένης σε μια επίπλαστη ευημερία (12-15). Συλλογική προειδοποίηση για ένα μέλλον, αόρατο μεν σε όσους απέφευγαν να το αντικρίσουν, όμως πάρα πολύ κοντινό...