«Ομορφη πόλη, φωνές, μουσικές»…

Εκδήλωση τιμής για τον δημοσιογράφο και ποιητή Γιάννη Θεοδωράκη

Γράφει ο Μίκης Θεοδωράκης στο βιβλίο του «Μελοποιημένη ποίηση»: «Πρώτα συνέθεσα το τέταρτο τραγούδι, το “Χάθηκα”, όταν υπηρετούσα στρατιώτης στα Χανιά, στα 1952. Ηταν ένα ποίημα του αδελφού μου του Γιάννη.

»Εκείνος ήταν τότε είκοσι χρονών κι έγραφε ποίηση. Θυμάμαι ότι συχνά μάζευα τα χειρόγραφά του, που σκορπούσε ανέμελα στον κήπο μας στο Γαλατά. Ετσι διάλεξα και τα υπόλοιπα, που τα μελοποίησα στην Αθήνα και στο Παρίσι.

»Παράλληλα φρόντισα να τα δώσω στον εκδότη Νίκο Γουδέλη, με τον οποίο υπηρετούσαμε για ένα διάστημα μαζί στο Κέντρο Διερχομένων στην Αθήνα, κι έτσι είδε το φως η πρώτη ποιητική συλλογή του Γιάννη Θεοδωράκη “Λιποτάκτες”».

Στη Νέα Σμύρνη

Οι «Λιποτάκτες» ηχογραφήθηκαν το 1960 με ερμηνευτή τον ίδιο τον συνθέτη, που γράφει στο ίδιο κείμενο: «Τραγούδησα ο ίδιος για πρώτη φορά. Αυτό άρεσε σε πολλούς, ενώ άλλοι βρήκαν τη φωνή μου απαίσια. Ενας απ’ αυτούς κι ο Σάκης Πεπονής, που όταν ήταν διευθυντής του ΕΙΡ, μου δήλωσε ότι διέταξε να μην μπαίνουν οι “Λιποτάκτες” γιατί ήμουν φάλτσος».

Τον Γιάννη Θεοδωράκη, τον ποιητή, τον δημοσιογράφο, τον αγωνιστή της Αριστεράς, που έφυγε από τη ζωή στις 7 Δεκεμβρίου 1996, στα 64 του, τιμούν το Μορφωτικό Ιδρυμα της ΕΣΗΕΑ και ο Πολιτιστικός Οργανισμός του Δήμου Νέας Σμύρνης, σε εκδήλωση, είκοσι χρόνια μετά τον θάνατό του, την ερχόμενη Τετάρτη 7 Δεκεμβρίου, ώρα 7 μ.μ. στον Πολυχώρο «Γαλαξίας» στη Νέα Σμύρνη.

Τραγούδια, γνωστά και αγαπημένα, του Γιάννη Θεοδωράκη, μελοποιημένα από τον αδελφό του, θα ερμηνεύσουν ο Γιώργος Νταλάρας και η Υακίνθη Λάγιου. Θα μιλήσουν ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Γιώργος Ρωμαίος και ο δημοσιογράφος Αρης Σκιαδόπουλος. Θα απαγγείλει η ηθοποιός Φιλαρέτη Κομνηνού. Κι αν το επιτρέπει η υγεία του, θα παραστεί και ο ίδιος ο συνθέτης. Είσοδος ελεύθερη.

Θα συνεχίσω μ’ ένα απόσπασμα από κείμενο του Γιάννη Θεοδωράκη για τον ομότεχνό του ποιητή Μιχάλη Κατσαρό (1919-1998), με τίτλο «Η επιστροφή του ποιητή», στο πρώτο τεύχος του περιοδικού «Αντί», που κυκλοφόρησε τον Μάιο του 1972 και κατάσχεσε η χούντα. Ενα κείμενο ενδεικτικό της γραφής και του ήθους του:

Για τον Μ. Κατσαρό

«Οι πόρτες να κλείσουν. Οι φρουρές να διπλασιαστούν. Κάποιος, παλιός απόστολος της επανάστασης, οπλισμένος με τους σίγουρους στίχους του, ξαναμπήκε στην πόλη μας. Ο Μιχάλης Κατσαρός. Πενηντατριών χρόνων σήμερα, ξαναβρίσκεται ανάμεσά μας.

»Δεν ενδιαφέρει πού είχε χαθεί τόσα χρόνια ο ποιητής, σε ποιους μαγευτικούς κόσμους περιπλανήθηκε. Σημασία έχει ότι είναι ίδιος, όπως τον ξέραμε. Ενας πρίγκιπας συνωμότης.

»Πρόσωπο όμοιο με τη βασανισμένη γη. Σκουριασμένο από το πάθος του ήλιου. Σκαμμένο με τις ελπίδες των ανθρώπων. Ψηλός, ασκητικός, περήφανος, ολόκληρος ένα φορτίο αγάπης.

Σημαδεμένος από το μαστίγιο της καταλυτικής φτώχιας. Ετσι το θέλησε. Ετσι το θέλει. Ετσι είναι σίγουρος ότι δεν θα εκφυλισθεί ποτέ σ’ έναν αγοραίο ρήτορα. Δεν θα παραδώσει ποτέ στους πονηρούς καλοθρεμμένους γραφειοκράτες την έπαλξη που δίκαια του εμπιστεύτηκαν ο Μαγιακόφσκι, η Ρόζα Λούξεμπουργκ, ο Γιασένιν και ο αγαπημένος του Βλαδίμηρος Λένιν.

»Οι Ελληνες φοιτητές του εξωτερικού, που ακολουθούν τα διάφορα ρεύματα της Νέας Αριστεράς, αναζήτησαν πρώτοι τον θερμό ανταλουσιανό από την Κυπαρισσία. Από το 1970 δημοσιεύουν στα έντυπά τους παλιά ποιήματά του.

Ενα απ’ αυτά τα έντυπα τον ανακήρυξε “μεγάλο προφήτη”. Οπωσδήποτε ήταν απολύτως σαφής ο ποιητής όταν πριν είκοσι χρόνια μας προειδοποιούσε: “Πάρτε μαζί σας νερό – το μέλλον μας έχει πολλή ξηρασία”.

»Στις εκδόσεις “Κείμενα”, οφείλουμε την επανέκδoση της ποιητικής συλλογής “Κατά Σαδδουκαίων”. “Ειδικά τον Κατσαρό μπορούμε να πούμε ότι μας τον επέβαλαν τα πράγματα”, λέει ο κ. Φίλιππος Βλάχος [1939-1989], διευθυντής των εκδόσεων “Κείμενα”. “Πριν αποφασίσουμε την έκδοση των ῾Σαδδουκαίων’ –φθινόπωρο ’71– στίχοι του κυκλοφορούσαν από χέρι σε χέρι.

»Οι νέοι τον ζητούσαν και οι περισσότεροι υπέθεταν ότι βρίσκεται στο εξωτερικό ή έχει λησμονηθεί σε κάποια επαρχία. Ηταν πάντα εδώ, κάπου στην Καλλιθέα, κάπου στο Φάληρο… Ακόμη δεν ξέρουμε ακριβώς πού μένει γιατί ο ίδιος ο ποιητής θέλει να το κρατάει μυστικό. Πάντως, όταν τον ανακαλύψαμε, έμοιαζε σαν να μας περίμενε”».

Στο πλαίσιο

Ηταν η καλύτερη δημοσιογραφική μου αποστολή. Ιούλιος 1981, στην Κούβα για σειρά συναυλιών του Μίκη Θεοδωράκη, έπειτα από πρόσκληση του Φιντέλ Κάστρο, με «Κάντο Χενεράλ», που θα διηύθυνε ο ίδιος με κουβανική ορχήστρα και χορωδία, που είχαν προετοιμαστεί.

Μαζί του: Μαρία Φαραντούρη, Πέτρος Πανδής για το «Κάντο» και Γιώργος Νταλάρας σε άλλα τραγούδια του συνθέτη, με τον Λάκη Καρνέζη στο μπουζούκι.

Εχω αναφερθεί αρκετές φορές στο παρελθόν σ’ αυτήν την εμπειρία –τελευταία, μόλις πέρσι στην παρούσα σελίδα, στα 90 χρόνια του Μίκη, που το 1981 είχε συνεορτάσει με τον κατά ένα χρόνο μικρότερό του Φιντέλ.

Οπότε μια μόνο μικρή μνεία από εδώ, στα τόσα που γράφτηκαν την τρέχουσα εβδομάδα για τον εκδημήσαντα Κομαντάντε.

Για εμάς ιδιαίτερα τους δημοσιογράφους (γιατί πλην της ταπεινότητάς μου, ως «Ελευθεροτυπία», ήταν ο Κώστας Ρεσβάνης για τα «Νέα», ο Αρης Παπάνθιμος για τον «Ριζοσπάστη» και η φωτογράφος Νίκη Τυπάλδου –με τους δυο τελευταίους να έχουν φύγει από τη ζωή) ήταν μια μοναδική εμπειρία.

Ας μη διαφεύγει άλλωστε ότι η Κούβα ήταν τότε στα πάνω της, λόγω και της αμέριστης υποστήριξης της Σοβιετικής Ενωσης. Και άπαντες 34 χρόνια νεότεροι…

Κι ήταν στην τελευταία συναυλία, έξω από τον καθεδρικό ναό της Αβάνας, με παρόντα τον Κάστρο, όπου είχαμε την ευκαιρία, χάρη στον Μίκη, να γνωριστούμε καλύτερα, σ’ ένα είδος δεξίωσης, με τον μεγαλύτερο εν ζωή επαναστάτη –οδυνηρό αγκάθι, κοντά 60 χρόνια, στο πέλμα του Αμερικανού γίγαντα, παρά τις απειράριθμες απόπειρες δολοφονίας και τα εμπάργκο. Τι περισσότερο;

ΚΑΙ… «Ν’ ανησυχείς περισσότερο όταν σ’ αυτόν τον τόπο φαίνεται ότι τα πράγματα πηγαίνουν καλά, γιατί κάτι δεν πάει καλά».