Οταν οι γκάνγκστερ ήταν κινηματογραφικοί

Στον Τζέιμς Κάγκνεϊ λέω ν’ αναφερθώ σήμερα, έναν εν πολλοίς ξεχασμένο Χολιγουντιανό ηθοποιό, από τους πιο δημοφιλείς – ειδικότερα τις δεκαετίες του ’40 και του ’50, τότε που το σινεμά ήταν από τις πιο προσιτές ψυχαγωγίες του κοσμάκη. (Η άλλη ήταν το ραδιόφωνο, με τους δύο ραδιοσταθμούς: του κρατικού ΕΙΡ και της ΥΕΝΕΔ των Ενόπλων Δυνάμεων – κατάλοιπο του Εμφυλίου.)

Περί την Ομόνοια

Ο Κάγκνεϊ ήταν ιδιαίτερα δημοφιλής στους θεατές των περί την Ομόνοια περιθωριακών κινηματογράφων, από τους οποίους δεν υπάρχει κανένας σήμερα: «Αθηναϊκόν» (πίσω από το δημαρχείο), «Νέα Ελλάς» (στην αρχή της οδού Αθηνάς), «Αλάσκα» και «Ρόζικλερ» (στην αρχή της Πατησίων).

Εναρξη από 10ης πρωινής (όπως άλλωστε όλα τα σινεμά), δύο έργα: το ένα αστυνομικό, το άλλο καουμπόικο (αργότερα, καθώς ήθη και αστυνομοκρατία χαλάρωναν, τα διαδέχθηκαν τα ημιπορνό και τα πορνό, ώσπου τα ανέλαβαν όλα η τηλεόραση και το διαδίκτυο). Το εισιτήριο προσιτό και το κοινό αμιγώς σερνικό.

Ηταν κυρίως εργάτες, οικοδόμοι (εξ επαρχίας, της εσωτερικής μετανάστευσης οι περισσότεροι), από αυτούς που ξέμεναν από το παζάρι που γινόταν νωρίτερα στην πλατεία Δημαρχείου - γενικώς άνεργοι, αργόσχολοι και λούστροι (εξ ου και η σύσταση: «Παρακαλούνται οι στιλβωτές ν’ αφήνουν τα κασελάκια του έξω από τον κινηματογράφο»).

«Απαγορεύεται το καπνίζειν» και το «πτύειν» στους τοίχους των αιθουσών, αλλά οι θεατές δεν χαμπάριζαν, εκτός αν εμφανιζόταν κάποιος αστυφύλακας – οπότε «σύρμα!», ώσπου να φύγει – κι ας… μοσχομύριζε ο τόπος. Και καθώς οι προβολές ήταν συνεχείς μέχρι 12ης νυκτερινής, μερικοί, που δεν είχαν και τίποτ’ άλλο να κάνουν, το ’ριχναν στον ύπνο.

Ο Τζέιμς Κάγκνεϊ ήταν, όπως προανέφερα, από τους πιο δημοφιλείς στο κινηματογραφικό μενού. Μικρός το δέμας, αλλά ζόρικος και αποτελεσματικός σε ρόλους σκληροτράχηλων αντρών – ειδικότερα με τα κουμπούρια και τις γροθιές του. Γεννήθηκε το 1899, την ίδια χρονιά με τον δημοφιλέστερο Χάμφρι Μπόγκαρτ – ίσως και επειδή ο δεύτερος «έφυγε» το 1957 στα 58 του (λόγω τσιγάρου), ενώ ο Κάγκνεϊ ακολούθησε 29 χρόνια αργότερα (14 Μαρτίου 1986, πριν από 30 χρόνια – εξ ου και η ιδιαίτερη σήμερα μνεία) στα 87 του.

Εκ των κορυφαίων

Πλούσια η καλλιτεχνική -κινηματογραφική αλλά και θεατρική- διαδρομή του Κάγκνεϊ, που ξεκίνησε από τα 20 του από το θεατρικό σανίδι, ως χορευτής και κωμικός, για να περάσει στην οθόνη και να ξεχωρίσει, με θετικότατη αντιμετώπιση από κριτική και κοινό.

Με κορυφαία διάκριση το Οσκαρ α’ ανδρικού ρόλου στην ταινία του Μάικλ Κέρτιζ «Ο ουρανός της δόξας». Με τον Μπόγκαρτ είχαν συμπρωταγωνιστήσει στην γκανγκστερική «Κολασμένες ψυχές», όπως γκανγκστερικές ήταν «Ο εχθρός του λαού», «Ο μεγάλος αμαρτωλός» και «Διά πυρός και σιδήρου». Επαιξε όμως και σε κωμωδίες: «Η νύφη ήρθε», «Ο πειρασμός», «Αγάπα με ή άφησέ με», «Μίστερ Ρόμπερτς», «Ενα… Δύο… Τρία…».

Το ταλέντο του είχε εκτιμηθεί ιδιαίτερα από το σινάφι του. Πλην του Οσκαρ, το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου τού είχε δώσει το 1999 την 8η θέση στη λίστα με τους καλύτερους ηθοποιούς όλων των εποχών, ενώ μεταξύ των δηλωμένων θαυμαστών του συγκαταλέγονταν ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ και ο Ορσον Ουέλς.

Το ημέτερο κινηματογραφόφιλο κοινό απολάμβανε ιδιαίτερα τις γκανγκστερικές, καθώς αφορούσαν έναν κόσμο που δεν είχε σχέση με την πραγματικότητα αυτού του τόπου. Οπου το γκανγκστεριλίκι ήταν άγνωστο, όπως οι ληστείες σε τράπεζες (και μάλιστα ντάλα μεσημέρι), οι συμμορίες, η τρομοκρατία…

Το πολύ πολύ κάποιο έγκλημα για «λόγους τιμής» και για οικογενειακές διαφορές. Η αστυνομία είχε να κάνει κυρίως με το κυνήγι των «αντιφρονούντων», επισείοντας τον κίνδυνο της κατάληψης της εξουσίας από τους κομουνιστές (αυτό που επικαλέστηκε και η χούντα). Τίποτα δηλαδή από αυτά που μας βρήκαν αργότερα…

Επιστρέφοντας στον Κάγκνεϊ, να προσθέσω ότι ήταν παντρεμένος με τη χορεύτρια Φράνσις Βέρνον, με την οποία συνέζησε επί 64 χρόνια, ώς τον θάνατό του – ρεκόρ για χολιγουντιανό ζευγάρι.

Στο πλαίσιο

Ενα από τα ελάχιστα έργα που ξέμειναν από την Ολυμπιάδα του 2004 στην Αθήνα, είναι και το Μετρό. Εντυπωσιακό, πολιτισμένο, καθαρό, χρηστικότατο – λες και είσαι αλλού. Ενα έργο που συντόμευσε τις μετακινήσεις μας, δεδομένου ότι μόνο με πόδια και Μετρό μπορείς πλέον να υπολογίσεις τους χρόνους σου σ’ αυτή την πόλη.

Αλλά ιδού, κάποια παιδιά -λες και δεν μας φτάνουν οι άλλες λαχτάρες- τα ’βαλαν μαζί του με αφορμή τους ελεγκτές εισιτηρίων. Και να (ορατή ακόμη) καταστροφή μηχανημάτων ελέγχου εισιτηρίων, βιαιοπραγία και απειλές κατά εργαζόμενων ελεγκτών. Πριν από δυο-τρία χρόνια μάλιστα είχαμε και την καταστροφή ενός βαγονιού του Ηλεκτρικού, που γενικώς δεινοπαθεί από τους θερμόαιμους φιλάθλους του Ολυμπιακού Σταδίου.

«Δεν χτυπάμε εισιτήριο, χτυπάμε ελεγκτές», αναγράφεται έξω από έναν σταθμό του Μετρό στη γειτονιά μου. Στέκομαι στο πρώτο. Καλό θα ήταν να μη χτυπάμε εισιτήριο, μολονότι θα ήταν μια παγκόσμια κατάκτηση. Κάποιοι όμως πρέπει να πληρώσουν – και γι’ αυτούς που δεν πληρώνουν. Και σίγουρα δεν είναι αυτοί που δεν χρησιμοποιούν τα εν λόγω μέσα μεταφοράς. Οπότε;

Υπάρχουν κάποιοι που δεν δύνανται. Γι’ αυτό είναι τα μειωμένα εισιτήρια, αλλά και η κατανοητή αξίωση της δωρεάν μετακίνησης απόρων. Οπότε το «δεν πληρώνω» μπορεί να αφορά τους συστηματικούς τζαμπατζήδες, που βρίσκουν έτσι κι ένα ιδεολογικό άλλοθι.

ΚΑΙ… «Ακουσα ότι θα επιβληθεί επιπλέον φόρος σε ευτραφή άτομα – ως τεκμήριο ευμάρειας. Αν είναι δυνατόν!»