Δεν αξιώθηκε να σαραντίσει…

Αισθάνομαι κάπως περίεργα σήμερα καθώς γράφω για τα 40 χρόνια από την έκδοση της «Ελευθεροτυπίας» - που δεν πρόλαβε, δυστυχώς, να τα συμπληρώσει. Γεννήθηκε στις 21 Ιουλίου 1975 και «εξέπνευσε» πέρσι τον Νοέμβριο, 8 χρόνια μετά τον θάνατο (2006) του εκδότη της, Χρήστου Τεγόπουλου, και την καταστροφική διαχείριση των εκ του νόμου κληρονόμων του.

Αισθάνομαι κάπως περίεργα, επειδή στο κτίριο της οδού Κολοκοτρώνη όπου στεγάζεται σήμερα η «Εφημερίδα των Συντακτών» στεγαζόταν τότε η «Ελευθεροτυπία» (που έκτοτε άλλαξε και άλλες στέγες: Πανεπιστημίου, ξανά Κολοκοτρώνη, για να καταλήξει στο ιδιόκτητο του Νέου Κόσμου, που τώρα παραμένει κατάκλειστο, ανάμνηση ενός ένδοξου παρελθόντος). Μια εφημερίδα (η παρούσα) που, θα ’λεγα, ώς έναν βαθμό, αποτελεί συνέχεια εκείνου του εγχειρήματος, για τον πρόσθετο λόγο ότι στους συντάκτες της περιλαμβάνονται μερικοί που έζησαν το «θαύμα» της «Ελευθεροτυπίας» - κάποιοι μάλιστα από το πρώτο φύλλο (όπως η ταπεινότητά μου).

Η «Ελευθεροτυπία» κυκλοφόρησε δύο μήνες μετά την έκδοση της εφημερίδας της μιας ημέρας, της «Αδέσμευτης Γνώμης», οργάνου της ΕΣΗΕΑ (με διευθυντή τον Κώστα Νίτσο), που έπαιξε καταλυτικό ρόλο στη 15ήμερη απεργία που είχε κηρύξει η ΕΣΗΕΑ διεκδικώντας (και πετυχαίνοντας), έπειτα από τη δοκιμασία της χούντας, την ικανοποίηση από το εκδοτικό κατεστημένο καίριων αιτημάτων του δημοσιογραφικού κλάδου.

Αιτήματα ωστόσο που η «Ελευθεροτυπία» είχε κατακτήσει από το πρώτο φύλλο, καθώς υπήρξε πρωτοπόρα σε πολλά: Ηταν η πρώτη που επέτρεψε στους συντάκτες της να εκφράζουν με την υπογραφή τους την όποια άποψη (αυτονόητα αποκλειόταν το φασισταριό). Η πρώτη που, ενώ είχε «υιοθετήσει» το ΠΑΣΟΚ ως αντιπολίτευση, του άσκησε, όταν έγινε κυβέρνηση, δριμύτατη κριτική (με το σύνθημα «Στηρίζουμε την Αλλαγή, ελέγχουμε την εξουσία»).

Η πρώτη απογευματινή εφημερίδα που έβγαλε κυριακάτικο φύλλο και το συνόδεψε αργότερα με περιοδικό (το «Ε»). Εβγαλε επίσης και τρίτο φύλλο, την ποιοτικότατη «Πρωινή Ελευθεροτυπία» (με διευθυντή τον Κώστα Νίτσο), που όμως ο Τεγόπουλος αποφάσισε να κλείσει επειδή «χτυπούσε» το απογευματινό φύλλο. Ηταν επίσης η πρώτη σύγχρονη εφημερίδα που άρχισε τις προσφορές με το «Ελληνικό Λεξικό Τεγόπουλος – Φυτράκης» (χωρίς να υπολογιστεί ότι θα ερχόταν μια μέρα που οι περισσότερες εφημερίδες θα εξαρτούσαν την κυκλοφορία τους όχι τόσο από την ύλη όσο από τις προσφορές, που είναι και οι μόνες που διαφημίζονται). Η πρώτη με καθημερινά ένθετα και τόσες άλλες καινοτομίες, που της προσπόρισαν κύρος, υποδειγματικές εργασιακές συνθήκες για το προσωπικό της κι ένα ευρύτατο και πιστό αναγνωστικό κοινό.

Ηταν, για όσους δουλέψαμε σ’ αυτήν, η εφημερίδα που μας έκανε να αισθανόμαστε επαγγελματίες και υπερήφανοι. Και πώς θα μπορούσε να είναι αλλιώς αφού συνυπήρχαμε με «θηρία» της δημοσιογραφίας (οι περισσότεροι από τους οποίους έχουν φύγει από τη ζωή): Λούης Δάνος, Γιάννης Κάτρης, Αλέκος Λιδωρίκης, Απόστολος Μαγκανάρης, ΚΥΡ, Φρέντυ Γερμανός, Φωφώ Βασιλακάκη, οι νεότεροι Γιώργος Βότσης, Σπύρος Καρατζαφέργης, Κώστας Χαρδαβέλας, Βαγγέλης Ψυρράκης. Κι άλλοι, τακτικοί και έκτακτοι επιφυλλιδογράφοι: Μίκης Θεοδωράκης, Βασίλης Φίλιας, ο πρωτοπρεσβύτερος Γ. Πηρουνάκης. Και κάποια στιγμή ήρθε (από «Τα Νέα») ο Δημήτρης Ψαθάς.

Τα ποσοστά

Ο πρώτος διευθυντής, ο Αλέκος Φιλιππόπουλος (δεν ζει πλέον), είχε ζητήσει –και βεβαίωσε ότι οι εκδότες (τον πρώτο καιρό υπήρχε ως συνεκδότης και ο επιχειρηματίας Χρήστος Σιαμαντάς) είχαν αποδεχθεί– οι συντάκτες να μοιράζονται, πλην του μισθού, το 80% των κερδών της εφημερίδας. Δημιουργήθηκε κι ένας συνεταιρισμός, μολονότι φαινόταν εξωπραγματική η διανομή ενός τέτοιου ποσοστού. Επειδή, επιπλέον, αυτό σήμαινε ότι η εφημερίδα δεν θα έκανε επενδύσεις, δεν θα αναπτυσσόταν, ενώ δεν διευκρινιζόταν τι θα γινόταν σε περίπτωση χασούρας.

Απ’ ό,τι αποκαλύφθηκε ωστόσο λίγο αργότερα, ο Φιλιππόπουλος, είχε συνάψει με τους εκδότες συμφωνητικό με το οποίο εξασφάλιζε μόνο τον εαυτό του, πράγμα που όταν έγινε γνωστό οδήγησε στην απομάκρυνσή του από την εφημερίδα, οπότε και τα ποσοστά πέρασαν στη σφαίρα του μύθου (κάτι ανάλογο, πάντως, πραγματοποιεί, ως συνεταιριστική, η παρούσα εφημερίδα). Τον διαδέχθηκε, επί 31 αδιατάρακτα χρόνια, ο Σεραφείμ Φυντανίδης (έφυγε πρόσφατα από τη ζωή), ο οποίος ήρθε σε σύγκρουση με τους κληρονόμους και υποχρεώθηκε να αποχωρήσει. Απόπειρες έκτοτε να αναβιώσει η εφημερίδα δεν ευοδώθηκαν, με θύματα τους εργαζόμενους και τον έντυπο δημοσιογραφικό λόγο.

Στο πλαίσιο

Κυρίαρχο το ΟΧΙ στο πρόσφατο δημοψήφισμα, αλλά αυτό που μας φόρτωσαν οι εταίροι τρισχειρότερο. Για μια ακόμη φορά εκτιμήθηκε, προφανώς, από πλευράς μας ως το λιγότερο χειρότερο. Το οποίο όμως πού θα μας οδηγήσει με τη διάσπαση των κυβερνώντων και τις ετερόκλητες «συμμαχίες»; Παρακολουθώ και δυσκολεύομαι να μαντέψω. Οπότε σταματώ εδώ, καθ’ ότι, πέρα από το γεγονός ότι υπάρχουν αρμοδιότερες στήλες, τα γεγονότα τρέχουν και πώς να τα προλάβω, Τετάρτη βράδυ;

Σκέφτομαι ωστόσο τι θα γινόταν αν τα εν όψει μέτρα τα αποδεχόταν μια άλλη κυβέρνηση (η Ν.Δ. π.χ.) και πώς θα αντιδρούσε μια αντιπολίτευση (ο ΣΥΡΙΖΑ π.χ.). Βολική σε κάθε περίπτωση η θέση της αντιπολίτευσης. Εκεί η Αριστερά είναι που διαπρέπει. (Γιατί βιάστηκε να γίνει εξουσία; Δεν άφηνε τον άλλο να βγάλει πρώτα τα κάστανα;)

Και περνάω στον πολιτισμό, όπου, παρά τις ματαιώσεις, υπάρχουν κάποιες ανθεκτικές εστίες. Οπως η συναυλία με «Αξιον Εστί» των Ελύτη – Θεοδωράκη, την περασμένη Τρίτη στο Ηρώδειο. Το αδιαχώρητο, από κοινό κάθε ηλικίας, με παρόντα τον συνθέτη που, παρά τα προβλήματα υγείας, έδειχνε να απολαμβάνει την απήχηση. Η ορχήστρα της ΚΟΑ, πολυπληθής χορωδία (συν το κοινό), Λουκάς Καρυτινός στο πόντιουμ, Γιώργος Νταλάρας στο τραγούδι – άπαντες άψογοι. Αξιζε να επαναληφθεί.

Ωστόσο υπάρχει και συνέχεια Θεοδωράκη, καθότι τα 90χρονά του: «Κάντο Χενεράλ» 25 και 27 τρέχοντος στο Λαύριο, στο εκεί Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Και συναυλία με τραγούδια του, 29 Ιουλίου (ημέρα των γενεθλίων του) στον Κήπο του Μεγάρου. Κάτι περισσότερο το άλλο Σάββατο.

ΚΑΙ… «… τα τέρατα έπαιρναν την όψη ανθρώπου» (από το «Αξιον Εστί»).