Γυναίκες σε ανώτερη σχολή

Ενα εγχείρημα του Δ. Γληνού πριν… 98 χρόνια

Ενα βιβλίο για γυναίκες: «Η Ανωτέρα Γυναικεία Σχολή 1921-1923» της εκπαιδευτικού Μαριάνθης Μπέλλα (εκδ. Τόπος), με μια νεανική φωτογραφία του Δημήτρη Γληνού στο εξώφυλλο. Bιβλίο που αναφέρεται σ’ ένα εν πολλοίς άγνωστο «προδρομικό παιδαγωγικό και πολιτικό εγχείρημα» του Γληνού πριν… 98 χρόνια και κράτησε μόλις δύο. Αξίζει να μεταφέρω το τι και πώς, με αποσπάσματα από το ίδιο το βιβλίο:

«Η "Ανωτέρα Γυναικεία Σχολή" ιδρύθηκε τον Μάιο του 1921 από τα μέλη του "Εκπαιδευτικού Ομίλου" Δ. Γληνό, Μ. Κλεάνθους, Θ. Χαραλαμπίδη και Κ. Σωτηρίου και φιλοξενήθηκε στις αίθουσες του Συλλόγου προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίών (οδός Ακαδημίας), καθώς και σε άλλους χώρους. Η εποχή της ίδρυσής της σηματοδοτούνταν από την ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές του 1920, την άνοδο των φιλομοναρχικών κομμάτων στην εξουσία, την απομάκρυνση των βασιλικών από τον κρατικό μηχανισμό και την ανακοπή της γλωσσοεκπαιδευτικής μεταρρύθμισης της περιόδου 1917-1920.

Σκοπός της ίδρυσής της ήταν:

● Η ελάχιστη υλοποίηση της ιδέας του Ελεύθερου Νεοελληνικού Πανεπιστημίου, που είχαν εισηγηθεί, χωρίς αποτέλεσμα, στον Ελευθέριο Βενιζέλο οι Γληνός και Δελμούζος, με παρόμοιους στόχους και πρόγραμμα σπουδών.

● Η εφαρμογή των ιδεών του εκπαιδευτικού δημοτικισμού στον τομέα της ανώτερης γυναικείας εκπαίδευσης.

● Η ανώτερη φιλοσοφική, ιστορική, κοινωνιολογική και καλλιτεχνική μόρφωση γυναικών της αστικής τάξης, ώστε να κατανοούν τη σύγχρονη ζωή, να αποκτήσουν συνείδηση των προβλημάτων της κοινωνίας μέσα στην οποία ζουν και διάθεση να συμβάλουν στην αναμόρφωσή της.

● Η αντιμετώπιση του βιοποριστικού προβλήματος δημοτικιστών εκπαιδευτικών και πανεπιστημιακών οι οποίοι απομακρύνθηκαν από τη δημόσια εκπαίδευση και το Πανεπιστήμιο μετά την κυβερνητική αλλαγή του 1910 (Δ. Γληνός, Κ. Σωτηρίου, Σ. Κουγέας, Κ. Τριανταφυλλόπουλος, Κ. Βαρβαρέσος, Α. Σβώλος κ.ά.) […]

Στη δημοτική

Η σχολή δεν είχε άδεια λειτουργίας, ήταν ελεύθερη και ανεξάρτητη από κάθε κρατική επίδραση και έλεγχο και οικονομικά αυθύπαρκτη. Την προστασία και επίβλεψή της ανέλαβαν δύο σωματεία αναγνωρισμένα από το κράτος, ο "Εκπαιδευτικός Ομιλος" και ο "Σύνδεσμος Ελληνίδων υπέρ των Δικαιωμάτων της Γυναικός", στο καταστατικό των οποίων αναφερόταν ότι μπορούσαν να ιδρύουν σχολεία και σχολές για την προώθηση των στόχων τους […]

● Παρά τον ιδιωτικό της χαρακτήρα, η σχολή δεν συνιστούσε επιχειρηματική δραστηριότητα με αποκλειστικό σκοπό την απόκτηση κέρδους, αλλά απέβλεπε στην εφαρμογή ενός καινοτόμου προγράμματος για γυναίκες, με όργανο διδασκαλίας τη δημοτική γλώσσα. Πηγή χρηματοδότησής της ήταν τα δίδακτρα των φοιτητριών, τα οποία ήταν αρκετά υψηλά για την εποχή, και οι χορηγίες εύπορων φίλων της […] Ο κύκλος σπουδών της σχολής ήταν διετής και το πρόγραμμα περιελάμβανε:

• 1. Τακτικά μαθήματα (2ωρης διάρκειας) Φιλοσοφίας (Δ. Γληνός), Ψυχολογίας και ιδιαίτερα ψυχολογίας του παιδιού με εφαρμογές στην αγωγή (Κ. Σωτηρίου), Ιστορίας και Πολιτισμού (Σ. Κουγέας), Ιστορίας της Τέχνης και Αισθητικής (Χ. Τούντας-Ζ. Παπαντωνίου), Αρχαίας Ελληνικής Λογοτεχνίας (Μ. Κλεάνθους).
• 2. Διαλέξεις ωριαίας διάρκειας σε τρεις σειρές: α) Φυσιογνωστική: Σύγχρονες κοσμολογικές θεωρίες (Σ. Δοντάς). Ατομική και κοινωνική υγιεινή του παιδιού (Α. Δοξιάδης). β) Πολιτικοοικονομική: Η γυναίκα στο σύγχρονο αστικό δίκαιο (Κ. Τριανταφυλλόπουλος). Στοιχεία πολιτικής οικονομίας (Κ. Βαρβαρέσος). Κοινωνικές μεταβολές και κοινωνικές θεωρίες (Γ. Χαριτάκης). γ) Λογοτεχνική σειρά με διαλέξεις νεοελληνικής λογοτεχνίας (Ι. Μηλιάδης).
• 3. Φροντιστήρια πάνω στα τακτικά μαθήματα του προγράμματος, με σκοπό την πρακτική άσκηση των φοιτητριών και την καλλιέργεια της τάσης για έρευνα […]

Οι φοιτήτριες

Η σχολή κατάφερε να συγκεντρώσει μεγάλο, για την εποχή, αριθμό φοιτητριών. Τον πρώτο χρόνο φοίτησαν 170 φοιτήτριες και τον δεύτερο 146, μεταξύ των οποίων και 15 άνδρες, φοιτητές και δάσκαλοι. Οι φοιτήτριες ήταν αστικής κυρίως προέλευσης και διέθεταν εγκύκλια μόρφωση, καθώς για την εγγραφή τους απαιτούνταν απολυτήριο Γυμνασίου ή δίπλωμα Αρσακείου ή αντίστοιχη μόρφωση στο σπίτι […]

Η σχολή λειτούργησε επί δύο χρόνια (1921-1922 και 1922-1923) με επιτυχία, η οποία μπορεί να αποδοθεί στην πρωτοτυπία των διδακτικών αντικειμένων, το υψηλό επίπεδο διδασκαλίας, τη συνεργασία διαπρεπών επιστημόνων και διανοουμένων και την καλή οργάνωσή της. Η λειτουργία της σταμάτησε τον Μάιο του 1923, μετά την ολοκλήρωση των μαθημάτων του δεύτερου χρόνου. Ο Γληνός και οι συνεργάτες του, μετά τις πολιτικές εξελίξεις που ακολούθησαν τη Μικρασιατική Καταστροφή, επανήλθαν στις κρατικές θέσεις που κατείχαν πριν τον Νοέμβριο του 1920. Το ενδιαφέρον τους πλέον επικεντρώθηκε στην αποκατάσταση και συνέχιση του έργου της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης και στη συστηματική επιμόρφωση των δασκάλων που θα εργάζονταν για την αναμόρφωση του σχολείου».

Στο πλαίσιο

Δεν έχω τον χρόνο και την επαγγελματική υποχρέωση να παρακολουθώ παραστάσεις –ακόμα και αυτές που θα ήθελα– τις οποίες ωστόσο καλύπτουν επαρκώς στο ημέτερο φύλλο νεότεροι συνάδελφοι. Οφείλουμε πάντως –ας το επαναλάβω– ένα ευχαριστώ στις γυναίκες που πληρούν (και) τα θέατρα και συμβάλλουν στην ύπαρξή τους. Εκείνο βέβαια που μελαγχολεί είναι κάποιες σαχλο-παραστάσεις. Τι τους βρίσκουν; Ο,τι βρίσκουν, θα πείτε, σε κάτι ογκώδη βιβλία συναφούς περιεχομένου. Υπάρχουν ωστόσο παραστάσεις που ξεχωρίζουν.

«Τους ζυγούς λύσατε», η νέα παραγωγή του Βασίλη Παπαβασιλείου (κείμενο, σκηνοθεσία, ερμηνεία δικά του) στο Θέατρο Τέχνης της οδού Φρυνίχου. Και σε βολικές μέρες και ώρες: Σάββατο-Κυριακή 6 μ.μ. Η τρίτη μετά το «Σιχτίρ ευρώ μπουντρούμ δραχμή, θα πεις κι ένα τραγούδι» και «Relax Mynotis». Με τη χάρη που έχει να κρατάει το κοινό σατιρίζοντας τα τρέχοντα, χωρίς να καταφεύγει σε βωμολοχίες και «μούτες». Εκεί στους θεατές, και πολλές γυναίκες.

Διάβασα εγκωμιαστικές κριτικές (κι εδώ σ’ εμάς), παινέματα από ανθρώπους που εκτιμώ, το είδε κι ο πρωθυπουργός και είπα να μην το χάσω – και όντως. Είναι το «Ποιος σκότωσε τον σκύλο τα μεσάνυχτα» του Βρετανού Σάιμον Στίφενς-θέατρο «Τζένη Καρέζη», σκηνοθεσία Βαγγέλης Θεοδωρόπουλος, πρωταγωνιστής ένας νέος ηθοποιός, ο Γιάννης Νιάρρος, που έχει βγει από το Εθνικό και ήδη έχει διαπρέψει. Σε παλιότερο σημείωμα αναφερόμουν στο ενδεχόμενο να χαθούν κάποια ταλέντα σ’ αυτή την πληθώρα. Ε, αυτός σίγουρα δεν θα χαθεί. (Φτάνει να μην του μείνει κάτι από τον προβληματικό ήρωα που ενσαρκώνει τόσο πειστικά.) Καθηλωτική παράσταση.

ΚΑΙ… Ο χειρότερος εχθρός: ο πρώην «φίλος» (ντόπιο απόφθεγμα).