Και ο κόσμος να σπαράζει στο κλάμα…

«Δάφνις και Χλόη» και «Αστέρω», δύο βωβές πρωτοποριακές ταινίες

Η Ταινιοθήκη της Ελλάδος, διά της προέδρου της, Μαρίας Κομνηνού, και σε συνεργασία με το Φεστιβάλ Αθηνών, είχαν την καλή ιδέα να μεταβάλουν για ένα βράδυ το Ηρώδειο σε θερινό σινεμά.

Ηταν το περασμένο Σάββατο και αφορούσε την προβολή δύο πρωτοποριακών βωβών ταινιών του ελληνικού κινηματογράφου: «Δάφνις και Χλόη» (1931) του Ορέστη Λάσκου (από το ομότιτλο ειδύλλιο του Λόγγου, 2ος αι. μ.Χ.) και «Αστέρω» (1929) του Δημήτρη Γαζιάδη (από το ομότιτλο επίσης δραματικό ειδύλλιο του Σπυρίδωνος Περεσιάδη, 1893). Και οι δύο με ελληνικούς και αγγλικούς υπότιτλους, «ντυμένες» μουσικά από τον συνθέτη Φίλιππο Τσαλαχούρη, με τον ίδιο στο πιάνο.

Θα σταθώ στο «Δάφνις και Χλόη», αφενός επειδή πρόκειται για την πρώτη τολμηρή-«γυμνιστική» ελληνική ταινία, και αφετέρου επειδή συμβαίνει να έχω πάρει συνέντευξη από τον Ορέστη Λάσκο («Ελευθεροτυπία», 27 Ιανουαρίου 1986), απ’ όπου μερικά ψήγματα:

Ο Λάσκος δεν ήταν μόνο κινηματογραφιστής. Υπήρξε και διασκεδαστής – αρχικά στη θρυλική «Μάντρα» του Αττίκ και στη συνέχεια στο βαριετέ «Αλκαζάρ». Ο ίδιος ωστόσο αυτοπροσδιοριζόταν ως ποιητής: «Ολα τ’ άλλα τα ’κανα για να ζήσω». Οι έντεκα συλλογές που έβγαλε περιλαμβάνονται στον τόμο με τίτλο «Αγριόχηνες» (1972). «Μάνα μου χωριάτισσα / κυρά Παμεινώνταινα / κυρά Μαριγώ / απ’ τα τέσσερα σερνικά βλαστάρια σου / στα στερνά σου απόμεινα / τώρα μόνο εγώ», γράφει σ’ ένα από τα ποιήματά του.

Ενα απ’ αυτά τα παιδιά ήταν και ο Βασίλης, που σκοτώθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου 1943, στα 44 του, όταν γερμανική κορβέτα έπληξε το πλοίο «Κατσαντώνης», του οποίου ήταν κυβερνήτης. Ο Μ. Καραγάτσης, που τον θαύμαζε χωρίς να τον έχει γνωρίσει, του αφιέρωσε ολόκληρο βιβλίο («Βασίλης Λάσκος», 1948). Ο ίδιος ο Ορέστης Λάσκος έφυγε από τη ζωή στις 7 Σεπτεμβρίου 1992, στα 85 του. Δεκαοχτώ χρόνια αργότερα, Απρίλιο του 2000, τον ακολούθησε στον θάνατο, στα 77 της, η σύζυγός του Μπεάτα Ασημακοπούλου, πρωταγωνίστρια σε πολλές ταινίες του.

Ο πατέρας του Ορέστη τον ήθελε γιατρό. Πήγε στην Ιατρική, έμεινε δύο χρόνια, αλλά την παράτησε. Μετά στη Σχολή Ευελπίδων, αλλά την παράτησε κι αυτή. «Από τα 12 χρόνια μου έγραφα. Εγραφα και διάβαζα. Μ’ άρεσε πολύ ο Γρυπάρης, ο Καβάφης, ο Βάρναλης… Είχα όμως κι ένα δικό μου στυλ κι άρχισα να στέλνω ποιήματά μου στο περιοδικό “Εβδομάδα”».

-Τι ποιήματα ήταν;

«Ποιήματα αφιερωμένα στη Νινόν και τη Λουσί».

-Ηταν υπαρκτά πρόσωπα;

«Ναι. Η Λουσί έγινε πρωταγωνίστρια στο “Δάφνις και Χλόη” και η Νινόν ένας πλατωνικός εφηβικός μου έρωτας».

Εγραφε και απάγγελλε σε φιλολογικά σαλόνια, καφενεία και, όπως ομολογεί, τότε (1928-1930) ζούσε ανέμελα, μποέμικα. Ηδη όμως είχε αρχίσει να χώνεται στο σινεμά – βωβό τότε. Αρχικά ως ηθοποιός και στη συνέχεια, το 1927, έπειτα από προτροπή του πρωτοπόρου κινηματογραφιστή Δημήτρη Γαζιάδη της Νταγκ Φιλμ, έγραψε το σενάριο της ταινίας «Το λιμάνι των δακρύων», όπου έπαιζε και ο ίδιος, δίπλα στον Αιμίλιο Βεάκη. Ακολούθησαν ταινίες με δικά του σενάρια (σκηνοθεσία Γαζιάδη): «Ο παλιάτσος της ζωής» και «Μακριά από τον κόσμο», όπου επίσης έπαιζε. «Από τα ωραιότερα μελό που έχω γράψει. Σπάραζε ο κόσμος στο κλάμα! Ημουνα άφθαστος στα μελό!»

Το 1931 κάνει το «Δάφνις και Χλόη», αλλά με προβλήματα, λόγω του γυμνού (τι γυμνό; – ένα εξ αποστάσεως, αθώο στις μέρες μας). «Οι γυναίκες σηκώνονταν και φεύγανε, αλλά είχε τεράστια απήχηση. Εγραψαν και οι εφημερίδες. Ηταν ένα φιλμ ποιητικό, κινηματογραφικής τέχνης. Μετά βγαίνει ο ομιλών κινηματογράφος και νεκρώσαμε όλοι εμείς».

Να αρέσει

Ακολούθησαν τα βαριετέ, με τον ίδιο με σατιρικά κυρίως κείμενα, περιοδείες στο εξωτερικό –όπου ελληνισμός–, «με τεράστια επιτυχία». Το 1952 επιστρέφει στον ομιλούντα πλέον κινηματογράφο με την «Ωραία του Πέραν» («Ωραία μελάρα αυτή!»), «Γκόλφω» με την Αντιγόνη Βαλάκου, «Η άγνωστος» με την Κυβέλη – συνολικά 50 ταινίες. Το 1959 ξαναγυρίζει το «Δάφνις και Χλόη», ομιλούντα, αλλά δεν πήγε καλά. «Δεν επαναλαμβάνεται κάτι καλό που έχεις κάνει». Ηθελε ό,τι έκανε ν’ αρέσει στον κόσμο, να είναι εμπορικό.

Η πολιτική, όχι, δεν τον ενδιέφερε: «Στην Αντίσταση κάναμε από το θέατρο ό,τι μπορούσαμε». Οσο για τις γυναίκες: «Γνώρισα πολλές και ωραίες». Τι εκτιμούσε περισσότερο σ’ αυτές; «Την ομορφιά». -Από μυαλό; «Οχι, δεν μ’ ενδιέφερε το μυαλό». –Είναι κακό η γυναίκα να έχει μυαλό; «Δεν μ’ ενδιέφερε να είναι διανοούμενη, με τραβούσε η ομορφιά»…

Στο πλαίσιο

Η επιθυμία των ανθρώπων της γενιάς μου, πριν κάποια χρόνια, ήταν να έχουν κάποιο «δόντι», κάποιον δικό τους σε θέση εξουσίας ώστε να τους φροντίζει. Οπως, π.χ., στον στρατό – για κάποια καλή ειδικότητα, για μια μονάδα κοντά στο σπίτι μας. Θυμάμαι τι είχε τραβήξει κάποιος που έλαχε να λέγεται Γλέζος και πόσο είχε καλοπεράσει κάποιος άλλος που λεγόταν Καραμανλής – απλοί συνεπώνυμοι με τους γνωστούς. Και κοίτα τι τραβάνε στις μέρες μας κάποιοι που λαχαίνει να έχουν σχέση με πολιτικά πρόσωπα. Χάλασε ο κόσμος.

Μολονότι άρχισαν να λειτουργούν οι πύλες –μπες, βγες– του μετρό, δεν έχουν λείψει οι τσαμπατζήδες, καθώς με το ίδιο «χτύπημα» περνούν δύο και τρεις επιβάτες (εξαιρούνται άνεργοι και άποροι – αν και πού να πάνε οι άνθρωποι;). Αυτά στο μετρό, γιατί στα λεωφορεία κυριαρχεί το τσάμπα. Οχι πως είμαι εναντίον των τσαμπατζήδων, αλλά να μην πληρώνουν, έχουν δεν έχουν, έτσι ή αλλιώς, οι ίδιοι. «Το πιο ακριβό είναι το τσάμπα», έλεγε ο Τσαρούχης.

Ακούστε για… προβληματισμό κι αυτό που άκουσα: «Ξέρεις γιατί υπάρχει τόση ανεργία; Επειδή δουλεύουν και οι γυναίκες, που αποτελούν το μισό και πλέον του εργατικού δυναμικού – είναι και πιο φτηνές. Από τότε που μπήκαν στις “αντρικές” δουλειές και η ανεργία αυξήθηκε και το δημογραφικό πρόβλημα πήρε τον κατήφορο»…

ΚΑΙ… Οσα πάντως ζευγάρια αντιμετωπίζουν πρόβλημα γονιμότητας, υπάρχει λύση, στο διαφημιστικό – συμβολή αναγνώστη: «Επισκεφθείτε την επιτυχημένη Μαία με τα άπειρα αποτελέσματα στο θέμα της εγκυμοσύνης. Θεραπεύει τις σάλπιγγες και ξεγυρίζει τις γυρισμένες και την κάμψη της μήτρας. Θεραπεία 20 ημερών με θετικά αποτελέσματα. Αμέσως μετά τη θεραπεία μένουν έγκυος»! Τηλ. κ.λπ...