Ενας γνωστός – άγνωστος

Ο Μιχάλης Νικολινάκος του κινηματογράφου και της ζωγραφικής

Τον γνώρισα αρχές του 1980, συνοδεύοντας έναν φίλο, που τον είχε επισκεφθεί, σ’ ένα ατελιέ που διατηρούσε στον αρχή της οδού Αγίου Κωνσταντίνου, στην Ομόνοια. Και η γνωριμία έμεινε κάπου εκεί – ως φίλος φίλου. Ηταν ο Μιχάλης Νικολινάκος, μια από τις πιο ανδροπρεπείς, αξιοπρεπείς κι ευγενικές φιγούρες που, για το ευρύ κοινό, καταγράφηκαν στην κινηματογραφική οθόνη, στις 35 ταινίες όπου συμμετείχε – είτε ως πρωταγωνιστής είτε ως δευτεραγωνιστής.

Ανάμεσα σ’ αυτές τις ταινίες: «Το τελευταίο ψέμα» του Μιχάλη Κακογιάννη, με συμπρωταγωνιστές Ελλη Λαμπέτη, Γιώργο Παππά, Μηνά Χρηστίδη, Δημήτρη Παπαμιχαήλ, «Αγιούπα», του Ελληνοαμερικανού Γκρεγκ Τάλας, με Αννα Μπράτσου, «Ο άνθρωπος του τρένου», σκηνοθεσία Ντίνος Δημόπουλος, με Αννα Συνοδινού, Γιώργο Παππά, Ζωρζ Σαρρή, «Εγκλημα στο Κολωνάκι», σκηνοθεσία Τζανή Αλιφέρη, με Ελένη Χατζηαργύρη, Μάρω Κοντού, Ανδρέα Μπάρκουλη – οι δυο τελευταίες από αστυνομικά μυθιστορήματα του Γιάννη Μαρή.

«Τέλος εποχής»

Ηταν από τους «σταρ» της εποχής, μαζί με τους Ανδρέα Μπάρκουλη, Κώστα Κακαβά, Αλέκο Αλεξανδράκη, Δημήτρη Παπαμιχαήλ, από τους λιγότερο γνωστούς ωστόσο, ίσως γιατί έμεινε λίγα χρόνια στον κινηματογράφο -μόλις μια δεκαετία- και που πιθανότατα δεν τον ενδιέφερε το σταριλίκι. «Αποχωρεί από τα κινηματογραφικά δρώμενα στα μέσα της δεκαετίας του ’60, όταν διαισθάνεται ότι τα πράγματα άλλαζαν για το ελληνικό σινεμά, που δεν μπορεί να συντηρήσει τη δυναμική του. Η δικτατορία θα σημάνει και το “τέλος εποχής”», λέει η γιος του, Νίκος, σε συνέντευξη στον ποιητή Γιώργο Κακουλίδη («Ριζοσπάστης», 10 Φλεβάρη 2008).

Ο Μιχάλης Νικολινάκος δεν ήταν μόνο ηθοποιός, υπήρξε και ζωγράφος - αυτή ήταν η κύρια επαγγελματική ενασχόλησή του, σε όλα τα εικαστικά είδη: λάδι, ακουαρέλες, μελάνη, εικονογραφήσεις σε διάφορα έντυπα (για πολλά χρόνια στην ετήσια έκδοση «Φιλολογική Πρωτοχρονιά»), εξώφυλλα βιβλίων, σκηνογραφίες, αφίσες.

Ενα αντιπροσωπευτικό μέρος από τα έργα του αυτά εκτίθεται ώς το τέλος Μαΐου στη Δημοτική Πινακοθήκη Νίκαιας – Αγ. Ι. Ρέντη «Ντίνος Κατσαφάνας» (Ραιδεστού 32 και Π. Τσαλδάρη). Αυτός είναι και ο λόγος της σημερινής μου αναφοράς για τον Μιχάλη Νικολινάκο, που έφυγε από τη ζωή το 1994 στα 72 του.

Στο μπλόκο

Με καταγωγή από τη Λακωνία και από παιδί στην Αθήνα, ο Νικολινάκος σπούδασε ζωγραφική στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών με καθηγητή τον Κωνσταντίνο Παρθένη και στη συνέχεια στη Δραματική Σχολή του Ωδείου Αθηνών με δάσκαλο τον Δημήτρη Ροντήρη.

Παράλληλα, όντας πολιτικοποιημένος, έλαβε μέρος στην Εθνική Αντίσταση και παραλίγο να είναι ένα από τα θύματα των ναζιστών στο μεγάλο μπλόκο της Κοκκινιάς, όπου γλίτωσε κρυμμένος σ’ ένα ξεροπήγαδο. Αρκετά έργα του είναι εμπνευσμένα από τα χρόνια εκείνα.

Γράφει στην ίδια συνέντευξη, με τη δική του γλώσσα, ο Γιώργος Κακουλίδης: «Η μορφή του Μιχάλη Νικολινάκου αποτυπώθηκε στη μεγάλη οθόνη τη δεκαετία από το 1954 έως το 1964. Σνομπάροντας τη θεότητα μέσα του, κατάφερε να υπερβεί τον ρόλο του “πρωταγωνιστή” όχι γιατί ήταν ζωγράφος, αλλά γιατί αποφάσισε να μπει στην ιστορία μας μόνο με το πρόσωπό του, μακριά από κάθε ιδιότητα.

Δίχως να το καταλάβει, συνέδεσε δύο μεγάλες σχολές, τις οποίες υπηρέτησε σωστά, αν και διαμετρικά αντίθετες: υπήρξε μαθητής του ζωγράφου Παρθένη, δηλαδή της μεγάλης σχολής της σιωπής που καλλιέργησε ο Μέγιστος με το έργο του, ενώ ταυτόχρονα έπαιρνε μαθήματα λόγου στη θεατρική σχολή του Ροντήρη.

Από τον παράξενο αυτό γάμο, που είχε στο κέντρο του τον θάνατο του λόγου και την ανάστασή του, προέκυψε ένα πρόσωπο που χώραγε παντού και πουθενά, ικανό μονάχα ελευθερία να προβάλλει».

Στο πλαίσιο

Αντε να κάνεις κέφι με τ’ απανωτά. Με τις αποδοχές -μισθοί και συντάξεις- να συρρικνώνονται ασφυκτικά, χωρίς να γίνεται το ίδιο με τα είδη ανάγκης. Δανειστήκαμε, λένε, πρέπει να πληρώσουμε. Ακόμα και -κυρίως- αυτοί που δεν έχουν δανειστεί ποτέ, που απεχθάνονται τα χρέη. (Κι είναι παρηγοριά να λες «ευτυχώς δεν είμαι στη Συρία και την Παλαιστίνη»;)

Στο ανθεκτικό (για την ώρα) Μέγαρο Μουσικής, για τη φιλανθρωπική συναυλία, με Λεωνίδα Καβάκο σολίστα βιολιστή και μαέστρο, μαζί με την πολύπαθη Κρατική Ορχήστρα Αθηνών, που παρά τα αντίξοα γιορτάζει τα 75χρονά της. Υπέροχο το πρόγραμμα, υπέροχοι οι συντελεστές. Από τις ελάχιστες ανάσες.

Φαίνεται ότι γίνεται δουλειά στο πρόγραμμα «Δημιουργία και καθιέρωση στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά», όπου το φεστιβάλ «Η δυναμική του Ελληνικού Λόγου στο Θέατρο» (2018 – 2020), για διάστημα τριών μηνών, που εκπνέει. Ενα πρόγραμμα που έδωσε την ευκαιρία σε νέους κυρίως καλλιτέχνες του θεάτρου, με παραστάσεις και αναλόγια, να –τουλάχιστον– εκφραστούν (τι θα κάνουν μετά, άλλη ιστορία…) με ελεύθερη είσοδο για το κοινό. Και λυπάμαι που δεν το πήρα χαμπάρι εγκαίρως για κάτι εκτενέστερο.

Αποχετευτικά έργα πριν από λίγο καιρό στη γειτονιά, με κάτι λάκκους-στέρνες τις περισσότερες ημέρες λόγω βροχοπτώσεων (δεν βόλευε φαίνεται με καλοκαιρία). Και πάνω που ασφαλτοστρώσανε, ξανά μανά μαντάρα ο δρόμος λόγω φυσικού αερίου. Περίμεναν πρώτα να φύγουν οι άλλοι.

ΚΑΙ… Τηλεσκουπίδι, λέει, το Game of Love. Να μην το χάσουμε – ύστερα μάλιστα από την τόση αρνητική διαφήμιση.