Πρόλαβε ο... Τορνατόρε

Θα ήταν μια ταινία του Παντελή Βούλγαρη για ένα παιδί που παθιαζόταν βλέποντας ελληνικές ταινίες και αστέρες του σινεμά (Ελληνες και αυτοί). Το σενάριο ήταν έτοιμο –τον πρόλαβε όμως ο Ιταλός Τζουζέπε Τορνατόρε, σκηνοθέτης της ταινίας «Σινεμά ο Παράδεισος» (1988), που απέσπασε Οσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας, Μεγάλο Βραβείο του Φεστιβάλ Κανών και άλλες διακρίσεις. Κυρίως όμως αγαπήθηκε από το διεθνές κοινό.

Ηρωας της ταινίας του Τορνατόρε ένα παιδί, με πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία του σκηνοθέτη της, που το ελληνικό αντίστοιχό του, κατά τον Βούλγαρη, ήταν ο Νίκος Γκροσδάνης, πασίγνωστος, κυρίως στον κινηματογραφικό κόσμο.

Μολονότι μη κινηματογραφιστής ο ίδιος, έζησε το ελληνικό σινεμά και τους ανθρώπους του, ειδικότερα στα Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου από το ξεκίνημά τους το 1960 (τα πρώτα 7 χρόνια ονομαζόταν Εβδομάδα - στη συνέχεια μετονομάστηκε Φεστιβάλ) ώς το 1991, οπότε έγινε Διεθνές.

Για την επιθυμία του να τον κάνει ταινία μίλησε ο ίδιος ο Βούλγαρης, ο οποίος ήταν μεταξύ των ομιλητών, όπως ο Λάκης Παπαστάθης, ο Γιάννης Ξανθούλης και άλλοι, στην παρουσίαση του βιβλίου του Νίκου Γκροσδάνη «Θυμάμαι... 32 χρόνια Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου» (εκδ. Επίκεντρο), την περασμένη εβδομάδα στην Αθήνα (ανάλογη έγινε και στη Θεσσαλονίκη). Μεταξύ των παρουσιαστών και ο ίδιος ο Γκροσδάνης – χείμαρρος (και) προφορικού αφηγηματικού λόγου.

Πριν προχωρήσω, θυμάμαι πριν χρόνια, όταν χρειάστηκα κάποια δημοσιεύματα που δεν είχα, ο Γιάννης Ξανθούλης με παρέπεμψε στον Γκροσδάνη, ο οποίος με εξυπηρέτησε πάραυτα.

Δεν είναι το πρώτο σχετικά με τις κινηματογραφικές εμπειρίες του Γκροσδάνη βιβλίο. Προηγήθηκαν: «Οδός Μεντιτερανέ Παλλάς» (εκδ. Καστανιώτη, 2000), «Η μυθολογία των ειδώλων» (εκδ. Παρατηρητής, 2003), «Συνέβη στο Πρόβι» (εκδ. Καστανιώτη, 2006) και «Μάνος Χατζιδάκις, 90 χρόνια από τη γέννησή του» (εκδ. Οδός Πανός, 2015).

Νίκος Γκροσδάνης

Γεννημένος στο Πρόβι (τη σημερινή Ελευθερούπολη) της Καβάλας, ο Γκροσδάνης, από παιδί στη Θεσσαλονίκη, πριν καταλήξει στη δημοσιογραφία, σε διάφορες εφημερίδες και περιοδικά, καθώς και στο ραδιόφωνο, πέρασε από πολλά επαγγέλματα, μεταξύ των οποίων, για πολλά χρόνια στο ξενοδοχείο «Μεντιτερανέ», όπου γνώρισε και πολλούς από αυτούς που θαύμαζε.

Γράφει ο Βούλγαρης προλογίζοντας το «Θυμάμαι...»:

«Στην προβολή των "Πέτρινων χρόνων" είχα την τύχη να γνωρίσω τον Νίκο Γκροσδάνη. Αισθάνθηκα ότι συνάντησα κάποιον με το ταλέντο του αυστηρού θεατή του σινεμά και όχι μόνο. Αυστηρός και μαζί τρυφερός, βαθύς γνώστης του θεάτρου, της μουσικής και κυρίως του κινηματογράφου. Φυσικά δεν ήμουν ο μόνος που το διαπίστωσα. Πριν από μένα οι δάσκαλοί μας Μάνος, Μίκης, Κουν, είχαν αποκαλυφθεί στην ευαισθησία και τις γνώσεις του. Από τότε, κάθε φορά που συναντιόμαστε αφήνομαι στην αφηγηματική του δεινότητα».

Πλούσιο σε περιεχόμενο το 500 σελίδων του «Θυμάμαι...». Με στοιχεία για τα 32 χρόνια του Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης, τα βραβεία, το παρασκήνιο, συνοδευόμενα από φωτογραφίες.

«Γιατί δεν κάθεσαι να τα γράψεις, για να τα θυμηθούν οι παλιοί, όλοι εκείνοι που τα έζησαν, αλλά και να τα μάθουν τα νέα παιδιά, αυτά που αγαπούν τον κινηματογράφο, τι ακριβώς έγινε σε κείνο το φεστιβάλ;», ειπώθηκε σε οικογενειακή σύναξη. Κι έτσι άρχισαν όλα...

Τζέιμς Πάρις

Προσωπικά, ως καλλιτεχνικός συντάκτης, έχω μνήμες από το 7ο φεστιβάλ (1966), που, όπως γράφει ο Γκροσδάνης, η Διεθνής Εκθεση Θεσσαλονίκης για πρώτη φορά διοργάνωσε ένα ξεχωριστό Διεθνές φεστιβάλ, που ξεκίνησε μια βδομάδα πριν το ελληνικό, μη έχοντας στην ουσία καμιά σχέση το ένα με το άλλο. Σαν τελείωσε το Διεθνές, άρχισε το Ελληνικό Φεστιβάλ.

Και περνάω ευθύς στα βραβεία, και κυρίως σε αυτό της καλύτερης ταινίας, που απέσπασε μια από τις χειρότερες, οι «Ξεχασμένοι ήρωες» του ελληνοαμερικανού Τζέιμς Πάρις, προκαλώντας τις αποδοκιμασίες του κοινού. «Οι φωνές και τα ουρλιαχτά που ακούγονταν ανάγκασαν την επιτροπή βραβείων να φύγει άρον άρον απ’ τη σκηνή και τον Τζέιμς Πάρις να φεύγει από την πίσω πόρτα»...

Και η κριτική επιτροπή δεν απαρτιζόταν απ' όποιους κι όποιους: Ελλη Λαμπέτη, Φιλ. Φίνος, Μάνος Χατζιδάκις, Γιάννης Τσαρούχης, Γ. Γρηγορίου, Γιάννης Μπακογιαννόπουλος, Απ. Μαγκανάρης και ο πανεπιστημιακός καθηγητής και πρόεδρος της επιτροπής Ιωάννης Θεοδωρακόπουλος, μερικοί από τους οποίους προσπάθησαν στη συνέχεια να δικαιολογήσουν τα αδικαιολόγητα...

Επειδή όμως το θέμα παρουσιάζει ευρύτερο ενδιαφέρον, θα χρειαστεί κάτι ακόμα – με το καλό, το άλλο Σάββατο.

 Στενή συνεργάτις του Λένιν, από τους πρωτεργάτες της Οκτωβριανής Επανάστασης και μέλος της πρώτης σοσιαλιστικής κυβέρνησης, η Αλεξάνδρα Κολλαντάι (1872-1952), είχε αφιερώσει τη ζωή της στην υπόθεση των μπολσεβίκων και στα δικαιώματα των γυναικών. Στον αγώνα της αυτόν ήρθε σε αντίθεση με το κόμμα, απομακρύνθηκε από τη θέση της και κατέφυγε στο εξωτερικό, όπου συνέχισε τον αγώνα της για έναν πιο δίκαιο κόσμο. Η αυτοβιογραφία «Αλεξάνδρα Κολλαντάι Μια δυναμική Ρωσίδα επανάστατρια και η εποχή της», που κυκλοφόρησε και στα ελληνικά σε μετάφραση Ιριδος Αυδή – Καλκάνη (εκδ. Γκοβόστη), περιλαμβάνει και τα αποσπάσματα που δεν είχαν περιληφθεί στην πρώτη έκδοση το 1926. Αξιομνημόνευτη.

«Για ένα Μανιφέστο Πολιτισμού από τη Μικρή Μέγιστη Ελλάδα», ο τίτλος του νέου βιβλίου του Μήτσου Κασόλα (εκδ. Gutenberg). «Η άγνοια, η παραγνώριση της φανερής αλλά και υπόγειας πολιτιστικής δύναμης της Ελλάδας χρεώνει την ίδια και την Αριστερά της με ευθύνες για το χθες, το σήμερα, το αύριο. Με την επίγνωση των παραπάνω, η Ελλάδα, η Αριστερά και όχι μόνο αυτή, οφείλουν να πορεύονται προς τον πολιτισμό που είναι σαν την ελευθερία και τη γλώσσα. Δεν χαρίζεται. Κατακτάται», διαβάζω στο οπισθόφυλλο του βιβλίου.

 O δήμαρχος Αγίας Παρασκευής Γιάννης Σταθόπουλος ενδιαφέρθηκε για την χειρόγραφη... Οδό Κατζακάκη (σε αντικατάσταση της Οδού Καζαντζάκη, που είχε αφαιρέσει κάποιος) στην οποία αναφέρθηκα το περασμένο Σάββατο, και η οποία χειρόγραφη διαγράφτηκε εν τω μεταξύ κι αυτή από κάποιον. Oπότε έχουμε έναν ακόμη δρόμο, σ’ αυτήν την πόλη, σ’ αυτόν τον τόπο, χωρίς οδό και αριθμό. Πράγμα που αναγνώρισε ο δήμαρχος και, εκτιμώ, κάτι θα κάνει - τουλάχιστον για την πόλη του.

ΚΑΙ… Ποια εργατική; Η άνεργη Πρωτομαγιά.