Aφορισμός ως εκδήλωση… αγάπης

…«έστω τρέμων και στένων επί της γης ως ο Κάιν, κληρονομισάτω την λέπραν του Γιεζή, και την αγχόνην του Ιούδα»…

Από το ανατριχιαστικό (παραληρηματικό και εν πολλοίς ακαταλαβίστικο) αφοριστικό (το 1856) της Εκκλησίας για τον συγγραφέα Ανδρέα Λασκαράτο (1811-1901) και το βιβλίο του «Τα μυστήρια της Κεφαλονιάς». Το οποίο αφοριστικό περιελάβανε και τους αναγνώστες του βιβλίου – αν το διαβάζουν και δεν το καίνε, αλλιώς «υποβάλλει Αρχιερατικό επιτιμίω», δηλαδή αφορίζονται κι αυτοί!

Είναι ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Βαγγέλης Σακκάτος και το βιβλίο του «Ο αφορισμός του Ανδρέα Λασκαράτου και η αμφισβήτησή του από τον πρωτοπρεσβύτερο Γ.Δ. Μεταλληνό» (εκδ. Δρόμων).

Οπου, σε αντίθεση με τον πρωτοπρεσβύτερο, ο οποίος με το βιβλίο του «Από τη "φάρσα" στο "φιάσκο"» υποστηρίζει ότι αφορίστηκε το βιβλίο και όχι ο συγγραφέας του, ο Σακκάτος διατείνεται –και έχει την επιχειρηματολογία του– ότι μαζί με το βιβλίο αφορίστηκε και ο συγγραφέας του.

Περισσότερα στο ένα και στο άλλο βιβλίο, καθώς για τον συντάκτη της σελίδας αυτής είναι ευκαιρία να θυμίσει –πάντα ως ρεπόρτερ– και άλλους αφορισμούς λογίων (τους αναφέρει και ο Σακκάτος), οι περισσότεροι από τους οποίους ήρθησαν, δεδομένου ότι υπήρχαν ιεράρχες που διαφωνούσαν.

Για τον πρόσθετο λόγο ότι η Εκκλησία διεκδικεί –και στις μέρες μας– καθοριστικό ρόλο (και) για το περιεχόμενο της θρησκευτικής σχολικής ύλης.

Οι βέβηλοι

◽ Είναι ο Ανδριώτης ιερωμένος και λόγιος Θεόφιλος Καΐρης (1784-1853), γόνος εύπορης οικογένειας, με σπουδές φιλοσοφίας και φυσικομαθηματικών στην Ευρώπη (Ελβετία, Ιταλία), φίλος του Αδαμάντιου Κοραή, μυημένος στη Φιλική Εταιρεία και τιμημένος από τον Οθωνα για τις υπηρεσίες του.

Το… ανόμημά του: Ανέπτυξε μια προσωπική θρησκεία, τη Θεοσέβεια, πράγμα που ενόχλησε την επίσημη εκκλησία και θεωρήθηκε αιρετικός και επικίνδυνος για τη… βαυαροκρατία.

Η Ιερά Σύνοδος του ζήτησε να προβεί σε «ομολογία πίστεως», αυτός αρνήθηκε, η υπόθεση έφτασε στο Πατριαρχείο, γίνεται ένα δικαστήριο, καταδικάζεται σε δύο χρόνια φυλάκιση κι έπειτα από λίγο καιρό πεθαίνει.

◽ Πάμε στον Εμμανουήλ Ροΐδη (1836-1904), γεννημένο στην Ερμούπολη της Σύρου, με σπουδές φιλοσοφίας και φιλολογίας στο Βέλγιο.

Και μετά στην Αθήνα, συνεργάτης σε εφημερίδες και περιοδικά, έφορος και διευθυντής στην Εθνική Βιβλιοθήκη.

Το 1866 βγάζει την «Πάπισσα Ιωάννα», έργο που σατιρίζει την Καθολική Εκκλησία, στην περίοδο του Μεσαίωνα, χωρίς να χαρίζεται και στην Ορθόδοξη.

Το βιβλίο –πολυμεταφρασμένο– αφορίζεται από την Εκκλησία. Ο συγγραφέας απαντάει χιουμοριστικά με τις υποτιθέμενες «Επιστολές Αγρινιώτου», «και ολίγας λέξεις ως απάντηση της αφοριστικής εγκυκλίου της Συνόδου».

Και σαν προμετωπίδα του βιβλίου η περίφημη φράση του Πασκάλ: «Υπάρχει μεγάλη διαφορά ανάμεσα στο να γελοιοποιήσει κανείς τη θρησκεία και να περιπαίζει εκείνους που τη βεβηλώνουν με τις παράδοξες γνώμες τους».

«Αφοριζέσθω»

◽ Περνάω σε πιο κοντινά χρόνια και στον αφορισμό του σκηνοθέτη Θόδωρου Αγγελόπουλου (1935-2012), από τον μητροπολίτη Φλωρίνης Αυγουστίνο Καντιώτη (1907-2010), τον καιρό που ο σκηνοθέτης γύριζε στη περιοχή (1991) «Το μετέωρο βήμα του πελαργού».

Ο μητροπολίτης κάπου βρήκε το σενάριο, το διάβασε και θεώρησε ότι προσβάλλει έθνος και χριστιανισμό, και ζήτησε από τον Αγγελόπουλο να σταματήσει το γύρισμα.

Ο σκηνοθέτης αρνήθηκε και ο Καντιώτης προχώρησε στον αφορισμό, που περιλάμβανε και «όλους εκείνους, άνδρας και γυναίκας, οι οποίοι θα παίξουν κάποιον ρόλον εις το γύρισμα της αντεθνικής και αισχράς αυτής ταινίας».

Αξίζει να μεταγράψω ένα απόσπασμα από το αφοριστικό – και βρείτε τι θυμίζει:

«Ο αφορισμός δεν είναι εκδήλωσις μίσους και εκδικήσεως, ως θέλουν να τον παραστήσουν οι εχθροί της Εκκλησίας, αλλ' είναι εκδήλωσις αγάπης [!]. Είναι ως μια οδυνηρά χειρουργική επέμβασις προς αποκοπήν σεσηπότος μέλους του ανθρωπίνου σώματος, ίνα μη το κακόν ως γάγγραινα μεταδοθεί εις ολόκληρον το σώμα. Το Πηδάλιον της Εκκλησίας αστράπτει και βροντά από το “αφοριζέσθω”».

◽ Είναι βέβαια και το θέμα του αφορισμού του Νίκου Καζαντζάκη (1883-1957). Ενός αφορισμού, που κατά κάποιους πραγματοποιήθηκε – η αλήθεια όμως είναι ότι παρέμεινε ως απραγματοποίητη απειλή.

Αλλά θα έχουμε καιρό να τα ξαναπούμε, καθώς φέτος διανύουμε το «Ετος Νίκου Καζαντζάκη» – 60 χρόνια από τον θάνατό του. Κι ας προσθέσω κλείνοντας, ότι καμιά απαγόρευση δεν έκανε κακό σε έργο – το αντίθετο…

στο πλαίσιο

Προβληματική η προώθηση του νομοσχεδίου για τα πνευματικά δικαιώματα, όπως διαβάζω στο ρεπορτάζ του ημέτερου Δημήτρη Κανελλόπουλου. Με τους ενδιαφερόμενους δημιουργούς εν θυμώ, την ΑΕΠΙ στο απυρόβλητο και μια υπουργό-καλλιτέχνιδα, που δεν συγχωρείται να εμφανίζεται ότι αγνοεί τι συμβαίνει σ’ έναν από τους ελάχιστους χώρους που βγάζουν ακόμη χρήματα.

Επρεπε να κάνουν στάση εργασίας, να ματαιωθούν παραστάσεις, να απειλούνται κι άλλες στάσεις, για ν' ακουστεί ότι είναι απλήρωτο το προσωπικό του Φεστιβάλ. Και πόσα παίρνουν και για πόσο διάστημα αυτά τα παιδιά; Από κοντά, με στάση εργασίας, και οι αρχαιοφύλακες (για ουκ ολίγα), σε εποχή που είμαστε φουλ από τουρίστες. Μα τι γίνεται σ’ αυτό το υπουργείο;

Με «ενέσεις», προς το παρόν, λειτουργεί η περίθαλψη του δημοσιογραφικού κόσμου (ΕΔΟΕΑΠ), μετά το ξάφρισμα των αποθεματικών, την κατάργηση του αγγελιόσημου, το άγριο ψαλίδισμα μισθών, συντάξεων, επικουρικών. Να βάλω και την ανεργία, την υποαπασχόληση, την απλήρωτη εργασία. Υπερασπιζόμαστε τα δεινά των άλλων, αλλά να ακούγονται και τα δικά μας…

Ενα Ηρώδειο πλήρες από θεατές και… βεντάγιες, λόγω της ανυπόφορης ζέστης, πράγμα που επαινέθηκε από σκηνής («είσαστε ήρωες!»). Παρασκευή βράδυ –30 Ιουνίου– στη συναυλία του μουσικού συγκροτήματος «Εστουδιαντίνα» (δεν την έπιασε η στάση εργασίας). Με τους διαχρονικούς καημούς των χαμένων πατρίδων, της προσφυγιάς, της μετανάστευσης, της ξενιτιάς. Με Γιώργο Νταλάρα και άλλους νεότερους τραγουδιστές, αλλά και χορευτές. Και, κυρίως, το υπέροχο αυτό μουσικό συγκρότημα, που συμπληρώνει είκοσι χρόνια γόνιμης διαδρομής. Χαλάλι ο ιδρώτας.

ΚΑΙ… «Χτυπήματα κάτω από τη ζώνη».