Το λεπίδι της γραβάτας

Με τις διατάξεις του νέου φορολογικού νομοσχεδίου για τους ελεύθερους επαγγελματίες να φέρνουν την κυβέρνηση Μητσοτάκη για πρώτη φορά σε αντιπαράθεση μ’ ένα τμήμα της δικής της κοινωνικής βάσης, αξίζει να σταθούμε λίγο παραπάνω στη φύση της επίμαχης ρύθμισης: ποιους ακριβώς πλήττει στρατηγικά και ποιοι βγαίνουν μακροπρόθεσμα κερδισμένοι (ή έστω αντισταθμίζουν κέρδη και ζημίες) από την επιχειρούμενη αναδιάρθρωση;

Υπάρχουν τρεις τρόποι για να διαβάσει κανείς τις επιδιώξεις του νομοσχεδίου Χατζηδάκη. Η επίσημη κυβερνητική θέση κατ’ αρχάς σύμφωνα με την οποία αποκλειστικός στόχος του είναι η αντιμετώπιση της (πανθομολογούμενης) φοροδιαφυγής των ελεύθερων επαγγελματιών. Το πρόβλημα με αυτή τη διακήρυξη προθέσεων είναι πως οι βασικές καινοτομίες του νομοσχεδίου (η αυθαίρετη επιβολή ενός «τεκμαρτού ελάχιστου κέρδους» με βάση τα χρόνια παραμονής στο επάγγελμα και η πρόσθετη επιβάρυνση όσων επαγγελματιών δηλώνουν τζίρο μεγαλύτερο από τον δηλωμένο μέσο όρο του κλάδου τους) κάθε άλλο παρά θίγουν όσους διαθέτουν (και αξιοποιούν) μεγαλύτερες δυνατότητες φοροδιαφυγής. Ενας επιφανής ποινικολόγος λ.χ. που την αμοιβή του την εισπράττει ως επί το πλείστον σε «μαύρα», εξισώνεται έτσι φορολογικά με τον πάλαι ποτέ συμφοιτητή του που φυτοζωεί ως συνοικιακός δικηγόρος· θα πληρώσει δε πολύ λιγότερα απ’ όσους συναδέλφους του καταγίνονται με μικροϋποθέσεις που αφήνουν λιγότερα κέρδη, αλλά μεγαλύτερο αποτύπωμα (παράβολα κ.λπ.) στα κρατικά τεφτέρια.

«Δεν μπορούμε να δεχόμαστε φορολογικές δηλώσεις ελεύθερων επαγγελματιών, δηλαδή επιχειρηματιών που αυτοβούλως έχουν επιλέξει το ελεύθερο επάγγελμα, χαμηλότερες του κατώτατου μισθού που παίρνει ένας μισθωτός» | Ακης Σκέρτσος (υπουργός Επικρατείας), 18.11.2023

Για τους κυβερνώντες όλα αυτά είναι βέβαια ψιλά γράμματα. «Η αυτονόητη παραδοχή από την οποία ξεκινάμε και πάνω στην οποία χτίζεται η νέα αυτή φορολογική και κοινωνική συμφωνία», ξεκαθάρισε ο υπουργός Επικρατείας Ακης Σκέρτσος σε συνέντευξή του στον ομόφρονα ιστότοπο Liberal.gr (18.11), «είναι ότι δεν μπορούμε να δεχόμαστε φορολογικές δηλώσεις ελεύθερων επαγγελματιών, δηλαδή επιχειρηματιών που αυτοβούλως έχουν επιλέξει το ελεύθερο επάγγελμα, χαμηλότερες του κατώτατου μισθού που παίρνει ένας μισθωτός». Να υποθέσουμε πως αγνοούν την ύπαρξη επαγγελματιών που έχουν πάρει την κάτω βόλτα, που παλεύουν με την αόριστη προσδοκία ότι κάποτε θ’ «ανοίξουν οι δουλειές» ή που απλώς διστάζουν (ή δεν βλέπουν πρακτική δυνατότητα) ν’ αντικαταστήσουν «αυτοβούλως» τη δική τους επαγγελματική ανασφάλεια μ’ εκείνην ενός επισφαλούς, κακοπληρωμένου μισθωτού; Δύσκολο να το πιστέψουμε. Αυτό που το δεξί χέρι του κ. Μητσοτάκη προαναγγέλλει είναι μια άγρια δαρβινική εκκαθάριση των επίμαχων κλάδων με εξαναγκασμό των πιο αδύνατων μελών τους να κλείσουν οριστικά τα βιβλία τους. Στόχευση που επιβεβαιώνεται, μεταξύ άλλων, από την εξίσου δαρβινική μείωση του τέλους επιτηδεύματος: κατά 50% για όσους δηλώνουν κέρδη πάνω από τα «τεκμαρτά» έναντι μόλις 25% για όσους βγάζουν λιγότερα!

Ερχόμαστε έτσι στην τρίτη ερμηνεία της δρομολογούμενης μεταρρύθμισης ως μετωπικής επίθεσης της κυβέρνησης ενάντια στη «μεσαία τάξη». Οσο κι αν κάτι τέτοιο αρέσει στις συνδικαλιστικές γραφειοκρατίες, τις υποχρεωμένες να υπερασπιστούν (στα λόγια τουλάχιστον) τόσο την πλέμπα όσο και τους νοικοκυραίους του κλάδου τους, το κυβερνητικό λεπίδι αποδεικνύεται, όπως είδαμε, ταξικά μεροληπτικότατο. Μια μερίδα ευκατάστατων επαγγελματιών θα θιγεί ίσως βραχυπρόθεσμα από τον αναδρομικό χαρακτήρα της φετινής φορολόγησής της· αυτοί οι τελευταίοι διαθέτουν όμως και το υλικό υπόβαθρο για ν’ αντεπεξέλθουν σε αυτή την πρόσκαιρη επιβάρυνση και τα περιθώρια για να παρακάμψουν τις σχετικές διατάξεις στο μέλλον, σε αντίθεση με όσους αναγκαστούν να εγκαταλείψουν οριστικά το επάγγελμά τους αδυνατώντας να καταβάλουν τον φόρο ανύπαρκτων εισοδημάτων. Στη μεσαία διάρκεια η αυθεντική (και όχι κατά φαντασίαν) μεσαία τάξη θ’ αποζημιωθεί έτσι για τις όποιες ζημιές της, αποσπώντας την αδέσποτη πελατεία των θυμάτων της εκκαθάρισης.

Η πολιτική της κυβέρνησης Μητσοτάκη βρίσκεται ως εκ τούτου στους αντίποδες του «νόμου Κατρούγκαλου» (Ν. 4.387/2016) −το φάντασμα του οποίου ο Αλέξης Τσίπρας απέφυγε χοντροκομμένα ν’ αντιμετωπίσει στο φετινό ντιμπέιτ, για ν’ αυτοκτονήσει λίγο αργότερα πολιτικά με την αυτοενοχοποιητική (και εξόφθαλμα άδικη) αποπομπή του πρώην υπουργού του. Οπως λίγοι πλέον θυμούνται, ο συγκεκριμένος νόμος δεν στοχοποιήθηκε τόσο για τις άκρως προβληματικές διατάξεις του σε βάρος των μισθωτών (που επιβλήθηκαν από το τρίτο Μνημόνιο με την ψήφο τόσο της πλειοψηφίας του τότε ΣΥΡΙΖΑ και των ΑΝ.ΕΛΛ., όσο και της Ν.Δ., του ΠΑΣΟΚ και του Ποταμιού), αλλά για την όποια προστασία παρείχε στους οικονομικά ασθενέστερους επαγγελματίες (και την αντίστοιχη επιβάρυνση των ευπορότερων συναδέλφων τους) συνδέοντας τις ασφαλιστικές εισφορές με το ύψος του εισοδήματός τους.

Κοινός τόπος του «κινήματος της γραβάτας», που συμβάδισε με τις αντιμνημονιακές κινητοποιήσεις τον Ιανουάριο του 2016, και των υποστηρικτών του υπήρξε έτσι η καταγγελία της αδόκητης υπερπροστασίας των αδυνάτων. «Ο Τσίπρας επιλέγει να προστατεύσει το μη παραγωγικό κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας που ζει στην ανέχεια, παρά να προστατεύσει τις δυνάμεις δημιουργίας πλούτου που δεν θα γίνουν ποτέ δικές του» εξηγούσε π.χ. ο Μανόλης Κοττάκης («Δημοκρατία»,17.1.2016). Ο Βασίλης Κικίλιας υποστήριξε πάλι («Καθημερινή», 30.1.2016) ότι «με τη μετατροπή των ασφαλιστικών εισφορών σε μορφή φορολογίας επιδιώκεται ο αφανισμός των δημιουργικών Ελλήνων. Εκείνων που δεν επέλεξαν τον δρόμο της μετανάστευσης και συνεχίζουν να παράγουν πλούτο. Που διακρίνονται στην οικονομία και την επιστήμη. Αυτοί είναι οι ταξικοί εχθροί του πρωθυπουργού και των ομοϊδεατών του. Δεν τους ενδιαφέρουν οι δημιουργικοί πολίτες, οι εκλεκτοί τους είναι άλλοι: οι κρατικοδίαιτοι, οι μέτριοι, οι άνθρωποι του ελάσσονος μόχθου. Με τα μέτρα που ήδη εφαρμόζει και προωθεί, η κυβέρνηση Τσίπρα κατατείνει στην καταλήστευση του κόπου των δημιουργικών πολιτών και τη μεταφορά των πόρων τους στον κρατικό κορβανά, ώστε η κυβέρνηση να ασκεί πολιτική με τα χρήματα των άλλων».

Σχεδόν οχτώ χρόνια μετά, οι «παραγωγικές» γραβάτες έρχονται να πάρουν το αίμα τους πίσω από «τους ανθρώπους του ελάσσονος μόχθου».