«Ο πόλεμος είναι μια κακοτυχία από κάθε άποψη»

Η πολυαναμενόμενη νέα παραγωγή στην Εθνική Λυρική Σκηνή, «Η δύναμη του πεπρωμένου», ένα απαιτητικό από κάθε άποψη έργο όσο και ονειρικό, που είχε 27 χρόνια να παιχτεί στην Εθνική Λυρική Σκηνή, ανέβηκε στη σκηνή της αίθουσας Σταύρος Νιάρχος στην εμπνευσμένη σκηνοθεσία της Ροδούλας Γαϊτάνου και γοήτευσε στην πρεμιέρα της Κυριακής. Το κοινό, στην κατάμεστη αίθουσα, επιβράβευσε όλους τους συντελεστές με το παρατεταμένο χειροκρότημα. Διόλου τυχαία τα εισιτήρια εξαντλήθηκαν αμέσως και για τις οκτώ παραστάσεις - οι επόμενες είναι αύριο, 29 Ιανουαρίου και 2, 6, 9, 12, 15, 18 Φεβρουαρίου.

Την εμβληματική όπερα έγραψε ο Τζουζέπε Βέρντι στο απόγειο της δημιουργικότητάς του το 1862 και επανερχόταν σε αυτή δίνοντάς της την ολοκληρωμένη της μορφή είκοσι χρόνια αργότερα και αφού είχε ακολουθήσει μια λαμπρή διεθνή πορεία.

Στο έργο που ξεδιπλώνει τη μεγαλοφυή ικανότητα του Βέρντι να ισορροπεί ανάμεσα στο τραγικό και το κωμικό στοιχείο, εκτός από τους τρεις κεντρικούς χαρακτήρες -τη Λεονόρα, τον αδελφό της Ντον Κάρλο και τον αγαπημένο της Ντον Αλβάρο- πρωταγωνιστικό ρόλο διαδραματίζει και η χορωδία.

Και σε αυτό το έργο, παραγγελία από το Αυτοκρατορικό Θέατρο της Αγίας Πετρούπολης, ο συνθέτης αντλεί έμπνευση από ισπανικά θέματα, το θεατρικό «Δον Αλβαρο ή Η δύναμη του πεπρωμένου» του Ανχελ δε Σααβέδρα, αλλά και από το πρώτο μέρος της θεατρικής τριλογίας του Φρίντριχ Σίλερ «Στρατόπεδο του Βάλενσταϊν». Μετά την Πετρούπολη η όπερα ανέβηκε με τεράστια επιτυχία σε όλο τον κόσμο: από τη Μαδρίτη και τη Βιέννη ώς τη Νέα Υόρκη και το Μπουένος Αϊρες, ενώ η διαδικασία δημιουργίας της ολοκληρώθηκε το 1882.

Στην όπερα, που διεκτραγωδεί τη δύναμη της μοίρας, εναλλάσσονται οι θρίαμβοι με τις αποτυχίες, με την επιθυμία της ανεκπλήρωτης λύτρωσης να τη διατρέχει: η Λεονόρα, ερωτευμένη με τον Ντον Αλβάρο, αποφασίζει να φύγει μαζί του παρά την αντίθεση του πατέρα της Μαρκησίου του Καλατράβα. Ομως τίποτα δεν πάει καλά: ο Ντον Aλβάρο σκοτώνει κατά λάθος τον Μαρκήσιο, οι εραστές αναγκάζονται να χωρίσουν και ο αδελφός της, ο Ντον Κάρλο, ορκίζεται να πάρει εκδίκηση για τον θάνατο του πατέρα του. Χρόνια αργότερα, όταν οι Κάρλο και Αλβάρο συναντιούνται τυχαία, αγνοώντας ο ένας την πραγματική ταυτότητα του άλλου, καταλήγουν να μονομαχήσουν και ο Αλβάρο τραυματίζει θανάσιμα τον Κάρλο. Ο τελευταίος μαχαιρώνει στην καρδιά την αδελφή του που προστρέχει στο πλάι του. Δεν ήταν ικανός να συγχωρήσει...

Από το παλιό Θέατρο Ολύμπια το 1954, στο Ηρώδειο το 1970, στο νέο Ολύμπια το 1981 και ξανά στο Ηρώδειο το 1998, αυτή είναι η πέμπτη φορά που Εθνική Λυρική Σκηνή παρουσιάζει το έργο.

Στη νέα της παραγωγή η ΕΛΣ συμπράττει με διεθνώς καταξιωμένους συντελεστές: τη Ροδούλα Γαϊτάνου, από τις πιο εμπνευσμένες σκηνοθέτριες όπερας της νεότερης γενιάς, τον Ιταλό αρχιμουσικό Πάολο Καρινιάνι στη μουσική διεύθυνση, ενώ στο πρωταγωνιστικό τρίο συναντάμε εξίσου αναγνωρισμένους διεθνώς μονωδούς που ενθουσίασαν το κοινό, το οποίο συχνά, στην πρεμιέρα της Κυριακής, ξεσπούσε σε χειροκροτήματα προτού ολοκληρωθούν οι σκηνές: την υψίφωνο της ΕΛΣ Τσέλια Κοστέα που ερμηνεύει για πρώτη φορά τη Λεονόρα, τον κορυφαίο Ελληνα βαρύτονο Δημήτρη Πλατανιά που επίσης ντεμπουτάρει στον ρόλο του Ντον Κάρλο και τον Αργεντινό τενόρο Μαρσέλο Πουέντε που έχει επανειλημμένως στην καριέρα του διακριθεί στον ρόλο του Ντον Αλβάρο.

Για τον Μαρσέλο Πουέντε δεν είναι η πρώτη φορά που έρχεται στην Ελλάδα: είχε επισκεφτεί ξανά τη χώρα μας το 2019 στην Αθήνα, όταν έκανε το ντεμπούτο του στην Εθνική Λυρική Σκηνή πάλι σε όπερα του Βέρντι όπου κατείχε τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο ομώνυμο έργο «Ντον Κάρλος»: «Ηταν μια σπουδαία εμπειρία και ερωτεύτηκα τη χώρα, το κοινό και τους συνεργάτες μου στην όπερα από το πρώτο λεπτό», μας λέει. Μιλώντας μας για τον πρωταγωνιστικό ρόλο του Ντον Αλβάρο τον οποίο ο Πουέντε έχει ερμηνεύσει με μεγάλη επιτυχία ήδη στη Ζυρίχη, τη Δρέσδη και την Κολονία και περιλαμβάνεται στο ρεπερτόριό του, μας εξηγεί τις αυξημένες ερμηνευτικές απαιτήσεις που έχει, σε ένα έργο που εκτείνεται σε τέσσερις πράξεις, οκτώ σκηνές και ένα μεγάλο χρονικό εύρος ετών. «Νομίζω ότι φωνητικά και υποκριτικά είναι ένας υπέροχος ρόλος, που ωστόσο αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση για μένα, αφού πρέπει να δείξω τη μεγάλη εξέλιξη που έχει αυτός ο χαρακτήρας σε όλη τη διάρκεια του έργου».

Προκαταλήψεις που στερούν από δύο νέους ανθρώπους τη δυνατότητα να ζήσουν την αγάπη τους και μια πατρική κατάρα που καταδικάζει τις ζωές όλων των πρωταγωνιστών στο έργο, δηλητηριάζοντάς τες. Ποιες είναι οι σκέψεις του Αλβάρο για το έργο;

«Περισσότερο από τις προκαταλήψεις σε βάρος των νέων, η "Δύναμη του πεπρωμένου" με κάνει να σκεφτώ πώς ορισμένα θέματα, όπως η πολιτική, η θρησκεία, η αγάπη και η έλλειψη επικοινωνίας, επηρεάζουν αρνητικά τους χαρακτήρες, δημιουργώντας μια μεγάλη τραγωδία».

Η σκηνοθέτρια Ροδούλα Γαϊτάνου τοποθετεί τη δράση του έργου στις αρχές του 20ού αιώνα με αναφορές στους δύο Παγκόσμιους Πολέμους και την ιστορία των ηρώων του να κινείται παράλληλα με την εξέλιξη του πολέμου. Πέρα από την ιστορία ενός «προπατορικού αμαρτήματος» καθοριστικού για τα μέλη μιας «δυσλειτουργικής οικογένειας» και τις επιλογές τους, όπως η εμμονή στην εκδίκηση μέχρι τέλους, στο σκηνοθετικό της σημείωμα αναφέρεται και στην εμπόλεμη συνθήκη. Η επιθυμία να καταστραφεί ο αντίπαλος, η εχθρότητα, ο μισανθρωπισμός και οι φρικαλεότητες που έρχονται με τον πόλεμο παραλληλίζονται με το μίσος και την εκδικητικότητα για τον θάνατο του πατέρα του που εκφράζει ο Ντον Κάρλο. Μεταφράζοντας έτσι την εσωτερική και εξωτερική σύγκρουση σε μια «μανιώδη αναζήτηση προσωπικής γαλήνης και εξιλέωσης».

Ο συνομιλητής μας στέκεται στο ειδεχθές πρόσωπο της εμπόλεμης κατάστασης σε κάθε περίπτωση. «Ο πόλεμος στο πέρασμα των αιώνων έχει αποδειχτεί πάντα κακός για την ανθρωπότητα, μια κακοτυχία από κάθε άποψη», καταλήγει.