«Μεγάλωσα με αισιόδοξες ταινίες επιστημονικής φαντασίας»

Από την αρχή, ο Βρετανός σκηνοθέτης Κρις Νόλαν είχε πάθος με τον χρόνο, την εμπειρία του χρόνου. Η τέχνη του κινηματογράφου μοιάζει να είναι γι’ αυτόν ένας τρόπος να αλλάξεις τον χρόνο σε μια υποκειμενική εμπειρία, όπου τα γεγονότα δεν ευθυγραμμίζονται το ένα μετά το άλλο, αλλά ακολουθούν τους νόμους μιας ψυχολογικής πραγματικότητας, όπως στη δεύτερη ταινία του «Memento» (2000) και την πιο πρόσφατη «Inception» (2010) ή ακόμα και τον θαυμαστό κόσμο της σχετικότητας στην τελευταία του ταινία επιστημονικής φαντασίας «Interstellar».

Eίτε όμως τον απασχολούν ανεξάρτητες παραγωγές είτε χολιγουντιανές φαντασμαγορίες («Batman Begins», 2005, «Σκοτεινός Ιππότης», 2008), το σίγουρο είναι ότι ο χωροχρόνος του έργου του ανήκει στον κόσμο του φανταστικού, της περιπέτειας και των απεριόριστων δυνατοτήτων. 

Κρις Νόλαν

• Οταν αρχίσατε να δουλεύετε στην ταινία «Interstellar», σας απασχόλησε το γεγονός ότι θα είναι ίσως δύσκολο για το κοινό να ακολουθήσει την επιστημονική βάση της θεωρίας της σχετικότητας;

Προσπαθώ να χτίζω τις ταινίες μου σε πολλά επίπεδα και να περιλαμβάνω στοιχεία γι’ αυτούς που θα θελήσουν να τις δουν και δεύτερη φορά και να αναλύσουν κάποιο σημείο, ακόμα και την επιστημονική βάση. Αλλά το πιο σημαντικό πράγμα για μένα είναι ο θεατής να έχει μια διασκεδαστική εμπειρία ακολουθώντας τον συναισθηματικό κόσμο των χαρακτήρων. Ελπίζω ότι οι ταινίες μου έχουν αυτό που εγώ λέω «συναισθηματική διαύγεια». Οσο για την αστροφυσική του «Interstellar», είχαμε έναν πολύ ταλαντούχο επιστημονικό σύμβουλο και προσπαθήσαμε να μείνουμε πιστοί στην πραγματικότητα της αστροφυσικής. Αλλά, βέβαια, σε τελική ανάλυση, η ιστορία μιλάει για έναν πατέρα και τη σχέση του με τα παιδιά του».

• Δεν είναι όμως κι αυτό ένα ρίσκο; Οτι, μη καταλαβαίνοντας τι συμβαίνει στην οθόνη, το κοινό θα χάσει το ενδιαφέρον του;

Ναι, βέβαια. Αλλά νομίζω πως αν πιάσεις το κοινό σε συναισθηματικό επίπεδο, είναι πολύ πιο πιθανό ότι θα θέλει να παρακολουθήσει την ιστορία απ’ ό,τι αν παρουσιάσεις την ταινία σαν να ήταν ένα παζλ. Πρέπει να τους κάνεις να το αισθανθούν. Ο Ορσον Ουέλς έχει πει κάτι γι’ αυτό, ότι το κοινό, αν ενδιαφέρεται, είναι ικανό να καταλάβει οτιδήποτε. Για μένα, αυτό το ενδιαφέρον δεν είναι ποτέ εγκεφαλικό, αλλά έχει πάντα να κάνει με μια ενδιαφέρουσα συναισθηματική κατάσταση, μια ενδιαφέρουσα αφήγηση. Στην περίπτωση του «Interstellar», την ιστορία ενός πατέρα που πρέπει να αφήσει τα παιδιά του.

• Παρά το δύσκολο θέμα, η ταινία δίνει μια αίσθηση αισιοδοξίας.

Μεγαλώνοντας στη δεκαετία του 1970 και στις αρχές του 1980, έζησα τη χρυσή εποχή των μπλοκμπάστερ, την εποχή Σπίλμπεργκ/Λούκας, όπου ταινίες σαν το «Στενες επαφές τρίτου τύπου» ήταν εξαιρετικά αισιόδοξες. Υπάρχει ένα είδος ταινιών επιστημονικής φαντασίας που χαρακτηρίζεται ακριβώς απ’ αυτό: την αισιοδοξία τους, την πίστη στο ανθρώπινο γένος, την επιβίωση μέσα από τις σχέσεις και τη δύναμη της ελπίδας. Αυτό ήταν για μένα το σημείο αφετηρίας. Νομίζω πως αν σκοπεύεις να πραγματευτείς μια ιστορία για το τέλος του κόσμου, είναι σημαντικό να δώσεις το μήνυμα ότι μπορούμε να υπερβούμε το πρόβλημα, ότι θα συνεχίσουμε να υπάρχουμε και μετά το τέλος του κόσμου, ότι θα βρούμε ένα μέρος να ζήσουμε στο μεγάλο σύμπαν.

• Ο πλανήτης μας δεν είναι παρά ένας σταθμός στο μεγάλο ταξίδι;

Οχι, δεν νομίζω. Ισως η Γη είναι κάτι σαν το αυγό που εκκολάπτεται ή μια φωλιά. Είναι η αφετηρία απ’ όπου θα εξαπλωθούμε στο Σύμπαν.

• Το «Interstellar» είναι μια πολύπλοκη, τεχνικά και αφηγηματικά, ταινία. Ποια ήταν η μεγαλύτερη σας ανησυχία;

Η πειστικότητα. Πώς θα εκτελούσαμε όλα αυτά που έγραψα ως σεναριογράφος και όχι ως σκηνοθέτης; Σίγουρα δεν ήθελα να χρησιμοποιήσω την πράσινη οθόνη (green screen) και να μεταφέρω το πρόβλημα στην ομάδα των σπέσιαλ εφέ. Επρεπε όλοι μαζί –ο διευθυντής φωτογραφίας και η ομάδα των σπέσιαλ εφέ– να βρούμε λύσεις. Ενα από τα πράγματα που έκανα ήταν να τους δείξω την ταινία του Φίλιπ Κάουφμαν «The right stuff», του 1983, η οποία έχει μεγάλη τεχνική αρτιότητα. Τους επισήμανα ότι τώρα έχουμε πολύ περισσότερες δυνατότητες από το 1983, ας δούμε λοιπόν τι μπορούμε να κάνουμε. Νομίζω ότι αυτό τους ενέπνευσε να δοκιμάσουν καινούργια πράγματα, κι ελπίζω ότι προσθέτουν και στην πειστικότητα της ταινίας.

• Η δουλειά σας χαρακτηρίζεται από μια ειδική σχέση με τον χρόνο. Πείτε μας γι’ αυτό.

Ναι, όλες μου οι ταινίες έχουν ειδική σχέση με τον χρόνο, συνήθως όσον αφορά τη δομή τους. Πάντα με ενδιέφερε ο υποκειμενικός χρόνος, πώς βιώνεται διαφορετικά από όλους μας και ανάλογα με τις καταστάσεις. Αλλά στο «Interstellar» η σχετικότητα του χρόνου είναι κυριολεκτική και μέρος της ίδιας της ιστορίας. Δεν έχει να κάνει με μια προσωπική αφηγηματική έκφραση, αλλά με τους ίδιους τους νόμους της σχετικότητας.

Για μένα η κεντρική σκηνή της ταινίας είναι όταν ο ήρωας στο διαστημόπλοιο καταλαβαίνει ότι στη Γη έχουν περάσει ήδη 2 δεκαετίες και ότι δεν έχει δει τα παιδιά του να μεγαλώνουν. Ο χαρακτήρας του Μάικλ Κέιν λέει ότι δεν φοβάται τον θάνατο, φοβάται τον χρόνο. Κι αυτό τονίζει το γεγονός ότι ο χρόνος σ’ αυτή την ταινία είναι ο ανταγωνιστής.

Μάθιου Μακόναχι

«Οσο λιγότερο με ενδιαφέρει η επιτυχία τόσο περισσότερο έρχεται»

Το Χόλιγουντ διανύει τον αστερισμό του Μάθιου Μακόναχι. Ετσι τουλάχιστον φαίνεται όταν από το 2012 αρχισε να κερδίζει την προσοχή των παραγωγών, των κριτικών και του κοινού μαζί, δρέποντας βραβεία για την ταινία «Magic Mike» του Σόντερμπεργκ (2012) και λίγο πιο μετά, στις αρχές του 2014, Χρυσή Σφαίρα και Οσκαρ για τον πρώτο ανδρικό ρόλο στην ταινία «Dallas Buyers Club» του Ζαν-Μαρκ Βαλέ (2013). Το απόθεμα της καλής του τύχης συνεχίζεται, αφού αναμένεται να βραβευτεί για την τηλεοπτική σειρά του HBO «True Detective».

Ο 45χρονος Τεξανός ηθοποιός πρωταγωνιστεί και στο «Interstellar». Είναι πια φανερό πως δεν χρωστάει την επιτυχία του μόνο στο ταλέντο, την αρρενωπή χαρισματικότητά του ή τη γοητευτική συμμετρία του προσώπου του, αλλά σε μια ολόκληρη καριέρα σκληρής δουλειάς και ποικίλων ρόλων, κωμικών και τραγικών. Αλλά και στην τόλμη του να υποδύεται καλούς και κακούς, θύτες και θύματα, νικητές και ηττημένους.

Ο Μακόναχι επιτρέπει τα πάντα στον εαυτό του εκτός από ένα: να γίνεται προβλέψιμος. Γιατί ξέρει ότι τότε ο αστερισμός του θα έχει ήδη δύσει.

• Η σκηνή στο «Inter-stellar» που βλέπετε τα μηνύματα των παιδιών σας στο διαστημόπλοιο έπειτα από ένα διάλειμμα, που στη Γη, όμως, σημαίνει μερικά χρόνια, έχει μεγάλη συναισθηματική δύναμη. Πώς προετοιμάζεστε για μια τέτοια σκηνή συνήθως;

Εκείνο το πρωί ζήτησα απ’ τον Κρις Νόλαν να γυρίσουμε κατευθείαν, χωρίς πρόβα, γιατί δεν ήθελα να προετοιμάσω την αντίδρασή μου. Αν είμαι αρκετά χαλαρός, η πρώτη λήψη είναι συνήθως η πιο αληθινή... Προσπαθώ, λοιπόν, να χαλαρώσω, να μη σκέφτομαι τι θα κάνω. Δύσκολο πράγμα να μην προβλέπω, απλά να αποδέχομαι.

• Τα τελευταία χρόνια ήταν πολύ σημαντικά στην καριέρα σας. Αισθάνεστε ότι η ζωή σας έχει αλλάξει;

Πριν πάρω ένα ρόλο αναρωτιέμαι πάντα αν η προσωπική εμπειρία που θα κερδίσω από την ταινία μού αρκεί. Και θέλω να μου αρκεί. Με ενδιαφέρουν λιγότερο από ποτέ τα αποτελέσματα της δουλειάς μου, αλλά παραδόξως τώρα έρχονται τα καλύτερα. Το πιο σημαντικό κομμάτι της δουλειάς μου είναι το δημιουργικό, από την πρώτη μέχρι την τελευταία μέρα των γυρισμάτων - η συγκέντρωση επαγγελματιών, όλοι με το ίδιο ζητούμενο, που δεν γνωρίζουμε ακριβώς πώς θα φτάσουμε εκεί.

• Υπάρχει ένα υποβόσκον δίλημμα στην ταινία: πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας σε όλη την ανθρωπότητα ή να φροντίσουμε μόνο την οικογένειά μας; Αναρωτιέστε ποτέ γι’ αυτό;

Οχι, δεν είναι κάτι που σκέφτομαι. Εκτός κι αν το θέμα μού ετίθετο σε προσωπική βάση.

• Κατά τη γνώμη σας τι θα έπρεπε να κάνουμε για να ανατρέψουμε την πορεία της αυτοκαταστροφής;

Εχουμε την τάση να αντιδρούμε την τελευταία στιγμή. Δεν αναλαμβάνουμε δράση παρά μόνο όταν απειλούμαστε εμείς οι ίδιοι ή οι δικοί μας. Πρέπει να μας απασχολήσει προσωπικά το θέμα. Οπότε το ερώτημα είναι: Πόσο γρήγορα μπορούμε να μετατρέψουμε κάτι σε προσωπική υπόθεση. Πώς θα καταφέρουμε να αντιδράσουμε πριν από την τελευταία στιγμή; Πώς θα μπορέσουμε να δούμε το μέλλον, συνειδητοποιώντας ότι δεν χρειάζεται να καούμε πρώτα για να σβήσουμε τη φωτιά; Ο πλανήτης δεν θα καταστραφεί, εμείς θα καταστραφούμε. Δεν πρόκειται να κινηθούμε, όμως, εκτός και αν καταλάβουμε ότι η απειλή είναι για μας.

• Πείτε μας για τη συνάντησή σας με τον Κρις Νόλαν πριν αναλάβετε τον πρωταγωνιστικό ρόλο.

Με πήρε ο ατζέντης μου τηλέφωνο και μου είπε ότι ο Κρις Νόλαν ετοιμάζει τη νέα του ταινία και ενδιαφέρεται για μένα. Εκείνο το Σαββατοκύριακο ήρθα στο Λος Αντζελες και συναντηθήκαμε για τρεις ώρες. Δεν μου είπε ούτε λέξη για την ταινία. Μιλήσαμε για τις οικογένειές μας, τη ζωή μας, είμαστε και συνομήλικοι, γελάσαμε, περάσαμε καλά. Και καθώς έφευγα σκεφτόμουν ότι τώρα μπορεί να μπαίνει κάποιος άλλος ηθοποιός... (γέλια) Αλλά περίπου μια εβδομάδα αργότερα μου έστειλαν το σενάριο κι έτσι έγινε το πράγμα. Φαντάζομαι ότι ήθελε στην πρώτη μας συνάντηση απλά να με γνωρίσει.

• Γυρίσατε ήδη μια ακόμα σημαντική ταινία, το «Sea of Trees» του Γκας Βαν Σαντ. Πώς ήταν η εμπειρία;

Ναι, με τον Κεν Γουατανάμπι και τη Ναόμι Γουάτς. Είναι ένα πολύ πολύ ωραίο σενάριο για ένα θέμα που έχει απασχολήσει πολλούς, αλλά που κανείς ώς τώρα δεν μπόρεσε να εκφέρει με τέτοια ποιητικότητα. Ευχαριστήθηκα τη συνεργασία μου με τον Γκας Βαν Σαντ. Δουλεύαμε μόνο 9 ώρες την ημέρα αντί για 12. Πρώτη φορά συνεργάστηκα με έναν σκηνοθέτη που ήταν τόσο σίγουρος πως είχε ό,τι χρειαζόταν για να κάνει τη δουλειά του.