Είχε πάρει κάθε αγαλματάκι, μέχρι και Γκράμι

Ηταν από τους δώδεκα εκλεκτούς που ανήκαν στο κλαμπ EGOT, δηλαδή είχαν κερδίσει όλα τα μεγάλα βραβεία (Εμι, Γκράμι, Οσκαρ και Τόνι). Ο Μάικ Νίκολς, που πέθανε χθες σε ηλικία 83 χρόνων από καρδιακή ανακοπή, είχε σκηνοθετήσει σε σκηνή, μεγάλη και μικρή οθόνη τα πάντα, όλα σχεδόν σε υψηλό επίπεδο. Αλλά κάποιες από τις ταινίες του ήρθαν χθες αυτόματα στο μυαλό όλων των σινεφίλ σε ολόκληρο τον κόσμο.

Το κινηματογραφικό του ντεμπούτο, δηλαδή το «Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ» (1966), με την Ελίζαμπεθ Τέιλορ και τον Ρίτσαρντ Μπάρτον να τρώνε τις σάρκες τους στο θεατρικό του Αλμπι (πρώτη του υποψηφιότητα για Οσκαρ). Ο «Πρωτάρης» (1967), που δεν έκανε απλώς φίρμα τον Ντάστιν Χόφμαν, δεν ήταν μόνο πλημμυρισμένο από θεία μουσική των Σάιμον και Γκαρφάνκελ («Mrs Robinson», «Sound of Silence») και θα κρατήσει αιωνίως στη μνήμη μας τη σέξι νεότητα της Αν Μπάνκροφτ, αλλά του χάρισε και το μοναδικό του Οσκαρ. Και, φυσικά, το ελαφρώς υποτιμημένο, αλλά τεράστια επιτυχία του 1988, απολαυστικό «Εργαζόμενο κορίτσι», με τη Μέλανι Γκρίφιθ και τη Σιγκούρνεϊ Γουίβερ και αρκετές υποψηφιότητες για Οσκαρ, όχι όμως και δική του. Είναι λυπηρό που ο θάνατος βρήκε τον Μάικ Νίκολς την εποχή που ετοιμαζόταν να σκηνοθετήσει τη Μέριλ Στριπ στον ρόλο της Μαρίας Κάλλας σε τηλεταινία του HBO βασισμένη στο πασίγνωστο «Master Class» του Τέρενς ΜακΝάλι.

Γεννήθηκε στο Βερολίνο το 1931 με το όνομα Μιχαήλ Πετσκόφσκι από Ρωσοεβραίους γονείς που είχαν μακρινή συγγένεια με τον Αϊνστάιν. Σε μικρή ηλικία βρέθηκε στις ΗΠΑ, το οικογενειακό επώνυμό του αγγλοποιήθηκε και μ’ αυτό ξεκίνησε αργότερα να κάνει καλλιτεχνική καριέρα ως κωμικό ζευγάρι στα θέατρα του Μπρόντγουεϊ παρέα με την τότε σύζυγό του Ελέιν Μέι. Μέχρι και δίσκους κυκλοφόρησαν - ένας από αυτούς τους χάρισε και το Γκράμι που λέγαμε.

Γρήγορα ο Μάικ Νίκολς στράφηκε στη θεατρική σκηνοθεσία και ήδη με το ντεμπούτο του, που δεν ήταν άλλο από το «Ξυπόλυτοι στο πάρκο» του Νιλ Σάιμον, με πρωταγωνιστή τον Ρόμπερτ Ρέντφορντ, κέρδισε αμέσως το πρώτο του Τόνι. Ακολούθησε τον επόμενο χρόνο άλλο ένα για το «Παράξενο ζευγάρι» του Σάιμον.

Την παγκόσμια φήμη του, φυσικά, τη χρωστάει στη μεγάλη οθόνη. Εκεί όπου ξεδίπλωσε μια μεγάλη εκφραστική γκάμα (από κωμωδίες και δράματα μέχρι πολιτικές ταινίες) και την ικανότητά του να αναδεικνύει την προσωπικότητα και τα ερμηνευτικά χαρίσματα των ηθοποιών του. «Ποτέ δεν κατάλαβα όταν με ρωτάνε “τι κάνετε, κωμωδία ή τραγωδία;”. Δεν βρίσκω να έχουν μεγάλες διαφορές. Και τα δύο είδη οφείλουν να έχουν αλήθεια. Και δεν υπάρχει ούτε ένα μεγάλο θεατρικό έργο στον κόσμο που να μην έχει και αστεία κομμάτια. Ολη η ουσία είναι να αντανακλάς με κάποιον τρόπο τη ζωή και η ζωή έχει τα πάντα», έλεγε.

Ανάμεσα στις ταινίες του ξεχωρίζουν το «Catch-22» (1970), μεταφορά του καλτ αντιπολεμικού μυθιστορήματος του Τζόζεφ Χέλερ με πρωταγωνιστή τον Αλαν Αρκιν. H οικολογική και αντιπυρηνική «Εξαφάνιση της Κάρεν Σίλκγουντ» (1983) με δυο υπέροχες Μέριλ Στριπ και Σερ. Tα βιτριολικά για το ζεύγος Κλίντον «Primary Colours» (Ολες οι γυναίκες του Προέδρου-1998). Το «Closer» (Εξ επαφής-2004), μεταφορά του τολμηρού θεατρικού του Πάτρικ Μπάρμπερ με τους Τζουντ Λο, Τζούλια Ρόμπερτς, Κλάιβ Οουεν, Νάταλι Πόρτμαν.

Πολύ δραστήριος μέχρι το τέλος, γύρισε την τελευταία του ταινία το 2007 («Παιχνίδια Εξουσίας», με Τομ Χανκς, Τζούλια Ρόμπερτς), ενώ το 2012 κέρδισε το ένατο Τόνι του σκηνοθετώντας τον Φίλιπ Σίμουρ Χόφμαν στον «Θάνατο του Εμποράκου».