Ενας φαντάρος στα ναρκοπέδια του Εβρου, αλαφροΐσκιωτος, γεμάτος αγάπη για τον κόσμο και ειδικά για τα παιδιά. Mε μια σχεδόν μεταφυσική ικανότητα να ξετρυπώνει τις νάρκες και να μη φοβάται τον θάνατο (o ηθοποιός Ανδρέας Κωνσταντίνου).
Μια νεαρή, δυναμική γυναίκα της περιοχής, με εξώγαμο μωρό (η θεατρική Ελενα Μαυρίδου στην πρώτη εντυπωσιακή κινηματογραφική εμφάνισή της). Συμπληρώνει το εισόδημά της βοηθώντας τους διακινητές των μεταναστών να τους περάσουν από το ποτάμι-σύνορο. Πολλοί πνίγονται ή ανατινάζονται. Ανάμεσά τους και μια οικογένεια Κούρδων...
Οι δρόμοι όλων αυτών των ανθρώπων συναντιούνται. Αθώοι και «ένοχοι» θέλουν να ζήσουν, να αγαπηθούν, να ξεφύγουν από τα φαντάσματά τους και τον φόβο. Θα τα καταφέρουν;
Ο Πάνος Καρκανεβάτος, από τα ιδιαίτερα ταλέντα του ελληνικού κινηματογράφου, επιστρέφει στις αίθουσες με τις «Οχθες», την τέταρτη ταινία του. Και πέφτει κατευθείαν πάνω στην επικαιρότητα. Φράχτης στον Εβρο, Αμυγδαλέζα, νέα μεταναστευτική πολιτική. Δεν το περίμενε, δεν το υπολόγισε. Είχε την ιδέα για την ταινία εδώ και 4-5 χρόνια. Τη γέννησε ένας συνδυασμός εικόνων.
Κατ’ αρχάς τα ταξίδια του για ντοκιμαντέρ σε Αφρική, Μεσόγειο, Νότιο Ιταλία, Λαμπεντούζα, Τουρκία. «Ανθρωποι που φεύγουν, να γλιτώσουν από τη φτώχεια και τον φόβο», λέει. Και, μετά, μια παλιά φωτογραφία που κουβαλάει στο μυαλό του, ούτε που θυμάται από πότε, αλλά «ήταν ένα νεκροταφείο άγνωστων, ανώνυμων μεταναστών, πνιγμένων στον Εβρο, σκοτωμένων σε ναρκοπέδια». Σαν αυτό της ταινίας του, που έχει μεγάλο βάρος στη μυθοπλασία, αλλά, όχι, δεν είναι ένας μπρούτος ρεαλισμός. Δεν θα του πήγαινε του Καρκανεβάτου, έτσι κι αλλιώς.
«Το ναρκοπέδιο είναι κατ’ εξοχήν μια περιοχή όπου ο θάνατος ενεδρεύει σε κάθε βήμα. Για μένα πέρασε γρήγορα σε ένα άλλο επίπεδο, συνδέθηκε μέσα μου με τον μύθο του Ορφέα και της Ευρυδίκης, που έγινε βασικό στοιχείο της ταινίας. Υπάρχει στις “Οχθες” ο ναρκαλιευτής στρατιώτης, που μπαινοβγαίνει στον θάνατο, που αψηφά τον θάνατο σε ένα ναρκοπέδιο, δίπλα σε ένα ποτάμι-σύνορο. Ενα αρχαίο σύνορο, κατά τον Μαζάουερ, Ανατολής και Δύσης, αλλά και πύλη του παραδείσου για τους μετανάστες· μια πύλη που μπορεί να οδηγήσει και στον Αδη», εξηγεί ο Πάνος Καρκανεβάτος.
Οσο μεγάλη έρευνα, όμως, κι αν έκανε «και στις δυο πλευρές» του ποταμιού, δεν είχε, όπως λέει, «σκοπό να κάνει μια ντοκιμαντερίστικη ταινία». «Ηθελα οι “Οχθες” να μην έχουν ένα χαρακτήρα επικαιρότητας, αλλά να πηγαίνουν λίγο πιο βαθιά. Η ιστορία γράφτηκε από μένα και τον συγγραφέα Ισίδωρο Ζουργό, με λεπτότητα, χωρίς να εκβιάζει συναισθήματα και σκέψεις. Παρατηρούμε όλα τα στοιχεία που συνθέτουν μια πραγματικότητα, τα προσθέτουμε το ένα στο άλλο, ώστε να συγκλίνουν και να δημιουργούν ένα νέο επίπεδο».
Και κάτι ακόμα πολύ σημαντικό και, γιατί όχι, κινηματογραφικά ευπρόσδεκτο. «Δεν υπάρχει στην ταινία μία θέση, μία άποψη, από δω το “καλό” από κει το “κακό” με τρόπο μονοσήμαντο, καθαρό και απόλυτο», λέει ο σκηνοθέτης. «Το καλό και το κακό είναι μοιρασμένα. Η περιοχή στον Εβρο, τα πρόσωπα στον Εβρο έχουν όλα τα χρώματα. Πώς μπορώ να τα κρίνω;»
Και είναι αλήθεια ότι στην ταινία του ακόμα και ο μαφιόζος που εμπορεύεται μετανάστες μπορεί να θυσιαστεί για τους άλλους. Φαντάροι και ανώτεροί τους, που παλεύουν με τις νάρκες, μπορούν να έχουν μεγάλη ευγένεια και ανθρωπιά. «Γιατί σας εκπλήσσει; Είχα δει λιμενικό να ξεσπάει σε κλάματα μπροστά σε πνιγμένο μετανάστη. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν εμπλακεί σε μια προσπάθεια που τους ξεπερνάει, είναι πολύ βαρύ αυτό που ζουν», απαντάει ο σκηνοθέτης.
Η γενναιοδωρία και εμπιστοσύνη στους ανθρώπους δεν αφήνουν τις «Οχθες», κι ας αφηγούνται τόσα δράματα, να καταλήγουν μια βαριά και σκληρή ταινία. Το αντίθετο. Μην αποκαλύψουμε το τέλος της, αλλά, ναι, κάτι γλυκό και αισιόδοξο παίρνεις μαζί σου. Ο Πάνος Καρκανεβάτος το παραδέχεται και το εξηγεί.
«Οι μοίρες των ηρώων μου διασταυρώνονται, συμβαίνουν πράγματα σημαντικά και οριακά, και μετά όλα ησυχάζουν, η ζωή συνεχίζει τον δρόμο της. Κάποια από τα πρόσωπα χάνονται, αλλά πορεύονται μέσα στην ησυχία της φύσης, που όμως τη δονεί μια ένταση κι ένας παλμός», λέει. «Ηθελα να διασχίζει αθόρυβα όλη την ταινία ένα βαθύτερο, υπόγειο στρώμα, που να μιλάει για τα κίνητρα των ανθρώπων, για αυτά που ορίζουν τις πράξεις τους. Και η δική μου απάντηση είναι “η αγάπη”. Οχι μια αγάπη προφανής, αλλά αυτή που εκφράζεται με τις πιο λεπτές χειρονομίες, με ένα τίποτα». Σαν το σάντουιτς, λέω εγώ, που προσφέρει ο βενζινάς στον μικρό, χαμένο στην ερημιά Κούρδο, και ξαφνιάζεσαι και δακρύζεις...
Οσο και να μην είναι στο κέντρο της ταινίας το θέμα των μεταναστών («απαιτεί άλλου είδους ταινία ένα τόσο σύνθετο πρόβλημα, ίσως ένα ντοκιμαντέρ», πιστεύει ο Πάνος Καρκανεβάτος), δεν μπορώ να μην τον ρωτήσω τη γνώμη του. «Είναι ευρωπαϊκό το θέμα, δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί στο επίπεδο της Ελλάδας, οι πολιτικές πρέπει να είναι ευρύτερες και με ισορροπία. Να παίρνουν υπόψη τους όλα τα δεδομένα. Και, κυρίως, να βρεθούν τρόποι αυτοί οι άνθρωποι να παραμένουν στον τόπο τους, παρ’ όλο που βλέπουμε την απίστευτη τρέλα που επικρατεί σήμερα, κυρίως με τον ISIS που ολοένα προχωράει...»
INFO:
η ταινία προβάλλεται στις αίθουσες Odeon Opera, Οdeon Kosmopolis Μαρούσι, Odeon Starcity και Odeon Γλυφάδα.
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας