Υπάρχουν ήρωες και σε λάθος πολέμους

Τα κατάφερε ο μεγάλος Αμερικανός δημιουργός να διχάσει με τη νέα του ταινία, βασισμένη στην πραγματική ιστορία ενός στρατιώτη στο Ιράκ, που είχε σκοτώσει πάνω από 160 ανθρώπους. Το «American Sniper», που διεκδικεί έξι Οσκαρ, σύμφωνα με πολλούς δεν αμφισβητεί τον πόλεμο στο Ιράκ και προκαλεί κύμα ισλαμοφοβίας στις ΗΠΑ. Ο ίδιος ο σκηνοθέτης έχει άλλη άποψη. Μας λέει ότι δεν ήταν υπέρ του πολέμου στο Ιράκ. Πιστεύει όμως πως σε περιόδους συγκρούσεων οι πατριώτες πρέπει να κάνουν τα πάντα για τους δικούς τους ανθρώπους

Αγαπητός, φημισμένος και από τους μακροβιότερους σταρ του Χόλιγουντ, ο Κλιντ Ιστγουντ ίσως οφείλει την απίστευτη επιτυχία του στη συνεχώς αυτοκαθοριζόμενη και ευέλικτη ταυτότητά του. Αφησε εποχή σαν τον φτωχό και μόνο καουμπόι με το πόντσο, το μαύρο κορδόνι στον λαιμό, το δερμάτινο καπέλο και το πούρο στο στόμα στις ταινίες του Σέρτζιο Λεόνε τη δεκαετία του ‘60, ή τον «Βρόμικο Χάρι», καουμπόι των πόλεων τη δεκαετία του ’70.

Επανήλθε δριμύτερος, ως δημιουργός πια, καθώς έμπαινε στην τρίτη ηλικία, με το «Bird» (1988), μια ταινία για τον θρυλικό τζαζίστα Τσάρλι Πάρκερ, και το γουέστερν «Oι ασυγχώρητοι» (1992), που του χάρισε τα πρώτα δύο του Οσκαρ. Μα τη μεγαλύτερη δόξα του έμελλε να την αποκτήσει στη νέα χιλιετία με τα πολυβραβευμένα «Σκοτεινό ποτάμι» (2003), «Million Dollar Baby» (2004) και «Γράμματα από το Ιβο Τζίμα» (2006).

Εκδηλώνοντας με την επιλογή των θεμάτων του μια ιδιαίτερη ευαισθησία για τον εργατικό, τίμιο και πατριωτικό χαρακτήρα της αμερικανικής μικρομεσαίας τάξης, ο Ιστγουντ έχει παράλληλα κατά καιρούς ξαφνιάσει το φιλελεύθερο Χόλιγουντ με τον συντηρητισμό του. Ομως, υπακούοντας σίγουρα σε μια εσωτερική σοφία, ο μεγάλος Αμερικανός δημιουργός δεν έπαψε ώς τώρα να πιάνει τον παλμό των πραγμάτων.

Κι αν ακόμα η τελευταία του ταινία «American Sniper» (Eλεύθερος σκοπευτής), η πραγματική ιστορία του Κρις Κάιλ, ενός σκοπευτή στον πόλεμο του Ιράκ, με τον Μπράντλεϊ Κούπερ στον ρόλο, μοιάζει αξιοκαταφρόνητη σε πολλούς, ειδικά σε σύγκριση με τη χρυσή εποχή του κινηματογράφου της δεκαετίας του ’70, που άλλο δεν έκανε από το να αμφισβητεί την κυριαρχία των ΗΠΑ και τους βρόμικους πολέμους, θα πρέπει να καταλάβουμε ότι μιλάει απευθείας και παρηγορητικά στην τραυματισμένη αμερικανική ψυχή - την ομαδική ψυχή που πάνω απ’ όλα αγωνίζεται να κρατήσει την ακεραιότητά της μέσα σε αντίξοες και απάνθρωπες καταστάσεις.

• Ο ήρωας φαίνεται ότι έχει ηθικούς ενδοιασμούς όταν πρόκειται για παιδιά, αλλά ποτέ σχετικά με τον ίδιο τον πόλεμο. Ποιο είναι, λοιπόν, το ηθικό νόημα που θα θέλατε να περάσετε στους νέους;

Αλλοι χαρακτήρες στην ταινία αμφισβητούν το ηθικό υπόβαθρο του πολέμου στο Ιράκ, υποχρεώνοντας τον πρωταγωνιστή να αμύνεται υπέρ του πολέμου. Σε τέτοιο βαθμό, που κάποιες φορές δεν ξέρεις αν το εννοεί. Μια από τις αγαπημένες μου σκηνές είναι όταν ο Μπράντλεϊ Κούπερ μιλάει με τον ψυχίατρο. Γιατί, παρ’ όλο που λέει ότι «θα πάω στον αγύριστο γνωρίζοντας ότι έπραξα το σωστό», τα μάτια του εκφράζουν μια κρυφή δόση αμφιβολίας.

• Γιατί διαλέξατε την ιστορία του Κρις Κάιλ για το θέμα της ταινίας σας και τι νομίζετε ότι είναι αυτό που τον κάνει ήρωα;

Διάβαζα τις τελευταίες 30 σελίδες του βιβλίου που έγραψε ο Κάιλ (The Life and Legend of Chris Kyle: American Sniper, Navy SEAL) όταν με πήρε τηλέφωνο ο Νταν Φέλντμαν από τη Γουόρνερ Μπράδερς και μου είπε πως θέλουν να κάνουν την ταινία... Του είπα, άσε να διαβάσω και το υπόλοιπο και θα σε πάρω να σου πω... Μου άρεσε, ζήτησα να δω το σενάριο, το ένα έφερε τ’ άλλο και τελικά συμφώνησα όταν μου το ζήτησε ο Μπράντλεϊ Κούπερ. Ο ηρωισμός τού Κάιλ είχε να κάνει με τη δουλειά που έκανε στον στρατό όταν προστάτευε πεζοναύτες, Navy SEALS, στρατιώτες, όποιον τον χρειαζόταν. Προσπαθήσαμε να πούμε στην ταινία ότι, όποτε υπήρχε κάποιο επείγον περιστατικό, ο Κρις Κάιλ ήταν παρών. Πίστευε ότι έκανε το σωστό.

• Τι σημαίνει για σας ο πατριωτισμός;

Ημουνα 11 χρονώ όταν άρχισε ο Δεύτερος Παγκόσμιος, και από τότε έχω δει πολλούς τύπους πατριωτισμού. Εκείνη την εποχή όλοι ήμασταν πατριώτες. Τα επίκαιρα πριν από τις ταινίες (Movietone News) μας ενημέρωναν γι’ αυτά που συνέβαιναν. Τέσσερα χρόνια μετά τον πόλεμο, το 1951, επιστρατεύτηκα για την Κορέα. Ολοι αναρωτιόμαστε τι στο καλό κάναμε εκεί κάτω, όπως και στον πόλεμο του Βιετνάμ - το ίδιο ερώτημα: γιατί συνεχίζουμε και πότε θα ’ρθει το τέλος; Αμφισβητούσαμε την ικανότητα της ανθρωπότητας να υπάρξει ειρηνικά. Φαίνεται ότι η ιστορία δεν είναι με το μέρος της ειρήνης. Αλλά, ξέρετε, οι πόλεμοι πάνε κι έρχονται. Και η καλή τους πλευρά είναι ότι αναζωογονούν τη δημιουργικότητα, γιατί συνήθως σημειώνεται πρόοδος στον τεχνολογικό και σε άλλους τομείς λόγω της βιασύνης και της ανάγκης. Είναι κρίμα που έτσι γίνεται, αλλά αυτή είναι η πραγματικότητα.

• Ποια είναι η γνώμη σας για τον πόλεμο στο Ιράκ;

Ο πόλεμος στο Ιράκ δεν με βρήκε σύμφωνο, για τους ίδιους λόγους που διαφωνούσα και με τον πόλεμο στην Κορέα. Εμείς που μεγαλώσαμε στον Δεύτερο Παγκόσμιο, έχουμε δει πολύ πόνο, πολλών εθνών, κι έχουμε αναρωτηθεί πότε επιτέλους θα δούμε το τέλος των πολέμων.

• Το πλαίσιο της ταινίας σας αφορά έναν πόλεμο που, σύμφωνα με την πλειονότητα, κατέληξε σε μια μείζονα πολιτική και στρατηγική καταστροφή. Ηταν σκόπιμο για σας να αποφύγετε αυτή τη συζήτηση μέσα από την ταινία;

Ναι, γιατί αμφισβητώ τον πόλεμο στο Ιράκ.

• Ωστόσο η ταινία σας προκαλεί σκέψεις γύρω από την έννοια του ηρωισμού. Μπορούμε άραγε να αποκαλέσουμε ήρωα έναν στρατιώτη του στρατού εισβολής, που μάχεται υπέρ ενός άδικου σκοπού; Και δεν νομίζετε ότι ο Ιρακινός σκοπευτής είναι κι αυτός ήρωας στη δική του χώρα;

Ο Ιρακινός σκοπευτής σίγουρα είναι ήρωας στη δική του μεριά. Νομίζω ότι ήρωας είναι αυτός που κάνει τα πάντα για να βοηθήσει τους δικούς του σε πόλεμο ή σύγκρουση.

• Οντως, ο ήρωας της ταινίας βάζει την υπηρεσία της πατρίδας του πάνω απ’ όλα. Είναι ήρωας 100%. Σας απασχόλησε, όμως, πώς θα αντιμετωπιζόταν αυτός ο απόλυτος αμερικανικός ηρωισμός από ένα διεθνές κοινό;

Ποτέ δεν κάνω τέτοιες προβλέψεις, ούτε με απασχολούν. Παρ’ όλα αυτά ελπίζω ότι τα συναισθήματα, που εκφράζει η ταινία, θα είναι διεθνώς κατανοητά.

• Το ζήτημα βίας ανάμεσα στους βετεράνους του πολέμου φαίνεται να χειροτερεύει. Ο ίδιος ο Κάιλ δολοφονήθηκε από επίσης πρώην πεζοναύτη, που φέρεται να έπασχε από μετατραυματική αγχώδη διαταραχή.

Οι βετεράνοι αξίζουν ό,τι καλύτερο μπορούμε να τους προσφέρουμε. Υπάρχουν καλά προγράμματα σαν το Semper Fi και άτομα σαν τον ηθοποιό Γκάρι Σινίς, που έχει κάνει πολλά για να χτιστούν σπίτια για τους βετεράνους. Αλλά, δυστυχώς, είναι εύκολο να ξεχνάς όταν δεν συμμετέχεις... Πολλοί στρατιώτες πεθαίνουν ακόμα, αλλά λίγοι είναι αυτοί που ενδιαφέρονται.

• Γιατί πιστεύετε ότι έχει το Χόλιγουντ τέτοιο πάθος για τις πολεμικές ιστορίες; Τι μπορούν να μας διδάξουν;

Ο κάθε πόλεμος έχει να κάνει με τη ζωή, τον θάνατο, τις κακουχίες. Ολα αυτά που είναι η βάση του δράματος.

• Τι σας δίδαξε προσωπικά η εμπειρία αυτής της ταινίας;

Εμαθα ότι αν ζεις με ένα πρότζεκτ καθημερινά και αρχίσεις να προσπαθείς να εναρμονίζεις αυτά που ζεις εσύ με την έξω πραγματικότητα και τις γνώμες που εκφέρονται από τα ΜΜΕ, θα φτάσεις σε ένα σημείο που δε, θα ξέρεις τι είναι αληθινό και τι όχι. Ωστόσο κάτι μαθαίνεις για τον εαυτό σου. Και τα συναισθήματα που τρέφεις για το ίδιο το θέμα ξεκαθαρίζουν.

• Μιλήστε μας για τον ηθοποιό σας, Μπράντλεϊ Κούπερ. Είναι υποψήφιος και για Οσκαρ α’ ανδρικού ρόλου.

Ο Μπράντλεϊ έδωσε όλο του τον εαυτό στην ταινία, ψυχή τε και σώματι. Και, μάλιστα, ποτέ δεν τον έπιασα να «υποκρίνεται». Αυτό είναι το μεγαλύτερο κομπλιμέντο που μπορώ να κάνω, γιατί πολλοί ηθοποιοί τείνουν να μεγαλοποιούν τις ερμηνείες τους και να το παρακάνουν. Αυτός όμως όχι.

• Αλληλοσκοτωνόμαστε από τη βιβλική εποχή. Γιατί;

Καλό ερώτημα. Το ίδιο αναρωτιέμαι κι εγώ από πολύ νεαρή ηλικία. Νομίζω ότι είναι στα γονίδιά μας... Πότε θα τελειώσουν οι πόλεμοι; Και θα τελειώσουν άραγε ποτέ;

Info:

Ο «Ελεύθερος Σκοπευτής» βγαίνει στις ελληνικές αίθουσες την Πέμπτη 19 Φεβρουαρίου, λίγες μέρες πριν από την απονομή των Οσκαρ (22/2)