Το Ολοκαύτωμα του Χίτσκοκ... που οι Αγγλοι καταχώνιασαν

Είναι ελάχιστα γνωστό ότι το 1945 μια εξαιρετική ομάδα Βρετανών κινηματογραφιστών πήγε στη Γερμανία για γυρίσει ένα ντοκιμαντέρ για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Πίσω στο Λονδίνο, στα Pinewood Studios, περίμενε το υλικό τους ο Χίτσκοκ, που είχε επιστρατευθεί για να συντονίσει και να δώσει την τελική μορφή στην ταινία. Λέγεται, όμως, ότι όταν ο σκηνοθέτης είδε τι τραβούσαν οι κάμεραμεν της British Army Film Unit κατά την απελευθέρωση των κρατουμένων στο στρατόπεδο του Μπέργκεν-Μπέλσεν, έπαθε τέτοιο σοκ που εξαφανίστηκε για μια εβδομάδα από το στούντιο.

Η ταινία αυτή, παρ’ όλο που όσοι την είδαν τη θεώρησαν αριστούργημα, δεν προβλήθηκε ποτέ. Πέντε από τις έξι μπομπίνες της φυλάχτηκαν στο Imperial War Museum και η ιστορία ξεχάστηκε. Το 1980, όμως, ένας Αμερικανός ερευνητής ανακάλυψε το φιλμ σε ένα σκουριασμένο κουτί, έγινε μια πρόχειρη βερσιόν του (χωρίς την έκτη μπομπίνα) και έτσι ελλιπές προβλήθηκε το 1984 στο Φεστιβάλ του Βερολίνου, αλλά και στην αμερικανική τηλεόραση με τίτλο «The Memory of the Camps» (Η μνήμη των στρατοπέδων).

Επιτέλους, όμως, το ντοκιμαντέρ μπορεί να προβληθεί στη μορφή που ο Χίτσκοκ και οι συνεργάτες του θα ήθελαν. Το Imperial War Museum το συντήρησε με πολλή προσοχή και τη χρήση ψηφιακής τεχνολογίας, ενώ προστέθηκε και επιπλέον υλικό από τη χαμένη έκτη μπομπίνα. Παράλληλα γυρίστηκε από τον ανθρωπολόγο και σκηνοθέτη Αντρέ Σίνγκερ, με σύμβουλο τον Στίβεν Φρίαρς, κι ένα νέο ντοκιμαντέρ, το «Night Will Fall», που διηγείται την ιστορία της άτυχης ταινίας προσπαθώντας να εξηγήσει γιατί και ποιοι τη φοβήθηκαν και την κράτησαν μακριά από το βρετανικό κοινό της εποχής. Και τα δύο ντοκιμαντέρ μαζί θα προβληθούν στην αγγλική τηλεόραση (Channel 4, 24 January, 9 μ.μ.) και στη συνέχεια σε φεστιβάλ αλλά και αίθουσες.

Ψυχή του παλιού ντοκιμαντέρ θεωρείται ο τότε Βρετανός υπουργός Πληροφοριών Σίντνεϊ Μπερνστάιν, αυτός που αργότερα ίδρυσε την Granada Television. Ενώ οι σύμμαχοι προέλαυναν στη Γερμανία, ανέλαβε τη δημιουργία μιας ταινίας που θα αποδείκνυε τα αποτρόπαια εγκλήματα των ναζί. Ο Μπερνστάιν συγκέντρωσε μια καταπληκτική ομάδα, φώναξε τον Χίτσκοκ από το Χόλιγουντ για να τον βοηθήσει στη δομή του ντοκιμαντέρ και ανέθεσε το λυρικό σενάριο στον Ρίτσαρντ Γκρόσμαν, μελλοντικό υπουργό των Εργατικών. Ο τίτλος του ήταν λίγο βαρύγδουπος: «German Concentration Camps Factual Survey» (Τεκμηριωμένη έρευνα για τα γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης).

Οσο δούλευαν στο Λονδίνο δεν σταματούσε να καταφτάνει από τη Γερμανία υλικό, όχι μόνο από το βρετανικό συνεργείο αλλά και από Αμερικανούς και Ρώσους από έντεκα συνολικά στρατόπεδα. Νεκροί, σκελετωμένοι επιζήσαντες, ανθρώπινα υπολείμματα σε φούρνους, πελώριοι σάκοι με ανθρώπινα μαλλιά, ακόμα και δόντια, σωροί με ματογυάλια.

Κανείς δεν περίμενε τέτοια πλάνα φρίκης. Είναι άραγε αυτός ο λόγος που οι Βρετανοί καταχώνιασαν την ταινία και έκαναν τον Μπερνστάιν να πεθάνει το 1993 με τον καημό της; Το σύγχρονο ντοκιμαντέρ του Αντρέ Σίνγκερ επιχειρεί μια ερμηνεία.

Ο Σίνγκερ παίρνει συνέντευξη από έναν διάσημο επιζώντα του Ολοκαυτώματος, τον Κροάτη Μπράνκο Λούστιγκ, που ο Σπίλμπεργκ τον διάλεξε για παραγωγό της «Λίστας του Σίντλερ». Ηταν παιδάκι όταν απελευθερώθηκε από το Μπέλσεν, και τόσο άρρωστο και αδύναμο που ακούγοντας να καταφτάνουν οι Σκοτσέζοι στρατιώτες με τις γκάιντες νόμιζε, όπως λέει, ότι «είχε ανέβει στον ουρανό και τον υποδέχονταν χορωδίες αγγέλων».

Ο Λούστιγκ έχει μια θεωρία γιατί οι Βρετανοί κατέπνιξαν το ντοκιμαντέρ του Χίτσκοκ. «Εκείνη την εποχή είχαν πολλά προβλήματα με τους Εβραίους», λέει. Εννοεί, φυσικά, ότι αν οι σιωνιστές, που πίεζαν για τη δημιουργία κράτους στην υπό βρετανική δικαιοδοσία Παλαιστίνη, έβλεπαν σε πλήρη έκταση τα δεινά τους από τους ναζί, θα έπαιρναν ακόμη περισσότερη φωτιά.

Δυστυχώς, ελάχιστα στοιχεία υπάρχουν που να στηρίζουν αυτή τη θεωρία. «Αλλα ίσως να έχει κάποιο δίκιο ο Λούστιγκ», λέει ο Αντρέ Σίνγκερ. Υποστηρίζει στο ντοκιμαντέρ του ότι ίσως να έπαιξε κάποιο ρόλο στην ιστορία ο Ερνεστ Μπέβιν, επόμενος υπουργός Εξωτερικών της Εργατικής Κυβέρνησης. Ηταν αντι-σιωνιστής και πολέμιος της δημιουργίας του Ισραήλ. Παραδέχεται, όμως, ότι δεν μπορεί να αποδείξει τίποτα. «Το μόνο ντοκουμέντο που κατάφερα να βρω είναι ένα υπόμνημα του υπουργείου Εξωτερικών που λέει: «Δεν είναι καθόλου καλή ιδέα να δείξουμε ένα τόσο φρικτό φιλμ».