Στις 14/11/24 παρακολουθήσαμε στην ΕΛΣ δίπτυχο αποτελούμενο από αναβίωση της περσινής παραγωγής της μοναδικής όπερας του Μπάρτοκ «Ο Πύργος του Κυανοπώγωνα» (1918) και την πρώτη ελληνική παρουσίαση της όπερας του Ραχμάνινοφ «Αλέκο» (1892). Στις 15/12/2024 το δίπτυχο θα αναμεταδοθεί ζωντανά στο γαλλικό τηλεοπτικό κανάλι Mezzo Live, ενώ την ίδια μέρα η όπερα «Αλέκο» θα είναι διαθέσιμη στο medici.tv (UTC+1). Η βραδιά ως σύνολο άφησε μέτριες εντυπώσεις, κυρίως λόγω της τεράστιας και προφανούς –που πιο προφανής δεν γίνεται!– ποιοτικής ανισότητας σε επίπεδο μουσικής, λιμπρέτου και δραματουργίας ανάμεσα στο ώριμο, συγκινητικό αριστούργημα του Μπάρτοκ και στο αφελές λυρικό πρωτόλειο του νεαρού Ραχμάνινοφ. Αναμενόμενα, την ανισότητα ενέτεινε η αντιπαράθεση ανάμεσα στην υπερεξεζητημένη σκηνοθεσία του Θέμελη Γλυνάτση στον «Κυανοπώγωνα» και στην απλοϊκή ανάγνωση-σκηνοθεσία του «Αλέκο» από τη Γαλλίδα ηθοποιό Φανί Αρντάν. Τεχνικά και μουσικά οι σκηνικές παρουσιάσεις των δύο έργων ήσαν από αξιοπρεπείς έως καλές, αν και οπωσδήποτε οι διανομές τους θα μπορούσαν να είναι πιο ισορροπημένες.
Για το όλως ευπρόσδεκτο, σύγχρονο ανέβασμα της όπερας του Μπάρτοκ, την οποία η ΕΛΣ είχε να παρουσιάσει σχεδόν 60 χρόνια, γράψαμε αναλυτικά πέρυσι. Τίποτε ουσιαστικό δεν άλλαξε στις τωρινές εντυπώσεις: η υπερφορτωμένη με αποκωδικοποιητικές προθέσεις σκηνοθεσία του Γλυνάτση μετατόπισε υπερβολικά τον άξονα παρακολούθησης από τη μουσική και το ζευγάρι των πρωταγωνιστών προς ένα συνολικό οπτικοακουστικό, γριφώδες ψυχολογικό σκηνικό αφήγημα. Ο βαθύφωνος Τάσος Αποστόλου, η υψίφωνος Βιολέττα Λούστα και οι μουσικοί της Ορχήστρας της ΕΛΣ υπό τον Ιταλό αρχιμουσικό Φαμπρίτσιο Βεντούρα πραγματοποίησαν αληθινούς άθλους: οι μεν μαθαίνοντας και τραγουδώντας στα ουγγρικά, οι δε εκτελώντας πολύ καλά την τεχνικά δύσκολη, ιδιαίτερων ερμηνευτικών απαιτήσεων μοντερνιστική παρτιτούρα. Διαθέτοντας τον ταιριαστό συνδυασμό φωνητικών εφοδίων –μέγεθος, χροιά, τεχνική– ο Αποστόλου πρόσφερε μια φωνητικά στεντόρεια, σκηνικά καλή απόδοση του απαιτητικού ρόλου του Κυανοπώγωνα. Και αυτή τη φορά –δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς– η Λούστα επισκιαζόταν συνεχώς φωνητικά από τον Αποστόλου˙ όσο κι’αν υπηρέτησε τον κομβικό ρόλο της Ιουδίθ το ίδιο αφειδώλευτα.
Ο «Αλέκο» στη «vintage» πρόταση της Αρντάν ήταν απλώς μια διπλά ατυχής επιλογή. Φυσικά, ούτε ο Ραχμάνινοφ ούτε ο λιμπρετίστας του, που βασίστηκε στους «Τσιγγάνους» (1824) του Πούσκιν, εμφορούνταν από προθέσεις εθνολογικής πιστότητας: απλώς αισθητικοποιούσαν διακοσμητικά, δίχως επερωτήσεις μια τρέχουσα, παγιωμένη κοινωνική οπτική της εποχής τους. Επίσης, η τελείως σύμφωνα με τη συνταγή διαχείριση του θέματος μουσικά και σκηνικά, τα μεγάλης διάρκειας στροφικά χορωδιακά, το μουσικά ανυπόφορα συμβατικό μπαλέτο και η απλοϊκά συμπιεσμένη δράση δύσκολα καθιστούν τον «Αλέκο» ενδιαφέρουσα πρόταση για το σημερινό κοινό. Οπως άλλωστε ούτε για το κοινό της εποχής του: στόχος του 19χρονου συνθέτη ήταν να πάρει το πτυχίο του από το Ωδείο της Μόσχας. Ασε που, κάπου στο βάθος, προβάλλει το φάντασμα της «Κάρμεν»˙ και, για εμάς τους Ελληνες, αυτό της «Περουζέ»… Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, η υπερβολική προβολή του φλύαρου μπαλέτου των υποτιθέμενων Ρωσοτσιγγάνων μέσω μιας εκτός τόπου και χρόνου νεο-φλαμένκο μιμικής χορογραφίας του Ισπανού Ισραέλ Γκαλβάν λειτούργησε διαλυτικά και αποπροσανατολιστικά, προκαλώντας χάσματα στη δράση και –φευ!– αυθόρμητες συνειρμικές συσχετίσεις προς παρωδίες του «καλού ελληνικού κινηματογράφου», που έτειναν να προκαλέσουν γέλιο.
Η σκηνοθεσία της Αρντάν σε σκηνικά Πιερ-Αντρέ Βάιτς και κοστούμια Καταρζίνα Λεβίνσκα αρκέστηκε να εικονογραφήσει την υπόθεση σε πρώτο επίπεδο, αμήχανα και ανακόλουθα: επιδιώκοντας ίσως να κρύψει κάπως την ανεκδιήγητη αφέλεια του έργου, ξεκίνησε με τη χορωδία καταχωνιασμένη σε επάλληλους σκοτεινούς εξώστες θεάτρου, σαν να επρόκειτο να παρακολουθήσουμε μια παράσταση μέσα στην παράσταση όπως στους «Παλιάτσους». Ομως, στη συνέχεια, το εύρημα ξεχάστηκε και η δράση ξεδιπλώθηκε ευθέως, απροκάλυπτα και αβοήθητη στους πλατειασμούς της. Καθώς ούτε και φωνητικά η παράσταση ήταν κάτι το ξεχωριστό, το όλο έρευσε βαρετά, κουραστικά με μοναχική εξαίρεση τη διάσημη –ελέω Σαλιάπιν– καβατίνα του Αλέκο και κάποιες περαστικές σελίδες υποβλητικά αιθέριας «νυχτερινής» ενορχήστρωσης που προοικονομούσαν τον μελλοντικό Ραχμάνινοφ των Συμφωνιών και των Κοντσέρτων… Τελικά; Είμαστε ευγνώμονες που ακούσαμε άλλη μία φορά ζωντανά τον αριστουργηματικό μπαρτοκικό «Πύργο του Κυανοπώγωνα».
Η efsyn.gr θεωρεί αυτονόητο ότι οι αναγνώστες της έχουν το δικαίωμα του σχολιασμού, της κριτικής και της ελεύθερης έκφρασης και επιδιώκει την αμφίδρομη επικοινωνία μαζί τους.
Διευκρινίζουμε όμως ότι δεν θέλουμε ο χώρος σχολιασμού της ιστοσελίδας να μετατραπεί σε μια αρένα απαξίωσης και κανιβαλισμού προσώπων και θεσμών. Για τον λόγο αυτόν δεν δημοσιεύουμε σχόλια ρατσιστικού, υβριστικού, προσβλητικού ή σεξιστικού περιεχομένου. Επίσης, και σύμφωνα με τις αρχές της Εφημερίδας των Συντακτών, διατηρούμε ανοιχτό το μέτωπο απέναντι στον φασισμό και τις ποικίλες εκφράσεις του. Έτσι, επιφυλασσόμαστε του δικαιώματός μας να μην δημοσιεύουμε ανάλογα σχόλια.
Σε όσες περιπτώσεις κρίνουμε αναγκαίο, απαντάμε στα σχόλιά σας, επιδιώκοντας έναν ειλικρινή και καλόπιστο διάλογο.
Η efsyn.gr δεν δημοσιεύει σχόλια γραμμένα σε Greeklish.
Τέλος, τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν το συντάκτη τους και δε συμπίπτουν κατ' ανάγκην με την άποψη της εφημερίδας