Ο συνθέτης που έγραψε το όνομά του στο σελιλόιντ του ελληνικού σινεμά

Υπάρχουν κάποιοι μουσικοί, συνθέτες, που έχουν τη μεγάλη τύχη το όνομά τους να ταυτιστεί τόσο πολύ με κάτι, με κάποιο είδος στον χώρο τους ή με ένα μουσικό όργανο, που, από κει και πέρα, οτιδήποτε άλλο και να κάνουν, το όνομά τους παραμένει ταυτισμένο μ’ αυτό. Ας πούμε, ο Γιάννης Σπάρτακος ήταν ο βασιλιάς της τζαζ, ο Γιώργος Μουζάκης ο καλύτερος συνθέτης και μουσικός της επιθεώρησης, ο Ζαμπέτας και ο Χιώτης ό,τι σπουδαίο και αν έκαναν, το ξεπερνούσε η δεινότητά τους στο παίξιμο του μπουζουκιού. Μ’ αυτή τη λογική ο Μίμης Πλέσσας έγραψε εσαεί το όνομά του στο σελιλόιντ του ελληνικού σινεμά. Και αυτό, όχι μόνο γιατί συνέθεσε τη μουσική σε πάρα πολλές ελληνικές ταινίες, αλλά και γιατί είχε την τύχη να βρίσκεται μέσα στην καλύτερη ελληνική εταιρεία παραγωγής, τη Φίνος Φιλμ. Εκεί, δηλαδή, όπου τεχνικά όλα ήταν τέλεια και μπορούσε να αναδειχθεί ο ήχος της μουσικής και των τραγουδιών. Ο Πλέσσας επιπλέον ήταν ο αγαπημένος συνθέτης του Γιάννη Δαλιανίδη, που και στα μιούζικαλ, όπου ήταν φυσικό έτσι κι αλλιώς, αλλά και στις άλλες του ταινίες, κωμωδίες ή δράματα, νουάρ, αισθηματικά ή οτιδήποτε άλλο, χρησιμοποιούσε ουσιαστικά τη μουσική του είτε ως απλό σάουντρακ είτε σε τραγούδια και σε χορευτικά. Και βέβαια ο Μίμης Πλέσσας ήταν εκείνος που έγραψε τη μουσική και τα τραγούδια στο μιούζικαλ «Κορίτσια για φίλημα» του Γιάννη Δαλιανίδη, που ήταν η πρώτη ελληνική ταινία η οποία φτιάχτηκε σε σινεμασκόπ και με στερεοφωνικό ήχο. Παίχτηκε μόνο σε ένα σινεμά στην Ελλάδα ολόκληρη, το «Αττικόν» στη Σταδίου, τότε όταν ο Φίνος πήγε και έφτιαξε προσωπικά τα μηχανήματα προβολής για να μπορέσουν να προβάλουν όπως πρέπει την ταινία και να ακουστεί όπως πρέπει ο ήχος, η μουσική και τα τραγούδια της...

Αιωνόβιος

Ο Μίμης Πλέσσας «έφυγε» λίγες μέρες πριν κλείσει τα 100, αν και τα παλιά αλμανάκ τον έγραφαν γεννημένο το 1923. Αλλά τι σημασία έχει αυτό; Ηταν καλόγνωμος άνθρωπος και του άρεσε να παίζει τον ρόλο του πατέρα και του «ήταν όλοι τους παιδιά μου». Δεν είχε και άδικο. Μπορούσε βέβαια και να θυμώσει και τότε άλλαζε τελείως, αλλά ο πολύς κόσμος δεν ήξερε αυτή την πλευρά του. Οπως πολλοί καλλιτέχνες, με πλατιά απήχηση στον κόσμο, που συχνά τους «στερούν» την εκτίμηση κάποιοι πολύ αυστηροί κριτικοί, έτσι και ο Μίμης Πλέσσας ήταν χορτασμένος από την αγάπη του κόσμου, όμως ήθελε λίγη παραπάνω εκτίμηση από την πλευρά των «επαϊόντων», όπως θα έλεγε και ο Σωκράτης. Αλλά βέβαια, άμα του έδειχνες από την αρχή πόσο πολύ αγαπούσες το έργο του, σε λάτρευε και σου έδειχνε την αγάπη του πραγματικά με όλη του την καρδιά. Κι εγώ το έχω ζήσει αυτό - και με τον Πλέσσα και με άλλους.

Ο Μίμης Πλέσσας είχε την τύχη και την ατυχία μαζί να γεννηθεί, να ανδρωθεί και να δημιουργήσει στον χώρο της τέχνης του, με το ένα πόδι στην εποχή του ‘60 και με το άλλο πόδι στην εποχή μετά το ‘60. Εννοώ δηλαδή πως μετά το ‘60 όλα άλλαξαν με τον Χατζιδάκι και τον Θεοδωράκη και η προηγούμενη εποχή, δυστυχώς, πέρασε, με τον καιρό, σε μια ανυποληψία, κάτι που του Πλέσσα δεν του άρεσε. Συνέχισε να εκτιμά τους ανθρώπους πριν από το ‘60, παρ’ όλο που ήταν πολύ νεότερός τους και κύλησε καιρός μέχρι να περάσει μουσικά στην καινούργια εποχή.

Γιώργος Ζαμπέτας

Σ’ αυτό τον βοήθησε πολύ ο άνθρωπος που βοήθησε πάρα πολύ όλους τους μουσικούς από το ‘60 και μετά να φτιάξουν το καινούργιο ελληνικό τραγούδι, ακόμα και τον Χατζιδάκι, τον Θεοδωράκη και τον Ξαρχάκο. Κι αυτός ήταν βέβαια ο σπουδαίος Γιώργος Ζαμπέτας. Μάλιστα αυτή η διαφορά τού πριν με το μετά φάνηκε στο πρώτο φεστιβάλ τραγουδιού που διοργάνωσε το ΕΙΡ το 1959 και ήρθε πρώτος ο Χατζιδάκις με το «Κάπου υπάρχει η αγάπη μου» και ο Πλέσσας δεύτερος με το «Αστέρι, αστεράκι»...

Μια μεγάλη στιγμή στην καριέρα του Μίμη Πλέσσα ήρθε (πράγμα που εκείνη τη στιγμή ο ίδιος δεν θα κατάλαβε πόσο σημαντικό ήταν) όταν τον φώναξε ο Αλέκος Σακελλάριος να γράψει μουσική στη Φίνος Φιλμ για την ταινία του «Μακρυκωσταίοι και Κοντογιώργηδες». Από το 1960 λοιπόν μέχρι το 1977 που γυρίστηκε η τελευταία ταινία της Φίνος Φιλμ με μουσική δική του, «Ο κυρ Γιώργης εκπαιδεύεται», ο Μίμης Πλέσσας υπέγραψε τη μουσική σε 64 ταινίες από τις συνολικά 185 που γύρισε στην ιστορία της η Φίνος Φιλμ και έγραψε μουσική για συνολικά 104 ταινίες και 70 παραστάσεις.

Η καριέρα του στον χώρο του θεάματος κράτησε πάνω από 70 χρόνια. Να σκεφτεί κανείς ότι ήδη το 1952 έγραψε μουσική για τη θεατρική παράσταση «Με τον έρωτα παρέα», με τον θίασο των αδελφών Καλουτά.

Γεννήθηκε τον 1924 από αστική οικογένεια των Αθηνών και σπούδασε Χημεία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Από μικρός φανέρωσε το ταλέντο του στη μουσική και έγινε ο πιο μικρός σολίστ πιάνου στο ΕΙΡ. Αργότερα πήγε στις ΗΠΑ όπου συνέχισε τις σπουδές του και μάλιστα στα 28 του χρόνια πήρε το πρώτο βραβείο μουσικής στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα, το 1953, όταν αναγνωρίστηκε ως ο 5ος καλύτερος πιανίστας στις ΗΠΑ. Από το 1952 έως σήμερα δεν σταμάτησε ούτε για μια στιγμή να εργάζεται ως συνθέτης, μουσικός, μαέστρος, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Να πούμε ακόμα πως η συνεργασία του με τον Γιώργο Οικονομίδη τη δεκαετία του ‘50 αλλά και ο ίδιος μόνος του τη δεκαετία του ‘60 άνοιξαν νέους δρόμους στο ελληνικό ραδιόφωνο. Ομως και στην τηλεόραση για σχεδόν τρία χρόνια, τη δεκαετία του ‘80, έκανε στην ΕΡΤ, με τον Κώστα Φέρρη και τον Βασίλη Τσιβιλίκα, το «Καλλιτεχνικό Καφενείο», από τις πιο σημαντικές εκπομπές του είδους στην ελληνική τηλεόραση. Να πούμε επίσης πως η δουλειά του πάνω στην τζαζ με το θρυλικό κουαρτέτο του εδραίωσε τη συγκεκριμένη μουσική στην Ελλάδα, ενώ ο δίσκος «Ο δρόμος» του 1969 σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου θεωρείται ο πιο εμπορικός δίσκος βινιλίου με πάνω από 1 εκατ. πωλήσεις.

Δουλευταράς

Ο Πλέσσας ήταν μαχητικός. Ηταν ακόμα αυτό που λέμε δουλευταράς με όλη τη σημασία της λέξης. Η δουλειά του είχε διακριθεί στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, στις ΗΠΑ, στην Πολωνία, στο Βέλγιο, στην Ιταλία, στο Παρίσι, στην Ιαπωνία κ.α. Ως πιανίστας ήταν ακαταμάχητος, όπως επίσης και ως ενορχηστρωτής. Και είχε ακόμα ένα χαρακτηριστικό: Πολλά τραγούδια του είτε έγιναν μεγάλες επιτυχίες την εποχή που τα έγραψε είτε ανακαλύφθηκαν -όπως τα τραγούδια του για τον ελληνικό κινηματογράφο- πολλά χρόνια μετά...

Ολα αυτά όμως και μόνο στο άκουσμα του ονόματός του περνάνε σε δεύτερη μοίρα γιατί, όπως είπα και στην αρχή, ό,τι σου έρχεται αμέσως στο μυαλό είναι η δουλειά του για τον κινηματογράφο και ειδικά στις ταινίες του με τον Γιάννη Δαλιανίδη στη Φίνος Φιλμ. Ισως γιατί ο τρόπος που ο Δαλιανίδης «έντυσε» αυτά τα τραγούδια μέσα στο εργοστάσιο της Φίνος Φιλμ δίνοντάς τους τέτοια μαγεία, είναι σαν μαγική κόλλα που τα κόλλησε για πάντα στην καρδιά, στην ψυχή και στο μυαλό μας.

Ο ίδιος ο Δαλιανίδης έλεγε πως ο Πλέσσας ήταν ιδανικός συνεργάτης γιατί ήξερε να κάνει ακριβώς αυτό που του ζητούσε, αλλά συγχρόνως και γιατί είχε σπουδάσει Χημεία και Φυσική και ήξερε να βάζει τις σωστές νότες στους σωστούς τόνους για να μην αντιτίθεται το ηχόχρωμα της μουσικής του στην ομιλία των ηθοποιών. Από την άλλη η εξαιρετική δουλειά του και στα μιούζικαλ της πρώτης περιόδου («Μερικοί το προτιμούν κρύο», «Κάτι να καίει», «Κορίτσια για φίλημα», «Ραντεβού στον αέρα») τον έφερε πιο κοντά στην ελληνική επιθεώρηση και στα γαλλικά καμπαρέ αλλά και στο αμερικανικό μιούζικαλ. Βέβαια και τα μιούζικαλ της δεύτερης περιόδου («Οι θαλασσιές οι χάντρες», «Μια κυρία στα μπουζούκια», «Γοργόνες και μάγκες») που είναι πιο κοντά στα ελληνικά ακούσματα ήταν ιδανικά. Με τραγούδια από το ελληνικό σινεμά καθιέρωσε οριστικά και τη Μαρινέλλα στο «Γοργόνες και μάγκες» με το «Ανοιξε πέτρα», αλλά και τον Στράτο Διονυσίου στο «Ορατότης μηδέν» του Νίκου Φώσκολου με το «Βρέχει φωτιά στη στράτα μου».

Επιτυχίες

Από τα χέρια του ξεκίνησε, πριν περάσει στα χέρια του Χατζιδάκι, η Νάνα Μούσχουρη, ο ίδιος ήταν ο μέντορας, θα μπορούσε να πει κανείς, για την Τζένη Βάνου, τον Γιάννη Πουλόπουλο, τη Ρένα Κουμιώτη και άλλους, ενώ ήταν ιδανική η συνεργασία του μέχρι το ‘68 στους στίχους με τον Κώστα Πρετεντέρη και από εκεί και πέρα με τον Λευτέρη Παπαδόπουλο.

Να προσθέσουμε εδώ κάτι που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστό: Στα τέλη του 1966, όταν ο Νίκος Κούρκουλος έφυγε για τη Νέα Υόρκη για να πρωταγωνιστήσει με τη Μελίνα στο «Ιλια Ντάρλινγκ» και η σύζυγός του, Μελίτα, έμεινε εδώ γιατί ήταν έγκυος στον γιο του τον Αλκη, ζήτησε από τον Μίμη Πλέσσα να του γράψει έξι τραγούδια και τα ηχογράφησε εκτός εμπορίου, για να ακούσει ο γιος του τη φωνή του μόλις γεννηθεί - όπως και έγινε.

Ο Μίμης Πλέσσας άργησε να περάσει στο λαϊκό ηχόχρωμα της νέας εποχής της μουσικής του Νταλάρα ή του έντεχνου. Και ωστόσο, ήδη από το ‘67 ένα τραγουδάκι του, παρωδία του ελληνικού τραγουδιού «Οι θαλασσιές οι χάντρες», με τη μοναδική ερμηνεία του Δημήτρη Χορν έγραψε Ιστορία. Τα τελευταία 30 και κάτι χρόνια έζησε ευτυχισμένος με την πολύ νεότερη σύζυγό του Λουκίλα Καρρέρ, η οποία του χάρισε μια κόρη, την Ελεάννα, ενώ η προηγούμενη, η Τζέλα, που «έφυγε» νωρίς από την επάρατο, του είχε χαρίσει έναν γιο, τον Αντώνη - ο οποίος εργάστηκε για λίγο ως συνθέτης και μάλιστα είναι αυτός που είχε γράψει τη μουσική για τη θρυλική σειρά «Οι Τρεις Χάριτες».

Να προσθέσω εδώ και κάτι προσωπικό, αν μου επιτρέπεται, αλλά νομίζω μου επιτρέπεται ύστερα από τόσα χρόνια γνωριμίας: Οταν πριν από 25 χρόνια, γεννήθηκε η κόρη του, έχοντας στο μυαλό μου όλους τους νέους που γνώριζε και τραγουδούσαν τραγούδια του και τους αποκαλούσε χαϊδευτικά «πλεσσόπουλα», πήγα στο μαιευτήριο και βλέποντας τη Λουκίλα και τον Μίμη με το μωρό τους, του είπα με χιούμορ: «Επιτέλους ένα αυθεντικό πλεσσόπουλο!». Εσκασε στα γέλια.

Ιδιοφυΐα

Ηταν δυναμικός και πολυπράγμων και βαθιά μέσα στη μουσική ο Μίμης Πλέσσας, που μπορούσε πραγματικά να γράψει οποιοδήποτε είδος μουσικής και τραγουδιού χρειαζόταν την κάθε στιγμή. Γνώριζε επίσης πώς με την κατάλληλη ενορχήστρωση θα μεταμορφώσει μια μελωδία την ίδια στιγμή σε δέκα διαφορετικά ακούσματα. Τα τελευταία πολλά χρόνια έμενε στην Καλλιτεχνούπολη και βέβαια ήταν η φροντίδα και η αγάπη της Λουκίλας αλλά και η αγάπη του κόσμου, ακόμα και ανθρώπων που στην αρχή τον είχαν αμφισβητήσει και στο τέλος τον είχαν παραδεχθεί, που του έδωσε δύναμη και ζωή για να φτάσει τα 100 χρόνια παρά 7 μέρες...

Καλό ταξίδι, Μίμη, να είσαι καλά εκεί που πας. Μας άφησες πολλά να σε θυμόμαστε... Τον Μίμη Πλέσσα αποχαιρέτησε σε ανάρτησή του ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, επισημαίνοντας: «Ενας κορυφαίος συνθέτης, σπουδαίος επιστήμονας και γλυκός άνθρωπος έφυγε από κοντά μας. Ο “Δρόμος”του υπήρξε πλούσιος. Γεμάτος από μελωδίες που ξεκινούν από την τζαζ και διαπερνούν το ελληνικό τραγούδι, αλλά και το ελληνικό σινεμά. Μοναδικός ο Μίμης Πλέσσας.

Οπως μοναδικές και οι στιγμές που θα μας χαρίζει για πάντα με τις νότες του». «Η συμβολή του στη μουσική και στο ελληνικό τραγούδι, η οποία ξεδιπλώθηκε σε πολλές δεκαετίες, υπήρξε πραγματικά σπάνια, αν όχι μοναδική, σε εύρος και επίδραση. Τα τραγούδια που υπέγραψε όχι μόνο είναι διαχρονικά, αλλά εξακολουθούν να συγκαταλέγονται στα δημοφιλέστερα του κοινού κάθε ηλικίας», τόνιζε μεταξύ άλλων στο δικό της συλλυπητήριο μήνυμα η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη. Ανάλογες δηλώσεις έκαναν πολιτικοί και καλλιτέχνες.

Μέχρι χθες το βράδυ δεν είχε γίνει γνωστό πότε και πού θα γίνει η κηδεία του.