«Δυνατός είναι ο γενναία ευάλωτος»

Είναι ένας από τους πιο σημαντικούς μουσικούς διεθνώς. Προφανώς στην Ελλάδα (δεν είναι η πρώτη φορά εξάλλου) δεν έχει αποκτήσει τη φήμη που του αντιστοιχεί, αλλά η μουσική του Βαγγέλη Κατσούλη έχει παιχτεί σε Ευρώπη, Αμερική, Αυστραλία και Απω Ανατολή και έχει κυκλοφορήσει από αμερικανικές, βρετανικές, γερμανικές και ολλανδικές δισκογραφικές εταιρείες, αποσπώντας διακρίσεις (από το Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης έως το Διεθνές Βήμα Συνθετών στο Παρίσι και το American Foundation for Performing Arts) που τον έφεραν στην κορυφή της σύγχρονης μουσικής παραγωγής.

Οσο για τη δική του συνθετική παραγωγή, αυτή αριθμεί περισσότερα από 350 έργα και εκτείνεται σε ευρύτατο φάσμα: συμφωνική μουσική, μουσική δωματίου, όπερα, μουσική για το θέατρο, τον κινηματογράφο, το ραδιόφωνο και την τηλεόραση, για παραστάσεις χορού και multimedia performances. Ο ίδιος είχε δημιουργήσει κι ένα από τα πλέον εξελιγμένα και προσεγμένα στούντιο ηχογράφησης στην Ελλάδα (στούντιο Spectrum, έδρα της ανεξάρτητης δισκογραφικής του εταιρείας Utopia), με ασύλληπτο εξοπλισμό και με ένα Concert Grand Piano!

Σπάνιο αρχειακό υλικό

Ολα αυτά, μαζί με σπάνια χειρόγραφα, οικογενειακές φωτογραφίες, βιβλία, οικογενειακά κειμήλια, προσωπικά αντικείμενα συναισθηματικής αξίας αλλά και σπάνιο αρχειακό υλικό, παρτιτούρες και αφιερώσεις από μεγάλα ονόματα, όπως ο Igor Stravinsky, έγιναν κυριολεκτικά στάχτη, το καλοκαίρι του 2022, όταν η φωτιά από την Πεντέλη έφτασε ώς την Παλλήνη. Σώθηκε μόνο ο ίδιος με τα ρούχα που φορούσε και αυτό επειδή ειδοποιήθηκε από τον γείτονα και συνάδελφό του μουσικό, Δημήτρη Μαραγκόπουλο.

Το κράτος στάθηκε δίπλα του, όπως και σε όλους τους πληγέντες από τη φωτιά: ελάχιστα παρόν. Αλλη μία γελοιότητα: να περιμένουν να ξαναφτιάξεις ό,τι κάηκε, για να συνδράμουν οικονομικά με το 1/100 όσων θα αναγκαστείς να ξοδέψεις... Να ξαναφτιάξει τι ακριβώς ο Βαγγέλης Κατσούλης; Και με τι πόρους, καθώς μιλάμε για δεκάδες χιλιάδες ευρώ, αν όχι περισσότερα;

Με το κράτος απόν λοιπόν, κινητοποιήθηκαν για να τον βοηθήσουν φίλοι και σπουδαίοι μουσικοί ανά τον κόσμο. Τώρα, σχεδόν δύο χρόνια μετά, γίνεται στο Μέγαρο Μουσικής ένα αφιέρωμα στον ίδιο, με τον τρομπετίστα Ανδρέα Πολυζωγόπουλο, τον πιανίστα Τάκη Φαραζή, τον μπασίστα Πέτρο Βαρθακούρη και τον ντράμερ Αλέξανδρο Δράκο-Κτιστάκη. Πέντε καταξιωμένοι μουσικοί, που τους ενώνουν η φιλία και οι κοινές μουσικές εμπειρίες συμμετέχουν σε μια υψηλού επιπέδου και σπάνιας αισθητικής συναυλία με βαθιά σύνδεση - στοιχείο απαραίτητο γι' αυτή τη διαισθητική επικοινωνία που απαιτεί κατεξοχήν η τζαζ. Μια τζαζ ίσως πιο σύνθετη, αν και λιτή, με έναν βαθύτερο αισθητικό και φιλοσοφικό προβληματισμό... Οσο για τον ίδιο τον συνθέτη, μας απάντησε πώς νιώθει πλέον. Τελικά, η μουσική (αλλά και οι μουσικοί, που τόσο δίπλα του στάθηκαν) μπορεί να σώσει, αλλά και να... διασώσει;

«Χαίρομαι πολύ που αναδεικνύετε αυτό το θέμα, γιατί είναι και για μένα πολύ σημαντικό» μας λέει. «Οπως είναι φυσικό, μετά από μια τέτοια καταστροφή πολύ εύκολα μπορεί κανείς να χάσει τη διάθεση να ξαναφτιάξει αυτό που έχασε. Στη δική μου περίπτωση η καταστροφή ήταν ολική και στην ουσία έπρεπε να ξαναχτίσω τη ζωή μου κυριολεκτικά από το μηδέν. Αισθανόμουν πιο κοντά στο να αποδεχτώ απλά το κακό σαν κάτι αναπόφευκτο και μοιραίο, παρά να μπω σε έναν αγώνα επανόρθωσης. Ωστόσο η τόσο άμεση, αυθόρμητη και εν τέλει τόσο συγκινητική αντίδραση και συμπαράσταση ενός μεγάλου μέρους από τον καλλιτεχνικό κόσμο –και όχι μόνον– δεν μου άφησε κανένα περιθώριο τα λειτουργήσω σαν κάποιος απλός παρατηρητής. Με υποχρέωσε να αναλάβω δράση. Δεν είναι δυνατόν οι άλλοι να νοιάζονται και να κάνουν τόσα πράγματα για μένα, σκέφτηκα, κι εγώ να κάθομαι και να τους κοιτάζω.

»Ενα άλλο γεγονός που με συγκίνησε και με κινητοποίησε ήταν οι κουβέντες που άκουσα από έναν μεγάλο αριθμό συναδέλφων, ότι το στούντιό μου ήταν γι’ αυτούς κάτι το πολύ ξεχωριστό. Πως ήταν μια όαση δημιουργίας, πνευματικότητας, τέχνης και πολιτισμού. Ενας χώρος που σ’ αυτόν είχαν γίνει τόσα πολλά. Είχε γραφτεί κάποια ιστορία εκεί. Ηταν πολύ σπουδαίο γεγονός ότι κι άλλοι πολλοί εκτός από μένα έβλεπαν αυτή του τη διάσταση. Ενιωσα ότι είχα την υποχρέωση να ξαναφτιάξω αυτόν τον χώρο, όχι μόνο για μένα τον ίδιο... Από τη μέρα της πυρκαγιάς μέχρι σήμερα, έχουν γίνει δύο συναυλίες που οργάνωσαν φίλοι και συνάδελφοι μουσικοί για να βοηθήσουν. Η ευγνωμοσύνη μου γι’ αυτό είναι τεράστια. Θα ήθελα να μπορούσα να τους αναφέρω έναν έναν, αλλά είναι πάρα πολλοί. Την Πέμπτη 14/3 διοργανώνεται ακόμα μια συναυλία στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών με σκοπούς παρόμοιους. Είμαι ευτυχής που σ’ αυτήν θα είμαι πλαισιωμένος από μουσικούς εξαιρετικούς: τον Ανδρέα, τον Τάκη, τον Πέτρο και τον Αλέξανδρο. Πάνω απ’ όλα, θα ήθελα πολύ αυτή τη βραδιά να δώσω στο κοινό μια γεύση από τον τωρινό μου εαυτό, έτσι όπως διαμορφώθηκε “διά πυρός και σιδήρου”... Η συναυλία έχει τον τίτλο “Από την τζαζ στην προκλασική μουσική” κι έχει σχέση με την αγάπη μου τόσο για την τζαζ όσο και για την κλασική και προκλασική μουσική. Πιστεύω ότι έχω έναν ιδιαίτερο τρόπο που αντιμετωπίζω συνθετικά αυτό το “πάντρεμα” διαφορετικών ειδών, και ίσως αυτό να έχει το ενδιαφέρον του. Ομως, μια που μόλις ανέφερα τη λέξη, θα πρέπει να πω ότι δεν γράφω μουσική για να είναι ενδιαφέρουσα, γράφω μουσική για να συγκινεί».

Νέα αρχή

«Τελικά η φωτιά μπορεί να δράσει και εξαγνιστικά;» τον ρωτάμε. «Ετσι ακριβώς. Για μένα η φωτιά λειτούργησε ως κάθαρση και μάλιστα στην κυριολεκτική της έννοια. Πόσες φορές στη ζωή μας δεν νιώθουμε πως θα θέλαμε να κάνουμε μια νέα αρχή; Συνήθως βέβαια είμαστε ράθυμοι και απρόθυμοι να απολέσουμε τα κεκτημένα μας και κυρίως ό,τι αγαπάμε. Θα θέλαμε μεν να ξανακάνουμε μια νέα αρχή, αλλά όχι με το αζημίωτο. Για μένα δεν υπήρχε καν η δυνατότητα μιας τέτοιας επιλογής. Είχα απολέσει τα πάντα και ταυτόχρονα τίποτα το σημαντικό, γιατί τα πιο σημαντικά αισθανόμουν ότι υπήρχαν μέσα μου ανέκαθεν. Ετσι λοιπόν η κάθαρση ήρθε σαν κάτι το ευπρόσδεκτο, σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που δεν πέρασα καθόλου από κάποια φάση “πένθους”.

»Πρέπει ακόμα να πω ότι η ίδια η στάση μου απέναντι στη μουσική δημιουργία άλλαξε ως συνέπεια των όσων συνέβησαν. Πιστεύω ότι τώρα αναζητάω την ουσία των πραγμάτων με πολύ μεγαλύτερο πάθος και προσήλωση. Αυτό βέβαια στη μουσική σημαίνει πάνω απ’ όλα αφαίρεση ή, αν θέλετε, λιτότητα. Η αφαίρεση είναι συνήθως ένα στοιχείο της ωριμότητας, αλλά σ’ εμένα ήρθε και ως στοιχείο αυτής της κάθαρσης.

»“Ο,τι δεν σε σκοτώνει σε κάνει δυνατότερο” λέει ο Νίτσε. Εφόσον είμαι ακόμα ζωντανός, θέλω να πιστεύω πως η ζωή, σε αντάλλαγμα αυτού που μου πήρε, με έκανε δυνατότερο. Δυνατός όμως δεν είναι αυτός που επιδεικνύει τη δύναμή του, αλλά αυτός που δεν φοβάται να είναι ευάλωτος. Ο γενναία ευάλωτος».

ℹ️ Απόψε, στις 20.30, στο Μέγαρο Μουσικής (Αίθουσα «Δημήτρης Μητρόπουλος»). Εισιτήρια: 8-18€ (στο 2107282333, www.megaron.gr)