«Η όπερα προσελκύει συνεχώς νέο κοινό»

Στον ιταλικό Νότο, στα τέλη του 19ου αιώνα, μας μεταφέρει η νέα παραγωγή με την οποία σηκώνει αυλαία για το 2024 η Εθνική Λυρική Σκηνή παρουσιάζοντας το δημοφιλέστερο δίπτυχο όπερας όλων των εποχών. Η «Καβαλερία Ρουστικάνα» (Αγροτικός Ιπποτισμός) του Πιέτρο Μασκάνι του 1890 και οι «Παλιάτσοι» του Ρουτζέρο Λεονκαβάλο του 1892, τα δύο κορυφαία δείγματα του «βερισμού», του ρεαλιστικού κινήματος στην ιταλική όπερα που ονομάστηκε έτσι από την ιταλική λέξη «vero» που σημαίνει «αληθινός», ανεβαίνουν από αύριο Πέμπτη 25 Ιανουαρίου και για έξι παραστάσεις στην πρώτη σκηνοθεσία όπερας από τον Νίκο Καραθάνο, υπό τη διεύθυνση του διεθνώς καταξιωμένου Ιταλού αρχιμουσικού Αντονέλο Αλεμάντι, επίσης στην πρώτη του συνεργασία με την Εθνική Λυρική Σκηνή. Διεθνούς ακτινοβολίας ονόματα, από τον Ελληνα βαρύτονο Δημήτρη Πλατανιά, τον τενόρο Αρσέν Σογκομονιάν και τη μεσόφωνο Εκατερίνα Γκουμπάνοβα μέχρι τον ενδυματολόγο Λέσλι Τράβερς, συνεργάζονται σε αυτή την παραγωγή εξιστόρησης των παθών του λαού, τότε που οι προσωπικές διαφορές λύνονταν με αιματοχυσία για να μας κάνουν να αναρωτιόμαστε πόσο έχουμε προοδεύσει κοινωνικά έκτοτε.

Οι δημοφιλείς όπερες έχουν μεταφερθεί πολλές φορές στον κινηματογράφο. Σχεδόν έναν αιώνα αργότερα, το 1990 είναι μια παράσταση της «Καβαλερίας Ρουστικάνα» στον «Νονό ΙΙΙ», που ο Φ. Φ. Κόπολα χρησιμοποιεί ως σκηνικό για να τοποθετήσει το ξεκαθάρισμα λογαριασμών της Μαφίας με την οικογένεια Κορλεόνε, συνδέοντας τη Σικελία με τον... Νέο Κόσμο, ενώ από τις αυτούσιες μεταφορές της ξεχωρίζει αυτή του Φράνκο Τζεφιρέλι το 1982 με τον Πλάθιντο Ντομίνγκο. Ο Τζεφιρέλι είχε σκηνοθετήσει μάλιστα φαντασμαγορικά, σχεδόν 20 χρόνια πριν, το 2005, τους «Παλιάτσους» στο Ηρώδειο, σε μια από τις μεγαλύτερες παραγωγές στην ιστορία του Φεστιβάλ Αθηνών, καθώς η σπουδαία αυτή όπερα περιέχει ένα από τα κορυφαία δείγματα της λυρικής τέχνης, την άρια «Γέλα, παλιάτσο» που ο θρυλικός Ιταλός τενόρος Ενρίκο Καρούζο έχει σφραγίσει ανεξίτηλα με τη φωνή του, ενώ το 1987 στην ταινία «Οι αδιάφθοροι» ο Μπράιαν ντε Πάλμα βάζει τον Ρόμπερτ Ντε Νίρο ως αρχιμαφιόζο Αλ Καπόνε να κλαίει παρακολουθώντας την.

Αποστασιοποιημένος από τα υψηλόφρονα ιδανικά των λυρικών έργων του ρομαντισμού ο βερισμός, στον οποίο ανήκουν και οι δύο όπερες, εξιστορεί τα πάθη ταπεινών, λαϊκών ανθρώπων του ιταλικού Νότου με μια γεμάτη ένταση μουσική που υποδαυλίζει το δράμα και δίνει στη ζήλια, την υποψία απιστίας, τον πρωταγωνιστικό και μοιραίο ρόλο.

Στη μονόπρακτη όπερα «Καβαλερία Ρουστικάνα», σε ένα χωριό στη Σικελία, την Κυριακή του Πάσχα, ο φθόνος οδηγεί σε μοιραίες παρεξηγήσεις γύρω από τον έρωτα, με βίαιη κατάληξη σε μια μονομαχία. Στους «Παλιάτσους», όπερα με δύο πράξεις, ο πρόλογος πληροφορεί τους θεατές ότι το έργο που θα παρακολουθήσουν είναι βγαλμένο από τη ζωή. Σε ένα χωριό της Καλαβρίας, τον Δεκαπενταύγουστο, που υποδέχεται έναν πλανόδιο θίασο, είναι πάλι η ζήλια που εγείρει την αιματοβαμμένη εκδίκηση σε ένα διπλό φονικό, της συζύγου Κάνια και του εραστή της Σίλβιο.

Τον ρόλο του Σίλβιο στους «Παλιάτσους», μετά τη Βασιλική Οπερα του Λονδίνου και την Οπερα της Ρώμης, ερμηνεύει ο διακεκριμένος βαρύτονος της ΕΛΣ Διονύσης Σούρμπης που πρόσφατα ερμήνευσε τον Μαρτσέλο στην αριστουργηματική μεταφορά της «Μποέμ» του Πουτσίνι στην κεντρική σκηνή της Λυρικής.

● Τι είναι αυτό που κατά τη γνώμη σας και τη διεθνή σας εμπειρία ελκύει το κοινό παγκοσμίως στη λυρική έκφραση; τον ρωτήσαμε.

«Η όπερα, παρότι πολλές φορές έχει κατηγορηθεί ως μια τέχνη του παρελθόντος, προσελκύει συνεχώς νέο κοινό. Μου αρέσει να αφουγκράζομαι και να παρατηρώ το κοινό πριν ή μετά τις παραστάσεις μου, είτε στην Εθνική Λυρική Σκηνή είτε σε σκηνές του εξωτερικού. Με μεγάλη μου χαρά βλέπω ότι στην Εθνική Λυρική Σκηνή συνεχώς ο αριθμός των νέων ανθρώπων που παρακολουθούν όπερα, αυξάνεται. Στη Βασιλική Οπερα του Λονδίνου, παρότι οι τιμές δεν είναι ιδιαίτερα φιλικές ειδικά για τους νέους ακροατές, το κοινό παραμένει πάντα ζωντανό και ανήσυχο. Αλλά και στην Ιταλία, στην Οπερα της Ρώμης, γίνεται σαφές ότι η όπερα κυλάει στο αίμα των Ιταλών: γι’ αυτούς είναι μια φυσική διαδικασία κοινωνικοποίησης. Κατά τη γνώμη μου το πρωταρχικό στοιχείο που ελκύει το κοινό είναι η μουσική. Αυτά τα μουσικά αριστουργήματα πολλές φορές φέρνουν το κοινό αντιμέτωπο με τις προσδοκίες και τις ματαιώσεις του, με τις πλέον μύχιες σκέψεις του».

● Σχεδόν ενάμιση αιώνα αφότου γράφτηκε η μεγαλειώδης σύνθεση στην οποία συμμετέχετε, από τον ιταλικό Νότο μέχρι τη χώρα μας τα «εγκλήματα πάθους/τιμής» τροφοδοτούν όχι μόνο την τέχνη αλλά και το αστυνομικό δελτίο σε κάτι που σήμερα περιγράφουμε ως «γυναικοκτονία». Είναι λες και μόνο ο χαρακτηρισμός τους έχει αλλάξει;

Η ερώτησή σας είναι πολύ ενδιαφέρουσα, γιατί επί της ουσίας δείχνει πόσο επίκαιρη είναι η τέχνη της όπερας. Πράγματα που απασχολούσαν τους ανθρώπους αιώνες πίσω, τους απασχολούν και τώρα. Παθογένειες στις ανθρώπινες σχέσεις του παρελθόντος εξακολουθούν να υπάρχουν και σήμερα. Οσα βήματα και αν γίνονται καθημερινά μπροστά για τη θέση της γυναίκας, βλέπουμε ότι πρέπει να γίνει ακόμα μεγαλύτερη προσπάθεια, ώστε το πάθος και ο έρωτας να μην παρερμηνεύονται με την έννοια της ιδιοκτησίας και να μην ταυτίζονται με τη βία.

—

♦ Πληροφορίες: Αίθουσα «Σταύρος Νιάρχος» Εθνικής Λυρικής Σκηνής - ΚΠΙΣΝ 25, 28 Ιανουαρίου και 1, 4, 8, 11 Φεβρουαρίου, στις 19.30 και Κυριακή 18.30. «Καβαλερία Ρουστικάνα» - Πιέτρο Μασκάνι και «Παλιάτσοι» - Ρουτζέρο Λεονκαβάλο.
Μουσική διεύθυνση: Αντονέλο Αλεμάντι.
Σκηνοθεσία: Νίκος Καραθάνος.
Μουσική δραματουργία: Αγγελος Τριανταφύλλου.
Σκηνικά, κοστούμια: Λέσλι Τράβερς.
Xορογραφία: Αμάλια Μπένετ.
Φωτισμοί: Μπεν Πίκερσγκιλ.
Διεύθυνση χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος.
Διεύθυνση παιδικής χορωδίας: Κωνσταντίνα Πιτσιάκου.
«Καβαλερία Ρουστικάνα»: Εκατερίνα Γκουμπάνοβα, Διαμάντη Κριτσωτάκη, Αρσέν Σογκομονιάν, Δημήτρης Πλατανιάς, Τζούλια Σουγλάκου, Πέννυ Ρίζου. «Παλιάτσοι»: Τσέλια Κοστέα, Αρσέν Σογκομονιάν, Δημήτρης Πλατανιάς, Γιάννης Καλύβας, Διονύσης Σούρμπης, Θεόδωρος Αϊβαλιώτης, Φίλιππος Δελλατόλας.
Εισιτήρια 15-100 €. Προπώληση: Ταμεία ΕΛΣ (καθημερινά 9.00-21.00 | 2130885700) και www.ticketservices.gr