Πώς η «κάμπια» έγινε «πεταλούδα»

Ηταν μια καλή χρονιά για την Εθνική Λυρική Σκηνή και πρέπει κανείς να παραδεχτεί επειδή ακριβώς ήταν η επέτειος των 100 χρόνων από τη γέννηση της μυθικής, θρυλικής, ανεπανάληπτης, όσα επίθετα και να βάλει κανείς δίπλα στο όνομά της λίγα θα είναι γιατί και μόνο το όνομά της σημαίνει όλα τα πιθανά κοσμητικά επίθετα που μπορούν να μπουν δίπλα στο όνομα ενός τόσο μεγάλου καλλιτέχνη –καλλιτέχνη και όχι απλώς λυρικού τραγουδιστή.

Η Εθνική Λυρική Σκηνή έκανε πολλές εκδηλώσεις, ανέβασε παραστάσεις τις οποίες είχε χαρακτηρίσει με την ερμηνεία της η Κάλλας, κυκλοφόρησε ακόμα και υπέροχα υψηλής αισθητικής και καλού γούστου δώρα αναμνηστικά και συλλεκτικά γι’ αυτήν -από μαντίλια για άντρες και γυναίκες και ημερολόγια μέχρι τσάντες και κεριά- αλλά θεωρώ πως το σημαντικότερο απ’ όσα έκανε, το πιο δύσκολο να επιτευχθεί και επιτεύχθηκε, το πιο χρήσιμο για τη μνήμη αυτής της γυναίκας στο διηνεκές, ήταν ένα ντοκιμαντέρ 150 λεπτών, που παρουσιάστηκε το Σάββατο 2 Δεκεμβρίου στις 6.30 το απόγευμα στην αίθουσα «Σταύρος Νιάρχος» σε μια προβολή παρουσία της Προέδρου της Δημοκρατίας κ. Σακελλαροπούλου και της γενικής γραμματέως σύγχρονου Πολιτισμού κ. Δουνδουλάκη, με τίτλο «Μαίρη, Μαριάννα, Μαρία - Τα άγνωστα ελληνικά χρόνια της Κάλλας».

Μια και η «Εφ.Συν.» την περασμένη εβδομάδα είχε αφιέρωμα σ’ αυτήν την ταινία-ντοκιμαντέρ, δεν θα μείνω στις λεπτομέρειες και τις πληροφορίες γι’ αυτό το φιλμ μου υπογράφουν ο Βασίλης Λούρας και ο Μιχάλης Ασθενίδης, αλλά θα επιμείνω στην ουσία που είναι το αποτέλεσμα. Εδώ παρουσιάζονται τα 10 πιο άγνωστα χρόνια στο ξεκίνημα της Κάλλας από τα 14 έως τα 24 της χρόνια στην Αθήνα. Οι δημιουργοί προτίμησαν έναν κλασικό τρόπο κινηματογραφικής γραφής χωρίς εξάρσεις και δήθεν πρωτοτυπίες και δήθεν μοντερνισμούς, μια και το θέμα ήδη ήταν τόσο βαρύ όσο και τα στοιχεία που έψαξαν και βρήκαν που οτιδήποτε μπορούσε να το βαρύνει θα βούλιαζε το αποτέλεσμα. Εδώ και στη σύλληψη και στην έρευνα και στη γραφή φαίνεται ο σεβασμός και ο θαυμασμός.

Χρησιμοποιείται κάθε καινούργια τεχνική βοήθεια για ένα σωστό αποτέλεσμα, από ανιμέισον όπου με καταπληκτικό τρόπο αναδημιουργούνται παλιές παραστάσεις και παλιά θέατρα και στιγμές από τη νεανική της ζωή μέχρι την επεξεργασία εικόνας ή μόνο λόγου σε μια τεράστια σειρά ανθρώπων που θυμούνται κάτι από τη γνωριμία και τη συνεργασία τους μ’ αυτήν και πολλοί από αυτούς έχουν φύγει από τη ζωή. Σπάνιες φωτογραφίες ή επίκαιρα της εποχής ή οπτικά ντοκουμέντα του τότε ή του σήμερα σωστά επεξεργασμένα και με μια πολύ σωστή διεύθυνση φωτογραφίας, η οποία δίνει στοιχειώδη ομοιογένεια σε όλη την ταινία και σε τελείως διαφορετικά πράγματα από κατεστραμμένες φωτογραφίες και δημοσιεύματα μέχρι υπερσύγχρονα έγχρωμα παιχνίδια. Πολλά οφείλει το φιλμ στο μοντάζ του Ασθενίδη που δεν σε αγχώνει στην παρακολούθηση τόσων στοιχείων, αντιθέτως σε βοηθάει όχι μόνο να το ευχαριστηθείς, αλλά να το απολαύσεις.

Το πιο σημαντικό βέβαια είναι ότι το ντοκιμαντέρ αυτό, πέρα από την εικόνα, την τεχνική, την έρευνα που είναι άρτια και άψογη, είναι πραγματικά ακομπλεξάριστο όσον αφορά το πνεύμα που το διέπει, μη φοβούμενο να πει και πράγματα που άλλοι από σεβασμό μπορεί να μην τολμούσαν καν να σκεφτούν. Δεν θα γράψω βέβαια ποια είναι αυτά, νομίζω αρκεί αυτό που έγραψα. Είναι ο σεβασμός προς τον απόλυτο μύθο, αλλά είναι και ο σεβασμός προς την Ιστορία. Και τα θετικά και τα αρνητικά και οι αλήθειες και τα ψέματα και οι μύθοι και η πραγματικότητα μπορούν να ακολουθούν το ένα το άλλο και να καταλήγουν σε μια ολοκληρωμένη εικόνα αυτών των περίφημων 10 ετών της Μαίρης και Μαριάννας μέχρι να γίνει η θρυλική Μαρία και μας κάνει όχι μόνο να μάθουμε τα γεγονότα, αλλά και να αισθανθούμε και το πώς και το γιατί αυτή η φαινομενικά κάμπια λίγα χρόνια μετά μεταμορφώθηκε στην ωραιότερη πεταλούδα και πέταξε για να ανανεώσει και να αλλάξει τη λυρική τέχνη και στο τέλος να αυτοκαταστραφεί μέσα από τη σχέση της με τον Ωνάση, γινόμενη από κορυφαία ερμηνεύτρια λυρικών ρόλων σε κορυφαίος γυναικείος λυρικός ρόλος η ίδια –αλήθεια ποιος θα γράψει μια όπερα για τη ζωή της;

Επιμένω πως αυτό είναι ό,τι πιο σημαντικό έγινε στην Ελλάδα για τη μνήμη της Κάλλας γιατί αυτό θα μείνει. Ηταν δύσκολο να γίνει κάτι πραγματικά διεθνών προδιαγραφών για μια ολόκληρη περίοδο της ζωής της, γιατί εδώ που τα λέμε έχει να ανταγωνιστεί ντοκιμαντέρ και ντοκιμαντέρ που έχουν γυριστεί για τη ζωή της αυτά τα χρόνια και όμως επειδή τα έχω παρακολουθήσει σας διαβεβαιώ πως είναι από τα καλύτερα, πληρέστερα, πιο σοβαρά που έχουν γυριστεί γι’ αυτήν και επειδή ακριβώς πρόκειται για συγκεκριμένο κομμάτι της ζωής και της καριέρας της είναι μοναδικό στο είδος του. Κατά τ’ άλλα είναι ισάξιο των καλυτέρων. Δυστυχώς έγινε μόνο μία προβολή την ημέρα των γενεθλίων της στις 2 Δεκεμβρίου και στις 8 Δεκεμβρίου θα παιχτεί στη γαλλική τηλεόραση –φαντάζομαι μετά και παντού αλλού. Ελπίζω να υπάρξουν και άλλες προβολές στην Ελλάδα, ακόμα και στα σχολεία –γιατί όχι;